محمدرضا شفیعی کدکنی‌

محمد رضا شفیعی کدکنی (1318 ه. ش) یکی از شاعران معاصر است.

محمد رضا شفیعی کدکنی
زمینهٔ کاری	شاعر، نویسنده و پژوهشگر معاصر
زادروز	1318 ه. ش «کدکن»
کتاب‌ها	«زمزمه‌ها»، «شبخوانی»، «از زبان برگ»، «در کوچه باغهای نشابور»، «از بودن و سرودن»، «مثل درخت در شب باران»، «بوی جوی مولیان» و «هزاره‌ی دوم آهوی کوهی»

زندگینامه

محمد رضا شفیعی کدکنی فرزند محمد، شاعر، نویسنده و پژوهشگر معاصر به سال 1318 ه. ش در «کدکن» چشم به جهان گشود. دوره‌های آموزش دبستان را در محیط خانوادگی و دبیرستان را در مشهد به پایان رساند. ضمنا علوم اسلامی و فلسفه‌ی قدیم را نیز نزد استادان مدارس قدیم خراسان فرا گرفت. سپس وارد دانشگاه مشهد شد و در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی لیسانس گرفت و ادامه‌ی تحصیل را در دانشگاه تهران پی‌گرفت و با دریافت درجه‌ی دکترا فارغ التحصیل شد.

دکتر شفیعی یکی از پرمایه‌ترین و آگاهترین شاعران معاصر است. وی با آگاهی فراوان از گذشته‌ی فرهنگی ایران، از فرهنگ اسلامی و عرب نیز بهره‌ی بسیار دارد. شعر او جلوه‌گاه اجتماع و طبیعت است زبان شعر او فصیح و دقیق و روشن است. شعر او محصول خالص طبع و طبیعت است. در شعرش اثری از مغلق‌گویی و یا پرگویی دیده نمی‌شود، زبانش نرم و پرتوان، و اشعارش غالبا رنگ اجتماعی دارد. او در ابداع ترکیب‌های زیبا و نو از خود خلّاقیت فراوان نشان می‌دهد.

شفیعی شاعری را با غزل آغاز کرد و ابتدا اشعارش در وزن‌ها و قالب‌های قدیم بود امّا خیلی زود قالب و بیان شعر سنتی را رها کرد و به سوی شکل و زبان شعر نیمایی روی آورد و به شعر اجتماعی و حماسی جدید پرداخت. در اشعار او عشق به طبیعت و همه‌ی مظاهر آن جلوه‌گر است. اصولا برای او، طبیعت حالت تمثیلی دارد. آن را با انسان در می‌آمیزد، از زبان طبیعت، ستایش انسان و ندای مهر را می‌شنود، و سپس انسان را به صفا و صمیمیت و صفات خوب انسانی می‌خواند. دکتر شفیعی از سال 1344 تا 1347 در بنیاد فرهنگ ایران و کتابخانه‌ی مجلس سنا و از سال 1348 به طور تمام وقت استادی دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران را بر عهده داشته است. مدتی نیز به دعوت دانشگاه‌های بین المللی (انگلیس و آمریکا) به عنوان استاد به تدریس و تحقیق اشتغال داشته است.

ایشان علاوه بر تدریس در دانشگاه و سرودن شعر و نوشتن نقد ادبی و احوال و آثار شاعران، مقالات و کتابهای بسیاری نوشته و در زمینه‌ی تحقیق و ترجمه، کتابهای متعددی انتشار داده است.

از مهمترین مجموعه‌های شعری او می‌توان به: «زمزمه‌ها»، «شبخوانی»، «از زبان برگ»، «در کوچه باغهای نشابور»، «از بودن و سرودن»، «مثل درخت در شب باران»، «بوی جوی مولیان» و «هزاره‌ی دوم آهوی کوهی»، اشاره کرد. «صور خیال در شعر فارسی»، «موسیقی شعر» و «تصحیح اسرار التوحید» نمونه‌هایی از آثار پژوهشی اوست.

اشعار

چهره شفق:

باز در خاطره‌ها، یاد تو ای رهرو عشق‌		شعله‌ی سرکش آزادگی افروخته است
یک جهان بر تو و بر همّت و مردانگیت‌		از سر شوق و طلب، دیده‌ی جان دوخته است

نقش پیکار تو در صفحه‌ی تاریخ جهان‌		می‌درخشد، چو فروغ سحر از ساحل شب
پر توش بر همه کس تابد و می‌آموزد		پایداری و وفاداری، در راه طلب

چهر رنگین شفق، می‌دهد از خون تو یاد		که ز جان بر سر پیمان ازل ریخته شد
راست چون منظره‌ی تابلوِ آزادی است‌		که فروزنده به تالار شب آویخته شد

رسم آزادی و پیکار و حقیقت‌جویی‌		همه جا، صفحه‌ی تابنده‌ی آئین تو بود
آنچه بر ملّت اسلام، حیاتی بخشید		جنبش عاطفه و نهضت خونین تو بود

تا ز خون تو جهانی شود از بند آزاد		بر سرِ ایده‌ی انسانی خود جان دادی
در ره کعبه‌ی حق جویی و مردیّ و شرف‌		آفرین بر تو که هفتاد و دو قربان دادی

آنکه از مکتب آزادگیت درس آموخت‌		پیش آمال ستمگر ز چه تسلیم شود؟
زور و سرمایه‌ی دشمن نفریبد او را		که اسیر ستم مردم دژخیم شود

رهرو کعبه‌ی عشقی و در آفاق وجود		با پر شوق، سوی دوست برآری پرواز
یکّه تاز ملکوتی، که به صحرای ازل‌		روی از خواسته‌ی عشق نتابیدی باز

جان به قربان تو ای رهبر آزادی و عشق‌		که روانت سر تسلیم نیاورد فرود
ز آن فداکاری مردانه و جانبازی پاک‌		جاودان بر تو و بر عشق و وفای تو درود

منابع

• دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 1345-1346.