خاکى شیرازى: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''خاکی شیرازی''' (م ۱۲۸۶ ه. ق) شاعر و درویش قرن سیزدهم هجرى بود.<ref>محمدابراهیم قاری متخلص به «خاکى» درویش و شاعر بود.</ref>{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
| نام                    = خاکی شیرازی
| تصویر                  =
| توضیح تصویر            =
| نام اصلی              = ملا محمدابراهیم قارى
| زمینه فعالیت          = شاعر
| ملیت                  =ایرانی
| تاریخ تولد            =
| محل تولد                =
| والدین                =
| تاریخ مرگ              = ۱۲۸۶ ه. ق
| محل مرگ                =
| علت مرگ                =
| محل زندگی              =
| مختصات محل زندگی        =
| مدفن                  = وادى‌السلام
|در زمان حکومت          =
|اتفاقات مهم            =
| نام دیگر              =
|لقب                    =
|بنیانگذار              =
| پیشه                  =
| سال‌های نویسندگی        =
|سبک نوشتاری            =
|کتاب‌ها                =
|مقاله‌ها                =
|نمایشنامه‌ها            =
|فیلم‌نامه‌ها              =
|دیوان اشعار            =
|تخلص                    = خاکى
|فیلم‌(های) ساخته بر اساس اثر(ها)=
| همسر                    =
| شریک زندگی            =
| فرزندان                =
|تحصیلات                  =
|دانشگاه                =
|حوزه                  =
|شاگرد                  =
|استاد                  =
|علت شهرت              =
| تأثیرگذاشته بر        =شاعران عاشورایی قرن سیزدهم
| تأثیرپذیرفته از        =
| وب‌گاه                  =
|گفتاورد                =
|امضا                  =
}}
==آثار==


از ملا محمدابراهیم قاری متخلص به خاکی شیرازی اشعار پراکنده‌اى در دو تذکره «حدیقةالشعراء» و «مرآةالفصاحه» به چاپ رسیده‌است که در سبک عراقى است و او از شیوه بیانى این سبک براى به تصویر کشیدن مطالبى که در نظر داشته استفاده کرده‌است.


==اشعار==
{{شعر}}
{{ب|شنیده‌اید حسینى به ظلم گشت شهید | ندیده‌اید که چشم سپهر خون بارید}}


==زندگینامه==
{{ب|شنیده‌اید که کردند تیربارانش |ندیده‌اید به یاران و عترتش چه رسید}}


نامش محمد ابراهیم و به روایتى ابراهیم با تخلص شعرى«خاکى»از شعراى سده سیزدهم هجرى است.شیخ مفید(داور)در تذکره مرآت الفصاحه درباره او مى‌نویسد:
{{ب|شنیده‌اید که از خون سر نمود وضو |ندیده‌اید که چون در سجود سر بخشید!<ref>''همان،  ص ۱۷۸.''</ref>}}
{{پایان شعر}}


خاکى شیرازى:اسمش ملا محمد ابراهیم قارى،مردى باصلاح و تقوى و مطلع از علم قرائت و جفر و غیرهما بوده و صاحب مرآة الفصاحه مکرر او را دیده،مراثى بسیار گفته است.... <ref>تذکره مرآت الفصاحة،شیخ مفید(داور)با تصحیح و تکمیل دکتر محمود طاووسى(انتشارات نوید،شیراز 1371)، ص 178.</ref>
===بند سوم دوازده‌ بندى در مراثى سالار شهیدان===
{{شعر}}
{{ب|چون شهسوار عرصه میدان [[کربلا]] شد| غوطه‌ور به لجّه عمان کربلا}}


مرحوم سید احمد دیوان بیگى شیرازى در شرح احوال وى مى‌نگارد:
{{ب|بارید آسمان به زمین بس که سیل خون| شد مهر و ماه غرقه طوفان کربلا}}


«عمرى کامل یافت و در هزار و دویست و هشتاد و شش رحلت کرد.جنازه‌اش را حمل به نجف اشرف کرده و در وادى السلام مدفون نمودند....شعر ملا ابراهیم طبع و قدر منظوم کردن داشته و به واسطه قدس و زهد،سواىِ مراثى همت به گفتن قسم دیگر نمى‌گماشته....» <ref>حدیقة الشعراء،ج 1،ص 522 و 523.</ref>


شاعر دیگرى با همین عنوان(خاکى شیرازى)در شیراز مى‌زیسته که نامش میرزا محمد امین بوده و به سال 1250 ه.ق در تهران درگذشته است. <ref>تذکره مرآت الفصاحة،ص 180.</ref>
{{ب|شیرخدا به راحت<ref>خاکى شیرازى از کجا دریافته است که امیرمومنان على(ع) در جریان مصائب و شهادت حضرت سیدالشهداء(ع) در امن و راحت و آسایش بوده‌است؟! این شیوه سخن گفتن دور از ادب و خلاف واقع است. او مى‌توانست بگوید: شیر خدا نبود که آلود گرگ چرخ دندان به خون یوسف کنعان کربلا شاعران آیینى ما باید بایدها و نبایدهاى شعر آیینى را دقیقا مراعات کنند و از این‌گونه سخن گفتن بپرهیزند. [البته شاید منظور شاعر از «راحت»، همان غنودن به خواب مرگ و شهادت باشد.]</ref> و آلوده گرگ چرخ| دندان به خون یوسف کنعان کربلا}}
{{پایان شعر}}{{شعر}}
{{ب|مسجد به دیر و سَبحه به زنّار شد بدل | چون شد فسرده شمع شبستان کربلا }}


==سبک شعری==
{{ب|از تندباد حادثه دوران به باد داد | بشکفت هر گلى ز گلستان کربلا}}


اشعار پراکنده‌اى که از خاکى شیرازى در دو تذکره حدیقة الشعراء و مرآة الفصاحه آمده در سبک عراقى است و وى از شیوه بیانى این سبک براى به تصویر کشیدن مطالبى که در نظر داشته استفاده کرده است.
{{ب|در جوى خون لاله‌عذاران سرو قد | گردیده لاله‌زار بیابان کربلا }}


==دامنه تأثیر آثار عاشورایى==
{{ب|غیر از سرشک حسرت و آب دل کباب |آبى که زد بر آتش مهمان کربلا}}


مسلما وى به خاطر آن‌که مورد احترام مردم بوده است آثار منظوم ماتمى او درباره سالار شهیدان در ارادتمندان وى و شیفتگان ادب عاشورا بى‌تأثیر نبوده است،ولى این تأثیرگذارى به خاطر در دسترس نبودن اشعارش پس از درگذشت وى ادامه پیدا نکرده است.
{{ب|آل زنا غنوده بر اورنگ زرنگار |و اندر خرابه پرده‌نشینان کربلا }}


==برگزیده آثار عاشورایى==
{{ب|اى زادۀ زیاد، کجا مى‌رود زِ یاد | ظلمى که از تو رفت به سلطان کربلا}}


شنیده‌اید حسینى به ظلم گشت شهید ... ندیده‌اید که چشم سپهر خون بارید
{{ب|تا روز حشر لعنت حق بر یزید باد | «هل من مَزید» نار بر او مزید باد!<ref>تذکره مرآةالفصاحه، ص ۱۷۹.</ref>}}


شنیده‌اید که کردند تیربارانش ... ندیده‌اید به یاران و عترتش چه رسید
{{م|}}


شنیده‌اید که از خون سر نمود وضو ... ندیده‌اید که چون در سجود سر بخشید! <ref>همان،ص 178.</ref>
{{ب|مظلوم کربلا! سر و جانم فداى تو | نبود به جان تو به سرم جز هواى تو}}


خاکى شیرازى دوازده‌بندى در مراثى سالار شهیدان داشته ولى مؤلف تذکره مرآة الفصاحه به نقل بند سوم آن بسنده کرده است.
{{ب|هر صبح و شام و روز و شب و سال و ماه عمر | چون نی نوا کنم ز غم نینواى تو<ref>حدیقةالشعراء، ج ۱،ص ۵۲۳.</ref>}}


{{پایان شعر}}


چون شهسوار عرصه میدان کربلا شد ... غوطه‌ور به لجّه عمان کربلا
===رباعى===


بارید آسمان به زمین بس که سیل خون ... شد مهر و ماه غرقه طوفان کربلا
{{شعر}}


شیرخدا به راحت <ref>خاکى شیرازى از کجا دریافته است که امیر مومنان على علیه السلام در جریان مصائب و شهادت حضرت سید الشهداء در امن و راحت و آسایش بوده است؟!این شیوه سخن گفتن دور از ادب و خلاف واقع است.او مى‌توانست بگوید: شیر خدا نبود که آلود گرگ چرخ دندان به خون یوسف کنعان کربلا شاعران آیینى ما باید«بایدها»و«نبایدها»ى شعر آیینى را دقیقا مراعات کنند و از این‌گونه سخن گفتن بپرهیزند. [البته شاید منظور شاعر از«راحت»،همان غنودن به خواب مرگ و شهادت باشد.]</ref> و آلوده گرگ چرخ ... دندان به خون یوسف کنعان کربلا
{{ب|محبوب قلوب عالمین است [[حسین]]| [[زینب (س)|زینت]] ده بزم شور و شین است حسین}}


مسجد به دیر و سَبحه به زنّار شد بدل ... چون شد فسرده شمع شبستان کربلا
{{ب|امروز اگر نجات فردا طلبى | مى‌دان به یقین همه حسین است حسین <ref>همان</ref> }}


از تندباد حادثه دوران به باد داد ... بشکفت هر گلى ز گلستان کربلا
{{ب|به کربلا ز نجف یا على! تعال تعال<ref>در متن آمده: ز کربلا به نجف...</ref>| ببین به حال حسین و بر او بنال بنال}}


در جوى خون لاله‌عذاران سرو قد ... گردیده لاله‌زار بیابان کربلا
{{ب|مه [[محرم]]ش از تشنگى چو ماه صیام | بر او قتال حلال و حرام آب زلال!}}


غیر از سرشک حسرت و آب دل کباب ... آبى که زد بر آتش مهمان کربلا
{{ب|هزار و نهصد و پنجاه زخم بر بدنش |نه سر عمامه نه تن سر ز ظلم اهل ضلال}}


آل زنا غنوده بر اورنگ زرنگار ... و اندر خرابه پرده‌نشینان کربلا
{{ب|به پیشگاه خسان صف‌زنان نگر ز جفا| سر برهنه و روى گشاده عترت و آل<ref>در حاشیه نسخه، مولف با خط ریز و رنگ پریده نوشته: «باقى این مرثیه را حاجى ملا اسماعیل بلبل دارد، باید ان شاء اللّه گرفته شود.» (ر.ک: حدیقة الشعراء، ج ۱،ص ۵۲۳.)</ref> }}
 
اى زادۀ زیاد،کجا مى‌رود زِ یاد ... ظلمى که از تو رفت به سلطان کربلا
 
تا روز حشر لعنت حق بر یزید باد ... «هل من مَزید»نار بر او مزید باد! <ref>تذکره مرآة الفصاحه،ص 179.</ref>
 
نمونه‌هایى از اشعار ماتمى او در تذکره‌هاى حدیقة الشعراء و مرآة الفصاحه آمده است که آنها را عینا نقل مى‌کنیم:
 
«...گویند:خود گفته شبى در خواب خدمت سید الشهداء مشرف شده فرمودند مرثیه بخوان.این مرثیه را خواندم.و اللّه اعلم:
 
مظلوم کربلا!سر و جانم فداى تو ... نبود به جان تو به سرم جز هواى تو
 
هر صبح و شام و روز و شب و سال و ماه عمر ... چون نى‌نوا کنم ز غم نینواى تو <ref>حدیقة الشعراء،ج 1،ص 523.</ref>
 
'''رباعى'''
 
محبوب قلوب عالمین است حسین ... زینت ده بزم شور و شین است حسین
 
امروز اگر نجات فردا طلبى ... مى‌دان به یقین همه حسین است حسین <ref>همان.</ref>  


{{پایان شعر}}


==منابع==


به کربلا ز نجف یا على!تعال تعال <ref>در متن آمده:ز کربلا به نجف....</ref> ... ببین به حال حسین و بر او بنال بنال
*[[دانشنامه‌ شعر عاشورایی‌ انقلاب‌ حسینی‌ در شعر شاعران‌ عرب‌ و عجم‌|دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ ۲، ص: ۹۱۰.]]


مه محرمش از تشنگى چو ماه صیام ... بر او قتال حلال و حرام آب زلال!
*[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا، زمزم هدایت، ج ۱، ص ۳۱۳-۳۱۵.]]
 
هزار و نهصد و پنجاه زخم بر بدنش ... نه سر عمامه نه تن سر ز ظلم اهل ضلال...
 
 
 
به پیشگاه خسان صف‌زنان نگر ز جفا ... سر برهنه و روى گشاده عترت و آل <ref>در حاشیه نسخه،مولف با خط ریز و رنگ پریده نوشته:«باقى این مرثیه را حاجى ملا اسماعیل بلبل دارد،باید ان شاء اللّه گرفته شود.»(ر.ک:حدیقة الشعراء،ج 1،ص 523.)</ref>
 
 
 
==منابع==
محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص 313-315.


==پی نوشت==
==پی نوشت==
[[رده:شاعران]]
<references />{{شاعران}}
[[رده:شاعران قرن سیزدهم]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران ایرانی]]
[[رده:شاعران عاشورایی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۱۲

خاکی شیرازی (م ۱۲۸۶ ه. ق) شاعر و درویش قرن سیزدهم هجرى بود.[۱]

خاکی شیرازی
نام اصلی ملا محمدابراهیم قارى
زمینهٔ کاری شاعر
مرگ ۱۲۸۶ ه. ق
ملیت ایرانی
جایگاه خاکسپاری وادى‌السلام
تخلص خاکى
اثرگذاشته بر شاعران عاشورایی قرن سیزدهم

آثار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از ملا محمدابراهیم قاری متخلص به خاکی شیرازی اشعار پراکنده‌اى در دو تذکره «حدیقةالشعراء» و «مرآةالفصاحه» به چاپ رسیده‌است که در سبک عراقى است و او از شیوه بیانى این سبک براى به تصویر کشیدن مطالبى که در نظر داشته استفاده کرده‌است.

اشعار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شنیده‌اید حسینى به ظلم گشت شهید ندیده‌اید که چشم سپهر خون بارید
شنیده‌اید که کردند تیربارانش ندیده‌اید به یاران و عترتش چه رسید
شنیده‌اید که از خون سر نمود وضو ندیده‌اید که چون در سجود سر بخشید![۲]

بند سوم دوازده‌ بندى در مراثى سالار شهیدان[ویرایش | ویرایش مبدأ]


چون شهسوار عرصه میدان کربلا شد غوطه‌ور به لجّه عمان کربلا
بارید آسمان به زمین بس که سیل خون شد مهر و ماه غرقه طوفان کربلا
شیرخدا به راحت[۳] و آلوده گرگ چرخ دندان به خون یوسف کنعان کربلا
مسجد به دیر و سَبحه به زنّار شد بدل چون شد فسرده شمع شبستان کربلا
از تندباد حادثه دوران به باد داد بشکفت هر گلى ز گلستان کربلا
در جوى خون لاله‌عذاران سرو قد گردیده لاله‌زار بیابان کربلا
غیر از سرشک حسرت و آب دل کباب آبى که زد بر آتش مهمان کربلا
آل زنا غنوده بر اورنگ زرنگار و اندر خرابه پرده‌نشینان کربلا
اى زادۀ زیاد، کجا مى‌رود زِ یاد ظلمى که از تو رفت به سلطان کربلا
تا روز حشر لعنت حق بر یزید باد «هل من مَزید» نار بر او مزید باد![۴]
مظلوم کربلا! سر و جانم فداى تو نبود به جان تو به سرم جز هواى تو
هر صبح و شام و روز و شب و سال و ماه عمر چون نی نوا کنم ز غم نینواى تو[۵]

رباعى[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محبوب قلوب عالمین است حسین زینت ده بزم شور و شین است حسین
امروز اگر نجات فردا طلبى مى‌دان به یقین همه حسین است حسین [۶]
به کربلا ز نجف یا على! تعال تعال[۷] ببین به حال حسین و بر او بنال بنال
مه محرمش از تشنگى چو ماه صیام بر او قتال حلال و حرام آب زلال!
هزار و نهصد و پنجاه زخم بر بدنش نه سر عمامه نه تن سر ز ظلم اهل ضلال
به پیشگاه خسان صف‌زنان نگر ز جفا سر برهنه و روى گشاده عترت و آل[۸]

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. محمدابراهیم قاری متخلص به «خاکى» درویش و شاعر بود.
  2. همان، ص ۱۷۸.
  3. خاکى شیرازى از کجا دریافته است که امیرمومنان على(ع) در جریان مصائب و شهادت حضرت سیدالشهداء(ع) در امن و راحت و آسایش بوده‌است؟! این شیوه سخن گفتن دور از ادب و خلاف واقع است. او مى‌توانست بگوید: شیر خدا نبود که آلود گرگ چرخ دندان به خون یوسف کنعان کربلا شاعران آیینى ما باید بایدها و نبایدهاى شعر آیینى را دقیقا مراعات کنند و از این‌گونه سخن گفتن بپرهیزند. [البته شاید منظور شاعر از «راحت»، همان غنودن به خواب مرگ و شهادت باشد.]
  4. تذکره مرآةالفصاحه، ص ۱۷۹.
  5. حدیقةالشعراء، ج ۱،ص ۵۲۳.
  6. همان
  7. در متن آمده: ز کربلا به نجف...
  8. در حاشیه نسخه، مولف با خط ریز و رنگ پریده نوشته: «باقى این مرثیه را حاجى ملا اسماعیل بلبل دارد، باید ان شاء اللّه گرفته شود.» (ر.ک: حدیقة الشعراء، ج ۱،ص ۵۲۳.)