مجرم افشار: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
'''مجرم افشار''' از شاعران آئینی قرن سیزدهم است.{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
| نام                    = مجرم افشار
| نام                    = محمد على افشار
| تصویر                  =  
| تصویر                  =  
| توضیح تصویر            =  
| توضیح تصویر            =  
| نام اصلی              = میرزا محمد على میرزا مجرم افشار
| نام اصلی              =  
| زمینه فعالیت          = شاعر
| زمینه فعالیت          = شاعر
| ملیت                  = ایرانی
| ملیت                  = ایرانی
خط ۲۸: خط ۲۸:
|فیلم‌نامه‌ها              =
|فیلم‌نامه‌ها              =
|دیوان اشعار            =
|دیوان اشعار            =
|تخلص                    = «مجرم»
|تخلص                    = مجرم
|فیلم ساخته بر اساس اثر=
|فیلم ساخته بر اساس اثر=
| همسر                    =
| همسر                    =
خط ۴۶: خط ۴۶:
}}
}}


=زندگینامه=
میرزا محمدعلى، زادگاهش قریه چنار (در حوالی همدان) متخلص به «مجرم» و اصالتا از طایفه افشار بوده‌است. وی در کودکی علاوه بر تحصیل، در ایام [[عاشورا]] در مجالس شبیه نسخه اطفال مى‌خوانده‌است؛ اما در زمینه شعر زیر نظر میرزا حاجى محمد (بیدل) آموزش دیده و قریب به بیست هزار بیت سروده‌است.


بعد از فوت مجرم افشار دیوانش از بین رفته‌است.<ref>حدیقة الشعراء،سید احمد دیوان بیگى شیرازى،با تصحیح و تحشیه دکتر عبد الحسین نوائى(انتشارات زرین، تهران،سال ۱۳۶۶)،ج ۳،ص ۱۵۱۸ و ۱۵۱۹.</ref>


==آثار==


==زندگینامه==
آثار مجرم به سبک عراقى است که گاهی با سبک خراسانى همراه است. اشعار وی حاوی مضامین عرفانی بوده و در مثنوى عرفانى خود چهار مقوله (حسن، عشق، جبر و اختیار) را در رابطه با حادثه [[عاشورا]] مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و ضمن نفى جبر و اثبات اختیار، به بیان این چهار مقوله پرداخته‌است.
 
نامش میرزا محمد على زادگاهش قریه چنار ساکن اسد آباد همدان تخلص شعرى‌اش «مجرم» و اصلش از طایفه افشار بوده و در سده سیزدهم مى‌زیسته است.
 
سید احمد دیوان بیگى شیرازى در شرح حال وى مى‌نگارد:
 
«...در اول عمر صوتى داشته به درس و مشق هم مى‌پرداخته و در ایام [[عاشورا]] در مجالس شبیه نسخه اطفال مى‌خوانده...اما در شاعرى تربیت از میرزا حاجى محمد (بیدل) دیده و ترقى کامل کرده و آن چه محقق است قریب بیست هزار بیت از همه قسم شعر داشته که همه را اهل فن به خوبى تصدیق داشته‌اند بلکه مسمّطات او را کم از [[منوچهرى]] نمى‌دانسته‌اند و بعد از فوتش، از قرار تقریر مردم و میرزا على پسرش-که جوان آرام معقول مؤدبى است-میرزا قادر بروجردى -که حالش به جاى خود تحریر شده-با میرزا على طرح الفت کلى ریخته عاقبت دیوان را از میان برد و مفقود الاثر کرد. در مدت توقف کرمانشاهان هرقدر خواستم شعرى از او به دست آورم نشد، مکرّر هم به پسرش گفتم قسم‌ها خورد که آن چه بود در همان دیوان بود و من هم چیزى محفوظ ندارم. بالاخره دو غزل و یک رباعى آورد که در پشت کتابى دیدم. در آن حال خان سلطانى جزوى از اشعار او که به بحر مثنوى مصدر به بعضى تحقیقات در مصائب جناب سبط سعید شهید -سلام اللّه علیه- گفته و در حیات خودش چاپ شده بود بیاورد. شامل بود بر دو مثنوى. یکى مختصر و در بحر تقارب و یکى مفصّل به این بحر نوشته شده و چون شعر دیگر از او در میان نبود و الحقّ مثنوى او هم مطبوع بود، محض بقاى نام او و ماجور بودن خود تمام آن مثنوى را با همان دو غزل و یک رباعى در این جا نگاشت. رحلتش در سال هزار و دویست و هشتاد و اند است در کرمانشاهان.» <ref>''حدیقة الشعراء،سید احمد دیوان بیگى شیرازى،با تصحیح و تحشیه دکتر عبد الحسین نوائى(انتشارات زرین، تهران،سال 1366)،ج 3،ص 1518 و 1519.''</ref>
 
==سبک شعرى==
 
در آثار معدودى که از [[مجرم افشار]] بر جاى مانده شیوه بیانى آنها بر سبک عراقى استوار است که گه‌گاه با رگه‌هایى از سبک خراسانى همراه است. چون وى داراى مشرب عرفانى بوده اشعارش را هاله‌اى از اشراق و معرفت فراگرفته است.
 
==دامنه تاثیر آثار عاشورایى==
به جز یک مثنوى بلند عاشورایى از [[مجرم افشار]] در اختیار نداریم و سخن گفتن از دامنه تاثیر این اثر چندان منطقى به نظر نمى‌رسد ولى با عنایت به مطلبى که در شرح حال وى آمده است که دیوانى داشته قریب به بیست هزار بیت در انواع قالب‌هاى شعرى و مسمطات او را کم از منوچهرى نمى‌دانسته‌اند. پیدا است که آثار وى در زمانه او مورد قبول اهل ادب قرار داشته است که متاسفانه با از بین رفتن دیوان اشعارش داورى در مورد دیگر آثار منظوم وى امکان‌پذیر نیست. مثنوى عرفانى او در مورد قیام حضرت [[سید الشهداء]] حاوى مطالب آموزنده‌اى است.
 
==برگزیده آثار عاشورایى==
 
[[مجرم افشار]] در مثنوى عرفانى خود چهار مقوله (حسن،عشق،جبر و اختیار) را در رابطه با حادثه خون نگار [[عاشورا]] مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و ضمن نفى جبر و اثبات اختیار مراتب چهارگانه مذکور را تبیین کرده است.
 
در خطاب به طبع که مُلهم اسرار غیبى است و مخزون اسرار لا ریبى در مرآت حسن و عشق و جبر و اختیار و اشارتى به مصیبت جگرگوشه احمد مختار:


==اشعار==
{{شعر}}
{{شعر}}
 
{{ب|طبع من! اى مرغ لاهوت آشیان | در مکانى لیک باشى لامکان}}
{{ب|طبع من!اى مرغ لاهوت آشیان | در مکانى لیک باشى لامکان}}
   
   
{{ب|سیر را از این مکان پر باز کن | بر فضاى لا مکان پر باز کن}}  
{{ب|سیر را از این مکان پر باز کن | بر فضاى لا مکان پر باز کن}}  
خط ۸۶: خط ۷۱:
{{ب|تا بدانم حالت عشاق را | بنگرم تکلیف‌هاى شاق را}}  
{{ب|تا بدانم حالت عشاق را | بنگرم تکلیف‌هاى شاق را}}  


{{ب|حسن چِبْوَد؟عشق چه؟معشوق کیست؟ | در رهش جانبازى عاشق ز چیست؟}}  
{{ب|حسن چِبْوَد؟ عشق چه؟ معشوق کیست؟ | در رهش جانبازى عاشق ز چیست؟}}  


{{ب|این چه تکلیف است کز جان درگذر؟ | از جفا و از ستم منما حذر!}}  
{{ب|این چه تکلیف است کز جان درگذر؟ | از جفا و از ستم منما حذر!}}  
خط ۹۲: خط ۷۷:
{{ب|سر بده از خویش و فرزند و تبار | اهل خود را کن اسیر هر دیار}}
{{ب|سر بده از خویش و فرزند و تبار | اهل خود را کن اسیر هر دیار}}
   
   
{{ب|اکبرت را طعمه شمشیر کن |خون،غذاى اصغر بى‌شیر کن}}  
{{ب|اکبرت را طعمه شمشیر کن |خون، غذاى اصغر بى‌شیر کن}}  


{{ب|تشنه‌لب در زیر خنجر جان سپار | این مثل جبرست یا خود اختیار؟ }}
{{ب|تشنه‌لب در زیر خنجر جان سپار | این مثل جبرست یا خود اختیار؟ }}
خط ۱۰۶: خط ۹۱:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


در جواب طبع سرشار در بیان حسن و عشق و پاره‌اى اسرار در نفى جبر و اثبات اختیار و مراتب این چهار:


{{شعر}}
در بیان حسن و عشق و پاره‌اى اسرار در نفى جبر و اثبات اختیار و مراتب این چهار:
{{ب|طبع گفت:اى بیخبر از راز عشق | لب ببند ایرا <ref>''زیرا.''</ref> نیى دمساز عشق}}


{{ب|با دلیل عقل دارى قیل و قال | عقل را اینجا بود پا در عقال}}
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt">طبع گفت:اى بیخبر از راز عشق </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> لب ببند ایرا<ref>زیرا</ref> نیى دمساز عشق</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">با دلیل عقل دارى قیل و قال </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> عقل را اینجا بود پا در عقال</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">چون ز شاه عشق آیت شد جهان </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> از سپاه عقل رایت شد نهان</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">خود ظهور حسن و عشق از حق بود </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> هر دوان از یک محل مشتق بود</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">چون ظهور عقل کو از مصدرست </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> لیک اندر عقل مصدر مضمر است</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">حسن و عشق، اکنون چو نور و ناردان </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> کاین دو از آتش همى گردد عیان</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">نور را، زیب رخ لیلى کند </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> نار او در قلب مجنون جا کند</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">نام آن در رخ همى حسن آمده </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> نام این عشق و به دل آتش زده</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">چون که درهاى مراتب باز شد </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> حسن و عشق از یکدیگر ممتاز شد</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">خود مقام جمع و تفریق‌ست این </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> گوش بگشا جاى تحقیق‌ست این</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">عین یکدیگر بود شیر و پنیر </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> در مراتب این پنیر و اوست شیر</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">گاه نور گونه لیلى شود </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> تا که مجنون بیند و شیدا شود</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">هستى عاشق بسوزد ز آن شرار </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> بلکه هم تفویض و جبر و اختیار</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">از مگس گردد عسل پیدا مثل </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> گر مگس وقتى کند میل عسل </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">چون عسل فانى بود اندر مگس </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> این مثل را مى‌نگوید جبر کس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">اختیار زرع با زارع بود<ref>به حدیث: «الزّرع للزارع و لو کان غاصبا» اشاره دارد.</ref> </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> این حدیث نغز از شارع بود</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">هرچه بر عاشق کند معشوق او </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> جبر بنماید تو را بر او نکو</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">آرى آرى عاشقان مست او </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> هستى خود را بداند هست او</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">این بود معنى براى جبر خاص </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> مى‌نباشد بهر هرکس جز خواص<ref>همان، ص ۱۵۱۹ تا ۱۵۲۲.</ref></span>
|}
<br />
==منابع==


{{ب|چون ز شاه عشق آیت شد جهان | از سپاه عقل رایت شد نهان}}
*[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج ۱، ۲۹۳-۲۹۶.]]


{{ب|خود ظهور حسن و عشق از حق بود | هر دوان از یک محل مشتق بود}}
==پی نوشت==
 
[[رده:شاعران]]
{{ب|چون ظهور عقل کو از مصدرست | لیک اندر عقل مصدر مضمر است}}
<references />{{شاعران}}
[[رده:شاعران قرن سیزدهم]]
{{ب|حسن و عشق،اکنون چو نور و ناردان | کاین دو از آتش همى گردد عیان}}
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
 
[[رده:شاعران ایرانی]]
{{ب|نور را،زیب رخ لیلى کند | نار او در قلب مجنون جا کند}}
[[رده:شاعران عاشورایی]]
 
{{ب|نام آن در رخ همى حسن آمده | نام این عشق و به دل آتش زده}}
 
{{ب|چون که درهاى مراتب باز شد | حسن و عشق از یکدیگر ممتاز شد}}
 
{{ب|خود مقام جمع و تفریق‌ست این | گوش بگشا جاى تحقیق‌ست این}}
 
{{ب|عین یکدیگر بود شیر و پنیر | در مراتب این پنیر و اوست شیر}}
 
{{ب|گاه نور گونه لیلى شود | تا که مجنون بیند و شیدا شود}}
 
{{ب|هستى عاشق بسوزد ز آن شرار | بلکه هم تفویض و جبر و اختیار}}
 
{{ب|از مگس گردد عسل پیدا مثل | گر مگس وقتى کند میل عسل }}
 
{{ب|چون عسل فانى بود اندر مگس | این مثل را مى‌نگوید جبر کس}}
 
{{ب|اختیار زرع با زارع بود <ref>''به حدیث:الزّرع للزارع و لو کان غاصبا اشاره دارد.''</ref> | این حدیث نغز از شارع بود}}
 
{{ب|هرچه بر عاشق کند معشوق او | جبر بنماید تو را بر او نکو}}  
 
{{ب|آرى آرى عاشقان مست او | هستى خود را بداند هست او}}
 
{{ب|این بود معنى براى جبر خاص | مى‌نباشد بهر هرکس جز خواص <ref>''همان،ص 1519 تا 1522.''</ref>}}
{{پایان شعر}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۵۷

مجرم افشار از شاعران آئینی قرن سیزدهم است.

محمد على افشار
زمینهٔ کاری شاعر
زادروز همدان
مرگ 1280 ه.ق
کرمانشاه
ملیت ایرانی
تخلص مجرم

زندگینامه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

میرزا محمدعلى، زادگاهش قریه چنار (در حوالی همدان) متخلص به «مجرم» و اصالتا از طایفه افشار بوده‌است. وی در کودکی علاوه بر تحصیل، در ایام عاشورا در مجالس شبیه نسخه اطفال مى‌خوانده‌است؛ اما در زمینه شعر زیر نظر میرزا حاجى محمد (بیدل) آموزش دیده و قریب به بیست هزار بیت سروده‌است.

بعد از فوت مجرم افشار دیوانش از بین رفته‌است.[۱]

آثار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آثار مجرم به سبک عراقى است که گاهی با سبک خراسانى همراه است. اشعار وی حاوی مضامین عرفانی بوده و در مثنوى عرفانى خود چهار مقوله (حسن، عشق، جبر و اختیار) را در رابطه با حادثه عاشورا مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و ضمن نفى جبر و اثبات اختیار، به بیان این چهار مقوله پرداخته‌است.

اشعار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

طبع من! اى مرغ لاهوت آشیان در مکانى لیک باشى لامکان
سیر را از این مکان پر باز کن بر فضاى لا مکان پر باز کن
برشکن این بیضه ناسوت را سیر بنما گلشن لاهوت را
ز آن گلستانى وز آن خرم فضا چون بدین ویران سرا گردى رضا؟
جمع کن این صورت تفریق را ز آن سپس بگشا لب تحقیق را
شمه‌اى از حسن و عشق آغاز کن بر رخم درهاى معنى باز کن
تا بدانم حالت عشاق را بنگرم تکلیف‌هاى شاق را
حسن چِبْوَد؟ عشق چه؟ معشوق کیست؟ در رهش جانبازى عاشق ز چیست؟
این چه تکلیف است کز جان درگذر؟ از جفا و از ستم منما حذر!
سر بده از خویش و فرزند و تبار اهل خود را کن اسیر هر دیار
اکبرت را طعمه شمشیر کن خون، غذاى اصغر بى‌شیر کن
تشنه‌لب در زیر خنجر جان سپار این مثل جبرست یا خود اختیار؟
گر بود جبر این چه جبارى بود این چه ظلم و زحمت و خوارى بود؟
ور همى‌گویى که باشد جبر خاص جبر خاص اوست مختص خواص
من ندانم جبر خاص و جبر عام پخته گو مطلب نماند هیچ خام
بر خواص خویشتن جبر از چه راه؟ و آن گهى تکلیف بر صبر از چه راه؟


در بیان حسن و عشق و پاره‌اى اسرار در نفى جبر و اثبات اختیار و مراتب این چهار:

طبع گفت:اى بیخبر از راز عشق لب ببند ایرا[۲] نیى دمساز عشق
با دلیل عقل دارى قیل و قال عقل را اینجا بود پا در عقال
چون ز شاه عشق آیت شد جهان از سپاه عقل رایت شد نهان
خود ظهور حسن و عشق از حق بود هر دوان از یک محل مشتق بود
چون ظهور عقل کو از مصدرست لیک اندر عقل مصدر مضمر است
حسن و عشق، اکنون چو نور و ناردان کاین دو از آتش همى گردد عیان
نور را، زیب رخ لیلى کند نار او در قلب مجنون جا کند
نام آن در رخ همى حسن آمده نام این عشق و به دل آتش زده
چون که درهاى مراتب باز شد حسن و عشق از یکدیگر ممتاز شد
خود مقام جمع و تفریق‌ست این گوش بگشا جاى تحقیق‌ست این
عین یکدیگر بود شیر و پنیر در مراتب این پنیر و اوست شیر
گاه نور گونه لیلى شود تا که مجنون بیند و شیدا شود
هستى عاشق بسوزد ز آن شرار بلکه هم تفویض و جبر و اختیار
از مگس گردد عسل پیدا مثل گر مگس وقتى کند میل عسل
چون عسل فانى بود اندر مگس این مثل را مى‌نگوید جبر کس
اختیار زرع با زارع بود[۳] این حدیث نغز از شارع بود
هرچه بر عاشق کند معشوق او جبر بنماید تو را بر او نکو
آرى آرى عاشقان مست او هستى خود را بداند هست او
این بود معنى براى جبر خاص مى‌نباشد بهر هرکس جز خواص[۴]


منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ حدیقة الشعراء،سید احمد دیوان بیگى شیرازى،با تصحیح و تحشیه دکتر عبد الحسین نوائى(انتشارات زرین، تهران،سال ۱۳۶۶)،ج ۳،ص ۱۵۱۸ و ۱۵۱۹.
  2. ↑ زیرا
  3. ↑ به حدیث: «الزّرع للزارع و لو کان غاصبا» اشاره دارد.
  4. ↑ همان، ص ۱۵۱۹ تا ۱۵۲۲.
برگرفته از «https://fa.wikihussain.com/index.php?title=مجرم_افشار&oldid=35806»