سلطانى کلهر کرمانشاهى: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
سلطانی کلهر کرمانشاهی از شعرا و نویسندگان بنام سده سیزدهم هجرى است.
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
| نام                    =سلطانى کلهر کرمانشاهى
| نام                    =سلطانى کلهر کرمانشاهى
| تصویر                  =
| تصویر                  =
اندازه تصویر            =
| توضیح تصویر            =
| توضیح تصویر            =
| نام اصلی              =حسین قلى خان
| نام اصلی              =حسین قلى خان
خط ۴۸: خط ۴۵:
|امضا                  =
|امضا                  =
}}
}}
'''سلطانی کلهر کرمانشاهی''' (۱۳۵۰ ه. ق- ۱۳۰۷  ه. ق)<ref>سلطانى بنا به گفتۀ صاحب حدیقه در ۱۳۰۳ وفات یافته...و حال آن‌که مرحوم باقر شاکرى در تذکره مختصر شعراى کرمانشاه ۱۲۵۰ را سال ولادت و ۱۳۰۷ را سال وفات سلطانى دانسته‌اند...»</ref> از شعرا و نویسندگان  سده سیزدهم هجرى بود.
==زندگینامه==
==زندگینامه==


نامش حسین قلى خان فرزند مصطفى قلى خان دیوان بیگى از ایل کلهر، زادگاهش کرمانشاه و متخلص به «سلطانى» و از شعرا و نویسندگان بنام سدۀ سیزدهم هجرى است.
حسین قلى خان فرزند مصطفى قلى خان دیوان بیگى از ایل کلهر، زادگاهش کرمانشاه و متخلص به «سلطانى» بود.
 
==آثار==
سید احمد دیوان بیگى شیرازى در شرح احوال او مى‌نگارد:
سلطانى به دیوان شعرا و فنون ادبى اشراف داشته و به شیوه متقدمین شعر می‌سروده‌است اما بیشتر به سبک خراسانى متمایل بوده‌است.
 
«...الحال که سال هزار و دویست و نود و شش است، چهل و هفت سال از عمرش گذشته و یکى از اعاجیب روزگار و علامات قدرت پروردگار است. زمانه‌سازى نمى‌دانم و عبارت‌پردازى نمى‌توانم، اما آن‌قدر مى‌بینم که از هر علمى سخن رود، آگاه است و به هر طریق که مى‌پویى همراه. عرفا او را از خود مى‌انگارند و علما عالمش مى‌پندارند و اهل ادب بر تقدمش اذعان دارند و شعرا از اساتیدش مى‌شمارند...مردى است افتاده و آرام و رفیق و انیس و شفیق و کلیۀ اهل ادب را خیر جلیس...اما خاتمۀ حال خیریت مآل او این که در جمادى الاولى سنۀ یک هزار و سیصد و سه از کرمانشاه نوشته بودند که خان سلطانى در ماه قبل به رحمت الهى واصل شد-رحمة اللّه علیه-و این فقیر در ماده تاریخش گفته‌ام: «سلطان شهید، یار با سلطانى‌ است» و «سلطان شهیدان شفیع سلطانى باد!»...در ماده تاریخ اول، مراد از سلطان شهید، ناصر الدین شاه قاجار است.
 
در باغ هزار گل (تذکرۀ سخنوران کرمانشاهان) آمده است:
 
«...او داراى حافظه‌اى بسیار قوى بود به طورى که اگر مطلبى را یک بار مى‌خواند یا مى‌شنید آن را به خاطر مى‌سپرد و بیش از چهل هزار بیت شعر عربى و فارسى را از بر داشت.
 
در حسن خط نیز شهره بود و به طورى که نوشته‌اند اشعارش در حدود هفتاد هزار بیت است. آثار منظوم و منثور سلطانى عبارتند از:
 
{{ستون شروع}}
 
1.ضیاء الفرقدین: مثنوى در بحر رمل در حدود 5 هزار بیت در مصیبت سید الشهداء حسین بن على(ع).
 
2.حدیقة الاعجاز: مثنوى در بحر خفیف مشتمل بر مناقب حضرت مولا على(ع).
 
3.هفت اورنگ: مثنوى در بحر خفیف در حدود 5 هزار بیت شامل هفت مجلس بهرام‌گور.


4.قصۀ عجیب و غریب: در داستان هزار و یکشب در حدود 9 هزار بیت در بحر تقارب.
===آثار منظوم و منثور===


5.غزلیات، مثنویات و مراثى.
*ضیاءالفرقدین<ref>مثنوى در بحر رمل در حدود ۵ هزار بیت در مصیبت سیدالشهداء حسین بن على(ع)</ref>
*حدیقةالاعجاز<ref>مثنوى در بحر خفیف مشتمل بر مناقب حضرت مولا على(ع)</ref>
*هفت اورنگ<ref>مثنوى در بحر خفیف در حدود ۵ هزار بیت شامل هفت مجلس بهرام گور</ref>
*قصۀ عجیب و غریب<ref>در داستان هزار و یکشب در حدود ۹ هزار بیت در بحر تقارب</ref>
*غزلیات، مثنویات و مراثى
*مثنوى مینوسر<ref>در ذکر مصیبت امام حسین در بحر تقارب</ref>
*لیلى و مجنون<ref>به طرز نظامى و امیر خسرو</ref>
*دیوان قصاید<ref>در حدود بیست و پنج هزار بیت</ref>
*گلستان مراد<ref>در مدایح دولتمردان</ref>
*بحر البکاء<ref>در سوگ سرور آزادگان جهان حسین بن على(ع)</ref>
*بدایع الوقایع<ref>در تاریخ وقایع جهان</ref>
*طراز البیان<ref>ترجمۀ تاریخ ابن خلّکان</ref>
*درّةالسلطانیه<ref>در تاریخ آل عثمان</ref>
*تصحیح دیوان امیر معزى
*مناقب حسامیه<ref>در تاریخ حکومت کرمانشاه و کردستان</ref>
*قصاید سلطانیه<ref>که به سال ۱۳۳۷ ه. ق به چاپ رسیده‌است.</ref>
*نجات الثقلین فى مقتل [[حسین|الحسین]]
*مثنوى تمثال‌البدیع<ref>به وزن مخزن الاسرار</ref>
*شکرستان<ref>به وزن حدیقه</ref>
*مثنوى نور الیقین<ref>بر وزن رمل</ref>
*رسالۀ باغستان<ref>به شیوۀ گلستان</ref>
*گنج بادآور<ref>کتابى در شرح لغات و اشعار فارسى</ref>
*کتابى در قواعد قافیه و عروض
*تذکرۀ موسوم به مطلع شعرى در ذکر اشعار معاصرین<ref>حدیقةالشعراء، ج اول، ص ۸۰۰.</ref>


6.مثنوى مینوسر: در ذکر مصیبت امام حسین در بحر تقارب.
==اشعار==


7.لیلى و مجنون: به طرز نظامى و امیر خسرو.
===ترکیب‌بند [[حسینى]] در تذکره حدیقةالشعراء===
 
'''بند اول'''{{شعر}}
8.دیوان قصاید: در حدود بیست و پنج هزار بیت.
 
9.گلستان مراد: در مدایح دولتمردان.
 
10.بحر البکاء: در سوگ سرور آزادگان جهان حسین بن على(ع).
 
11.بدایع الوقایع: در تاریخ وقایع جهان.
 
12.طراز البیان: ترجمۀ تاریخ ابن خلّکان.
 
13.درّة السلطانیه: در تاریخ آل عثمان.
 
14.تصحیح دیوان امیر معزى.
 
15.مناقب حسامیه: در تاریخ حکومت کرمانشاه و کردستان.
 
16.قصاید سلطانیه: که به سال 1337 ه.ق به چاپ رسیده.
{{پایان}}
سلطانى بنا به گفتۀ صاحب حدیقه در 1303 وفات یافته...و حال آن‌که مرحوم باقر شاکرى در تذکره مختصر شعراى کرمانشاه 1250 را سال ولادت و 1307 را سال وفات سلطانى دانسته‌اند...» <ref>''باغ هزار گل''، فرشید یوسفى، ص 325.</ref>
 
«بنا به نوشتۀ مؤلف مجمع الفصحاء (ج 4، ص 342 تا 350) سلطانى داراى تألیفات دیگرى نیز بوده است: نجات الثقلین فى مقتل الحسین، مثنوى تمثال البدیع به وزن مخزن الاسرار، شکرستان به وزن حدیقه، مثنوى نور الیقین بر وزن رمل، رسالۀ باغستان به شیوۀ گلستان، کتابى در شرح لغات و اشعار فارسى موسوم به گنج‌بادآور، کتابى در قواعد قافیه و عروض. تذکرۀ موسوم به مطلع شعرى در ذکر اشعار معاصرین. <ref>''حدیقة الشعراء''، ج اول، ص 800.</ref>
 
==سبک شعرى==
 
سلطانى علاوه بر اشرافى که بر دواوین شعرا، فنون ادبى و دقایقى کلامى داشته، از طبع بسیار توانایى نیز برخوردار بوده و به شیوۀ متقدمین طبع‌آزمایى مى‌کرده و طبعش بیشتر به سبک خراسانى متمایل بوده است.
 
==دامنه تأثیر آثار عاشورایى==
 
متأسفانه مثنوى ماتمى ضیاء الفرقدین، مثنوى عاشورایى مینوسر و دیوان قصاید و اشعار او را در اختیار نداریم تا در مورد آن‌ها اظهار نظر کنیم. از مطالبى که در شرح احوال وى آمده است پیدا است که محضر او براى شعراى همعصرش مغتنم و وجودش انجمن‌افروز اهل ادب بوده است و مسلما منظومه‌هاى شیواى عاشورایى او با تأثیرات دامنه‌دارى در شعرایى که با او معاشر بوده‌اند، همراه بوده است و کسانى که توفیق مرور این‌گونه آثار او را داشته‌اند از این تأثیرپذیریها به دور نمانده‌اند.
 
==برگزیده آثار عاشورایى==
 
دو بند از ترکیب‌بند حسینى او در تذکرۀ [[حدیقه الشعراء|حدیقة الشعراء]] آمده است که عینا نقل مى‌کنیم:
 
 
===بند اول===
{{شعر}}
{{ب| این منم بنهاده سر در سجده‌گاه راستین | سوده پیشانى به خاک آستان شاه دین }}
{{ب| این منم بنهاده سر در سجده‌گاه راستین | سوده پیشانى به خاک آستان شاه دین }}


خط ۱۲۹: خط ۹۷:
{{ب| این منم کز روزگارم بهره، اقبالى چنان | این منم کز کردگارم یار، توفیقى چنین }}
{{ب| این منم کز روزگارم بهره، اقبالى چنان | این منم کز کردگارم یار، توفیقى چنین }}


{{ب| مورم، اما دست بر ملک سلیمان یافتم | ره چو بر درگاه شاهنشاه ایمان یافتم <ref>''همان''، ج اول، ص 798.</ref> }}
{{ب| مورم، اما دست بر ملک سلیمان یافتم | ره چو بر درگاه شاهنشاه ایمان یافتم <ref>''همان''، ج اول، ص ۷۹۸.</ref> }}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}'''بند دوم'''{{شعر}}
 
{{ب| کیست کش روى ضراعت <ref>ضراعت: تضرع کردن و فروتنى نمودن. (فرهنگ معین)</ref> سوى این درگاه نیست؟ | و آن کدامین کس که در کوى تو او را راه نیست؟ }}
===بند دوم===
 
{{ب| کیست کش روى ضراعت <ref>ضراعت: تضرع کردن و فروتنى نمودن.(فرهنگ معین)</ref> سوى این درگاه نیست؟ | و آن کدامین کس که در کوى تو او را راه نیست؟ }}


{{ب| نیست بر روى فقیران بسته هرگز باب تو | باز اگر باب کریمان گاه هست و، گاه نیست }}
{{ب| نیست بر روى فقیران بسته هرگز باب تو | باز اگر باب کریمان گاه هست و، گاه نیست }}
خط ۱۴۰: خط ۱۰۵:
{{ب| شرط بذل نعمت، استحقاق مسکینان بود | ورنه تأخیر و قصورى در عطاى شاه نیست }}
{{ب| شرط بذل نعمت، استحقاق مسکینان بود | ورنه تأخیر و قصورى در عطاى شاه نیست }}


{{ب| هم ازین معنى ز(حافظ) عرضه دارم یک دو بیت | آن‌که در نظمش، کس از امثال و از اشباه نیست: }}
{{ب| هم ازین معنى ز «حافظ» عرضه دارم یک دو بیت | آن‌که در نظمش، کس از امثال و از اشباه نیست: }}


{{ب| «هرچه هست از قامت ناساز بى‌اندام ماست | ورنه تشریف تو بر بالاى کس کوتاه نیست }}
{{ب| «هرچه هست از قامت ناساز بى‌اندام ماست | ورنه تشریف تو بر بالاى کس کوتاه نیست }}
خط ۱۴۶: خط ۱۱۱:
{{ب| هر که خواهد گو بیا و، هر که خواهد گو برو | کبر و نازِ حاجب و دربان درین درگاه نیست» }}
{{ب| هر که خواهد گو بیا و، هر که خواهد گو برو | کبر و نازِ حاجب و دربان درین درگاه نیست» }}


{{ب| طرفه نبود گر به (سلطانى) درین نظم متین | قدسیان عالم بالا سرایند:آفرین <ref>''همان''، ص 798 و 799.</ref> }}
{{ب| طرفه نبود گر به «سلطانى» درین نظم متین | قدسیان عالم بالا سرایند: آفرین <ref>همان، ص ۷۹۸ و ۷۹۹.</ref> }}
 
{{پایان شعر}}


==منابع==


==منابع==
*[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، ''کاروان شعر عاشورا''، زمزم هدایت، ج۱، ص ۳۷۰-۳۷۳.]]
محمد علی مجاهدی، ''کاروان شعر عاشورا''، زمزم هدایت، ج1، ص 370-373.


==پی نوشت==
==پی نوشت==
[[رده:شاعران]]
<references />{{شاعران}}
[[رده:شاعران قرن سیزدهم]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران ایرانی]]
[[رده:شاعران عاشورایی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۲۵

سلطانى کلهر کرمانشاهى
نام اصلی حسین قلى خان
زمینهٔ کاری شاعر
زادروز کرمانشاه
پدر و مادر مصطفى قلى خان دیوان بیگى
سبک نوشتاری سبک خراسانى

سلطانی کلهر کرمانشاهی (۱۳۵۰ ه. ق- ۱۳۰۷ ه. ق)[۱] از شعرا و نویسندگان سده سیزدهم هجرى بود.

زندگینامه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حسین قلى خان فرزند مصطفى قلى خان دیوان بیگى از ایل کلهر، زادگاهش کرمانشاه و متخلص به «سلطانى» بود.

آثار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سلطانى به دیوان شعرا و فنون ادبى اشراف داشته و به شیوه متقدمین شعر می‌سروده‌است اما بیشتر به سبک خراسانى متمایل بوده‌است.

آثار منظوم و منثور[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • ضیاءالفرقدین[۲]
  • حدیقةالاعجاز[۳]
  • هفت اورنگ[۴]
  • قصۀ عجیب و غریب[۵]
  • غزلیات، مثنویات و مراثى
  • مثنوى مینوسر[۶]
  • لیلى و مجنون[۷]
  • دیوان قصاید[۸]
  • گلستان مراد[۹]
  • بحر البکاء[۱۰]
  • بدایع الوقایع[۱۱]
  • طراز البیان[۱۲]
  • درّةالسلطانیه[۱۳]
  • تصحیح دیوان امیر معزى
  • مناقب حسامیه[۱۴]
  • قصاید سلطانیه[۱۵]
  • نجات الثقلین فى مقتل الحسین
  • مثنوى تمثال‌البدیع[۱۶]
  • شکرستان[۱۷]
  • مثنوى نور الیقین[۱۸]
  • رسالۀ باغستان[۱۹]
  • گنج بادآور[۲۰]
  • کتابى در قواعد قافیه و عروض
  • تذکرۀ موسوم به مطلع شعرى در ذکر اشعار معاصرین[۲۱]

اشعار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ترکیب‌بند حسینى در تذکره حدیقةالشعراء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بند اول

این منم بنهاده سر در سجده‌گاه راستین سوده پیشانى به خاک آستان شاه دین
این منم چون آسمان خم کرده پشت بندگى در حریمى کآسمان از حرمتش بوسد زمین
این منم با زائران، گرد ضریحى در طواف کش بود برتر شکوه از کرسى و عرش برین
این منم بهر زیارت در مقام قرب دوست با گروه قدسیان عالم بالا، قرین
این منم کز فخر بر نه گنبد چرخم عروج در رواق عرش طاق سبط خیر المرسلین
این منم در منزلت انباز با روح القدس این منم در مرتبت همراز با روح الامین
این منم کز روزگارم بهره، اقبالى چنان این منم کز کردگارم یار، توفیقى چنین
مورم، اما دست بر ملک سلیمان یافتم ره چو بر درگاه شاهنشاه ایمان یافتم [۲۲]

بند دوم

کیست کش روى ضراعت [۲۳] سوى این درگاه نیست؟ و آن کدامین کس که در کوى تو او را راه نیست؟
نیست بر روى فقیران بسته هرگز باب تو باز اگر باب کریمان گاه هست و، گاه نیست
شرط بذل نعمت، استحقاق مسکینان بود ورنه تأخیر و قصورى در عطاى شاه نیست
هم ازین معنى ز «حافظ» عرضه دارم یک دو بیت آن‌که در نظمش، کس از امثال و از اشباه نیست:
«هرچه هست از قامت ناساز بى‌اندام ماست ورنه تشریف تو بر بالاى کس کوتاه نیست
هر که خواهد گو بیا و، هر که خواهد گو برو کبر و نازِ حاجب و دربان درین درگاه نیست»
طرفه نبود گر به «سلطانى» درین نظم متین قدسیان عالم بالا سرایند: آفرین [۲۴]

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. سلطانى بنا به گفتۀ صاحب حدیقه در ۱۳۰۳ وفات یافته...و حال آن‌که مرحوم باقر شاکرى در تذکره مختصر شعراى کرمانشاه ۱۲۵۰ را سال ولادت و ۱۳۰۷ را سال وفات سلطانى دانسته‌اند...»
  2. مثنوى در بحر رمل در حدود ۵ هزار بیت در مصیبت سیدالشهداء حسین بن على(ع)
  3. مثنوى در بحر خفیف مشتمل بر مناقب حضرت مولا على(ع)
  4. مثنوى در بحر خفیف در حدود ۵ هزار بیت شامل هفت مجلس بهرام گور
  5. در داستان هزار و یکشب در حدود ۹ هزار بیت در بحر تقارب
  6. در ذکر مصیبت امام حسین در بحر تقارب
  7. به طرز نظامى و امیر خسرو
  8. در حدود بیست و پنج هزار بیت
  9. در مدایح دولتمردان
  10. در سوگ سرور آزادگان جهان حسین بن على(ع)
  11. در تاریخ وقایع جهان
  12. ترجمۀ تاریخ ابن خلّکان
  13. در تاریخ آل عثمان
  14. در تاریخ حکومت کرمانشاه و کردستان
  15. که به سال ۱۳۳۷ ه. ق به چاپ رسیده‌است.
  16. به وزن مخزن الاسرار
  17. به وزن حدیقه
  18. بر وزن رمل
  19. به شیوۀ گلستان
  20. کتابى در شرح لغات و اشعار فارسى
  21. حدیقةالشعراء، ج اول، ص ۸۰۰.
  22. همان، ج اول، ص ۷۹۸.
  23. ضراعت: تضرع کردن و فروتنى نمودن. (فرهنگ معین)
  24. همان، ص ۷۹۸ و ۷۹۹.