ابن معلم واسطی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| عنوان = ابن معلم واسطی | | عنوان = ابن معلم واسطی | ||
| نام = نجم‌الدین محمد بن علی هُرثی واسطی | | نام = نجم‌الدین محمد بن علی هُرثی واسطی | ||
| زادروز = | | زادروز =۲۲ ژانویه، ۱۱۰۸ (میلادی)/ ۷ جمادی‌الثانی، ۵۰۱ (قمری) | ||
| زادگاه = هرث، استان واسط | | زادگاه = هرث، استان واسط | ||
| تاریخ مرگ =2 ژوئن، | | تاریخ مرگ =2 ژوئن، ۱۱۹۶ (میلادی)/ ۴ رجب، ۵۹۲ (قمری) | ||
| مکان مرگ =هرث، استان واسط | | مکان مرگ =هرث، استان واسط | ||
| محل زندگی = هرث، استان واسط | | محل زندگی = هرث، استان واسط | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
}} | }} | ||
ابو الغنائم نجم الدّین محمّد بن علی بن فارس جابانی هرثی | '''ابو الغنائم نجم الدّین محمّد بن علی بن فارس جابانی هرثی واسطی'''، معروف به «'''ابن معلم واسطی'''» شاعر مشهور اواخر عصر عباسی در قرن ششم که نماینده‌ی واقعی شعر عراقی در آن زمان به‌شمار می‌آید. | ||
== زندگینامه == | |||
وی در ۴ رجب سال ۵۰۱ ه. ق در روستای هرث<ref>هرث: روستایی در نزدیکی جابان.</ref> به دنیا آمد. اصل او از «جابان»<ref> جابان: از روستاهای واسط که چون بیشتر املاک بدو تعلّق داشت، به او نسبت «جابانی» داده‌اند.</ref> است وی در «هرث» پرورش یافت و همانجا نیز درگذشت. از کیفیت تحصیلات و استادان او چیزی دانسته نیست. اما از روابط ادبی وی با ادیبان، دانشمندان و بزرگان آن روزگار گزارش‌هایی موجود است.<ref>ر. ک به وفیات الاعیان؛ ج ۵، ص ۶. الوافی بالوفیات؛ ج ۴، ص ۱۶۶.</ref> | |||
برخی از منابع متأخر به دو رویداد در زندگی وی اشاره کرده‌اند: یکی اسارت او در راه موصل و دیگری زندانی شدنش در حلّه و بغداد.<ref>تاریخ الادب العربی؛ ج ۳، ص ۴۰۶ و ۴۰۷.</ref> | |||
== شروع شعر == | |||
ابن معلّم از اوان جوانی به سرودن شعر پرداخت. [[مداحى|مدایح]] او بخش بزرگی از اشعارش را تشکیل می‌دهد. مشهورترین مدیحه‌ی وی قصیده‌ای است در مدح امیر فخر الدّین هند بن ابی الفیاض زهیری از امیران المقتضی خلیفه‌ی عباسی. | |||
بخش دیگری از اشعار او در وصف عشق عرفانی است و مطلع برخی قصاید حماسی و غزلیات او نیز شامل اندیشه‌ها و مفاهیم صوفیانه است. همین امر باعث شده که صوفیان به خصوص پیروان سهروردی اشعار او را حفظ نموده و در مجالس سماع خود بخوانند. شعر ابن معلم که در اندوهباری، نوحه را می‌ماند، شعری است مطبوع و لطیف با الفاظی ساده، شیوا، روان، پرمغز و استوار. <ref>وفیات الاعیان؛ ج ۵، ص ۵ و ۶.</ref> | |||
ابن معلم هرگز از قالب‌های کهن عرب دست برنداشت، اما گاه‌گاه کوشید مضامین آنها را با الفاظی که در عصر او ظهور می‌یافت، عرضه کند. سپس پایه‌ی اشعار را بر عشقی نیم جسمانی- نیم روحانی بنا نهاد که به هر حال بسیار دلنشین و تازه می‌نمود. | |||
تنها اثری که از او برجای مانده، دیوان اوست. دیوان او از آغاز تا مدتی مورد توجه همگان بوده است.<ref>وفیات الاعیان؛ ج ۵؛ ص 9.</ref> | |||
== وفات == | |||
ابن معلم به سال ۵۹۲ ه. ق در روستای هرث درگذشت. <ref>ادب الطف؛ ج ۳، ص ۲۴۱.</ref> | |||
== بخشی از یک نوشته == | |||
# أما أمیر المؤمنین فذکره‌فی محکم التنزیل ذکر أرفع | |||
# من قال فیه محمد أقضاکم‌بعدی و أعلمکم علی الإروع | |||
# حفظوا عهود الغدر فیما بینهم‌و عهود أحمد یوم خم ضیّعوا | |||
# قتلوا بعرصة کربلا أولادةو لهم بغفران المهیمن مطمع | |||
# منعوا ورود الماء آل محمدو غدت ذئاب البر منه تکرع | |||
# آل الضلال بنو أمیة شرّع‌فیه و سبط الطهر أحمد یمنع | |||
# لهفی له و الخیل تعلو صدره‌و الراس منه علی الاسنة یرفع <ref> ادب الطف؛ ج ۳، ص ۲۳۹ و ۲۴۰.</ref> | |||
'''ترجمه''' | |||
# نام امیر المؤمنین در قرآن نامی رفیع است. | |||
# کسی‌که محمد (ص) درباره‌ی او گفته است: بهترین قاضی و داناترین عالم و پرهیزگارترین فرد پس از من، اوست. | |||
# آنها پیمان‌های مکر را در میان خود حفظ کردند، و عهدهای روز غدیر خم را با پیامبر (ص) تباه کردند. | |||
# در عرصه‌ی [[کربلا]]، اولاد او را کشتند در حالی‌که از خدا آمرزش می‌طلبیدند. | |||
# فرزندان محمّد (ص) را از دستیابی به آب بازداشتند و در همان حال گرگ‌های بیابان از آن آب سیراب می‌شدند. | |||
# گروه گمراه بنی امیه [[آب]] می‌نوشیدند و نواده‌ی پاک احمد (ص) از آن آب ممنوع بودند. | |||
# دلم بر او می‌سوزد که اسبها بر سینه‌ی او تاختند و سرش بر نیزه بلند شد. | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
* دانشنامه شعر عاشورایی، [[مرضیه محمدزاده|محمدزاده]]، ج۱، ص:۲۹۲-۲۹۳. | |||
== | ==پی‌نوشت== | ||
[[رده:هنر]] | [[رده:هنر]] | ||
[[رده:ادبیات]] | [[رده:ادبیات]] | ||
[[رده:شاعران]] | [[رده:شاعران]] | ||
[[رده:شاعران عرب]] | [[رده:شاعران عرب]] | ||
<references /> | <references />{{شاعران}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۴۵
| ابن معلم واسطی نجم‌الدین محمد بن علی هُرثی واسطی | |
|---|---|
| زادروز |
۲۲ ژانویه، ۱۱۰۸ (میلادی)/ ۷ جمادی‌الثانی، ۵۰۱ (قمری) هرث، استان واسط |
| درگذشت |
2 ژوئن، ۱۱۹۶ (میلادی)/ ۴ رجب، ۵۹۲ (قمری) هرث، استان واسط |
| محل زندگی | هرث، استان واسط |
| پیشه | شاعر |
ابو الغنائم نجم الدّین محمّد بن علی بن فارس جابانی هرثی واسطی، معروف به «ابن معلم واسطی» شاعر مشهور اواخر عصر عباسی در قرن ششم که نماینده‌ی واقعی شعر عراقی در آن زمان به‌شمار می‌آید.
زندگینامه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
وی در ۴ رجب سال ۵۰۱ ه. ق در روستای هرث[۱] به دنیا آمد. اصل او از «جابان»[۲] است وی در «هرث» پرورش یافت و همانجا نیز درگذشت. از کیفیت تحصیلات و استادان او چیزی دانسته نیست. اما از روابط ادبی وی با ادیبان، دانشمندان و بزرگان آن روزگار گزارش‌هایی موجود است.[۳]
برخی از منابع متأخر به دو رویداد در زندگی وی اشاره کرده‌اند: یکی اسارت او در راه موصل و دیگری زندانی شدنش در حلّه و بغداد.[۴]
شروع شعر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابن معلّم از اوان جوانی به سرودن شعر پرداخت. مدایح او بخش بزرگی از اشعارش را تشکیل می‌دهد. مشهورترین مدیحه‌ی وی قصیده‌ای است در مدح امیر فخر الدّین هند بن ابی الفیاض زهیری از امیران المقتضی خلیفه‌ی عباسی.
بخش دیگری از اشعار او در وصف عشق عرفانی است و مطلع برخی قصاید حماسی و غزلیات او نیز شامل اندیشه‌ها و مفاهیم صوفیانه است. همین امر باعث شده که صوفیان به خصوص پیروان سهروردی اشعار او را حفظ نموده و در مجالس سماع خود بخوانند. شعر ابن معلم که در اندوهباری، نوحه را می‌ماند، شعری است مطبوع و لطیف با الفاظی ساده، شیوا، روان، پرمغز و استوار. [۵]
ابن معلم هرگز از قالب‌های کهن عرب دست برنداشت، اما گاه‌گاه کوشید مضامین آنها را با الفاظی که در عصر او ظهور می‌یافت، عرضه کند. سپس پایه‌ی اشعار را بر عشقی نیم جسمانی- نیم روحانی بنا نهاد که به هر حال بسیار دلنشین و تازه می‌نمود. تنها اثری که از او برجای مانده، دیوان اوست. دیوان او از آغاز تا مدتی مورد توجه همگان بوده است.[۶]
وفات[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابن معلم به سال ۵۹۲ ه. ق در روستای هرث درگذشت. [۷]
بخشی از یک نوشته[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- أما أمیر المؤمنین فذکره‌فی محکم التنزیل ذکر أرفع
- من قال فیه محمد أقضاکم‌بعدی و أعلمکم علی الإروع
- حفظوا عهود الغدر فیما بینهم‌و عهود أحمد یوم خم ضیّعوا
- قتلوا بعرصة کربلا أولادةو لهم بغفران المهیمن مطمع
- منعوا ورود الماء آل محمدو غدت ذئاب البر منه تکرع
- آل الضلال بنو أمیة شرّع‌فیه و سبط الطهر أحمد یمنع
- لهفی له و الخیل تعلو صدره‌و الراس منه علی الاسنة یرفع [۸]
ترجمه
- نام امیر المؤمنین در قرآن نامی رفیع است.
- کسی‌که محمد (ص) درباره‌ی او گفته است: بهترین قاضی و داناترین عالم و پرهیزگارترین فرد پس از من، اوست.
- آنها پیمان‌های مکر را در میان خود حفظ کردند، و عهدهای روز غدیر خم را با پیامبر (ص) تباه کردند.
- در عرصه‌ی کربلا، اولاد او را کشتند در حالی‌که از خدا آمرزش می‌طلبیدند.
- فرزندان محمّد (ص) را از دستیابی به آب بازداشتند و در همان حال گرگ‌های بیابان از آن آب سیراب می‌شدند.
- گروه گمراه بنی امیه آب می‌نوشیدند و نواده‌ی پاک احمد (ص) از آن آب ممنوع بودند.
- دلم بر او می‌سوزد که اسبها بر سینه‌ی او تاختند و سرش بر نیزه بلند شد.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- دانشنامه شعر عاشورایی، محمدزاده، ج۱، ص:۲۹۲-۲۹۳.
پی‌نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ هرث: روستایی در نزدیکی جابان.
- ↑ جابان: از روستاهای واسط که چون بیشتر املاک بدو تعلّق داشت، به او نسبت «جابانی» داده‌اند.
- ↑ ر. ک به وفیات الاعیان؛ ج ۵، ص ۶. الوافی بالوفیات؛ ج ۴، ص ۱۶۶.
- ↑ تاریخ الادب العربی؛ ج ۳، ص ۴۰۶ و ۴۰۷.
- ↑ وفیات الاعیان؛ ج ۵، ص ۵ و ۶.
- ↑ وفیات الاعیان؛ ج ۵؛ ص 9.
- ↑ ادب الطف؛ ج ۳، ص ۲۴۱.
- ↑ ادب الطف؛ ج ۳، ص ۲۳۹ و ۲۴۰.