واعظ قزوینی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''ملّا محمد رفیع یا رفیع الدّین'''، واعظ قزوینی از علمای امامیه، واعظ و شاعر ایرانی است.{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
'''ملا محمد رفیع یا رفیع الدین'''، واعظ قزوینی از علمای امامیه، واعظ و شاعر ایرانی است.{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
| نام                    = واعظ قزوینی
| نام                    = واعظ قزوینی
| تصویر                  = واعظ قزوینی.jpg
| تصویر                  = واعظ قزوینی.jpg
| توضیح تصویر            =  
| توضیح تصویر            =  
| نام اصلی              = ملٌا محٌمد رفیع یا رفیع الدٌین
| نام اصلی              = ملا محمد رفیع یا رفیع الدین
| زمینه فعالیت          =  
| زمینه فعالیت          =  
| ملیت                  =  
| ملیت                  =  
| تاریخ تولد            = سال 1207 ه. ق.
| تاریخ تولد            = سال ۱۲۰۷ ه. ق.
| محل تولد                = صفی آباد قزوین
| محل تولد                = صفی آباد قزوین
| والدین                =   
| والدین                =   
| تاریخ مرگ              = سال 1089 ه. ق. یا 1099 ه. ق.
| تاریخ مرگ              = سال ۱۰۸۹ ه. ق. یا ۱۰۹۹ ه. ق.
| محل مرگ                =  
| محل مرگ                =  
| علت مرگ                =  
| علت مرگ                =  
خط ۴۷: خط ۴۷:
}}
}}


== زندگینامه ==
==زندگینامه==
واعظ قزوینی به سال 1027 ه ق. در صفی آباد قزوین متولّد شد. او از علمای امامیه و در وعظ و خطابه سرآمد اقران روزگار خود بود. واعظ در خدمت عبّاسقلی خان پسر حسن خان شاملو می‌زیسته است. او منظومه‌ای به نام «یوسف و زلیخا» دارد و دیوان شعرش مشتمل بر هفت هزار بیت به چاپ رسیده است. وفات واعظ را به سال 1089 یا 1099 ه ق. نوشته‌اند. <ref>الذریعه؛ جزء بخش ص 1163.</ref>
واعظ قزوینی به سال ۱۰۲۷ ه ق. در صفی آباد قزوین متولد شد. او از علمای امامیه و در وعظ و خطابه سرآمد اقران روزگار خود بود. واعظ در خدمت عباسقلی خان پسر حسن خان شاملو می‌زیسته است. او منظومه‌ای به نام «یوسف و زلیخا» دارد و دیوان شعرش مشتمل بر هفت هزار بیت به چاپ رسیده است. وفات واعظ را به سال ۱۰۸۹ یا ۱۰۹۹ ه ق. نوشته‌اند. <ref>الذریعه؛ جزء ۹، بخش ۴، ص ۱۱۶۳.</ref>


== اشعار ==
==اشعار==


=== شعر1 ===
===شعر۱===
{{شعر}}
{{ب| ستم‌کشی که ندانم به زیر بار غمش‌|زمین چگونه نشست، آسمان چه سان گردید }}
 
{{ب| برای ماتم او بسته شد عماری چرخ‌|علم ز صبح شد و سر علم بر آن، خورشید }}
 
{{ب| ز دیده روز، چه خونها که از شفق افشاند|به سینه شب، چه الفها که از شهاب کشید }}
 
{{ب| ز مهر زد به زمین هر شب آسمان دستار|ز صبح بر تنِ خود روزگار جامه درید }}
 
{{ب| نه صبح هست که می‌گردد از افق طالع‌|که روز را ز غمش گیسوان شده‌ست سفید }}
 
{{ب| شفق مگو، که خراشیده گشته سینه‌ی چرخ‌|ز بس که در غم او روز و شب به خاک تپید }}
 
{{ب| به این نشاط و طرب، سر چرا فکنده به پیش‌|گر از هلال محرّم نشد خجل مه عید؟ }}
 
{{ب| سراب نیست به صحرا و موج نیست به بحر|زِ یاد تشنگی‌اش بحر و برّ به خود لرزید }}
 
{{ب| نه سبزه است که هر سال می‌دمد از خاک‌|زبان شود در و دشت از برای لعن یزید }}
 
{{ب| نه گوهر است که از یاد لعل تشنه‌ی او|ز غصّه آب به حلق صدف گره گردید }}
 
{{ب| ز بس که تشنه به خون است قاتل او را|کشید تیغ و به هر سوی می‌دود خورشید }}
 
{{ب| نشسته در عرق خجلت است فصل بهار|که بعد از او گل بی‌آبرو چرا خندید }}
 
{{ب| ز قدر اوست که طومار طول سجده‌ی ما|به حشر معتبر از خاک کربلا گردید }}
 
{{ب| به دست دیده از آن داده‌اند سبحه‌ی اشک‌|که ذکر واقعه‌ی کربلا کند جاوید }}


{| به خاک ابر کرم لحظه لحظه بارد فیض‌|عذاب قاتل او رفته رفته باد مزید  }}
{| style="margin: 0 auto; "
{{پایان شعر}}
{| class="" style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> ستم‌کشی که ندانم به زیر بار غمش‌</span>
| class="b" |<span class="beyt"> ستم‌کشی که ندانم به زیر بار غمش‌</span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
خط ۱۱۱: خط ۸۱:
| class="b" |<span class="beyt"> به این نشاط و طرب، سر چرا فکنده به پیش‌</span>
| class="b" |<span class="beyt"> به این نشاط و طرب، سر چرا فکنده به پیش‌</span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">گر از هلال محرّم نشد خجل مه عید؟ </span>
| class="b" |<span class="beyt">گر از هلال محرم نشد خجل مه عید؟ </span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt"> سراب نیست به صحرا و موج نیست به بحر</span>
| class="b" |<span class="beyt"> سراب نیست به صحرا و موج نیست به بحر</span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">زِ یاد تشنگی‌اش بحر و برّ به خود لرزید </span>
| class="b" |<span class="beyt">زِ یاد تشنگی‌اش بحر و بر به خود لرزید </span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt"> نه سبزه است که هر سال می‌دمد از خاک‌</span>
| class="b" |<span class="beyt"> نه سبزه است که هر سال می‌دمد از خاک‌</span>
خط ۱۲۳: خط ۹۳:
| class="b" |<span class="beyt"> نه گوهر است که از یاد لعل تشنه‌ی او</span>
| class="b" |<span class="beyt"> نه گوهر است که از یاد لعل تشنه‌ی او</span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ز غصّه آب به حلق صدف گره گردید </span>
| class="b" |<span class="beyt">ز غصه آب به حلق صدف گره گردید </span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ز بس که تشنه به خون است قاتل او را</span>
| class="b" |<span class="beyt"> ز بس که تشنه به خون است قاتل او را</span>
خط ۱۴۷: خط ۱۱۷:
<br />
<br />


=== شعر2 ===
===شعر۲===
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| زان دیده‌ی خود، سنگ پر از خون جگر کرد|کاین آتش محنت به دل سنگ اثر کرد }}
{{ب| زان دیده‌ی خود، سنگ پر از خون جگر کرد|کاین آتش محنت به دل سنگ اثر کرد }}


{{ب| در کان نه عقیق است که از غصّه‌ی یمن را|بی‌آبی آن تشنه لبان، خون جگر کرد }}
{{ب| در کان نه عقیق است که از غصه‌ی یمن را|بی‌آبی آن تشنه لبان، خون جگر کرد }}


{{ب| تا صورت این واقعه را دید، ندانم‌|چون آب، دگر با قدح آینه سر کرد }}
{{ب| تا صورت این واقعه را دید، ندانم‌|چون آب، دگر با قدح آینه سر کرد }}
خط ۱۵۸: خط ۱۲۸:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


=== شعر 3 ===
===شعر ۳===
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| بحر از غم این واقعه، یک چشم پر آب است‌|افلاک پر از آه، چو خرگاه حباب است  }}
{{ب| بحر از غم این واقعه، یک چشم پر آب است‌|افلاک پر از آه، چو خرگاه حباب است  }}
خط ۱۷۰: خط ۱۴۰:
{{ب| با چهره‌ی پر خون چو درآید به صف حشر|زان شور ندانم که را فکر حساب است }}
{{ب| با چهره‌ی پر خون چو درآید به صف حشر|زان شور ندانم که را فکر حساب است }}


{{ب| خواهد که رساند به جزا قاتل او را|زان این همه با ابلق ایّام شتاب است }}
{{ب| خواهد که رساند به جزا قاتل او را|زان این همه با ابلق ایام شتاب است }}


{{ب| ای صبح جزا، سوخت دل خلق ازین غم‌|شاید تو برین داغ شوی پنبه‌ی مرهم  }}
{{ب| ای صبح جزا، سوخت دل خلق ازین غم‌|شاید تو برین داغ شوی پنبه‌ی مرهم  }}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


=== شعر 4 ===
===شعر ۴===
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| پر ساخته این غصّه ز بس کوه گران را|تا هم نفسی یافته، سر کرده فغان را }}
{{ب| پر ساخته این غصه ز بس کوه گران را|تا هم نفسی یافته، سر کرده فغان را }}


{{ب| آه این چه عزایی است که هر شب فلک پیر|در نیل کشد جامه زمین را و زمان را؟ }}
{{ب| آه این چه عزایی است که هر شب فلک پیر|در نیل کشد جامه زمین را و زمان را؟ }}


{{ب| بسته‌ست لب خنده بر ایّام، ندانم‌|چون کرد صدف بهر گهر باز دهان را }}
{{ب| بسته‌ست لب خنده بر ایام، ندانم‌|چون کرد صدف بهر گهر باز دهان را }}


{{ب| زان روز که آن نخل قد از پای درآمد|چون دید چمن بر سر پا، سرو روان را؟ }}
{{ب| زان روز که آن نخل قد از پای درآمد|چون دید چمن بر سر پا، سرو روان را؟ }}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


=== شعر 5 ===
===شعر ۵===
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| چراغ دیده‌ی عُبّاد، حضرت سجّاد|که آفتاب چو مه نور از او نماید وام }}
{{ب| چراغ دیده‌ی عُباد، [[زین العابدین «ع»|حضرت سجّاد]]|که آفتاب چو مه نور از او نماید وام }}


{{ب| ز ذکر واقعه‌ی کربلا نیاسودی‌|دلش که مقری تسبیح ناله بود مدام }}
{{ب| ز ذکر واقعه‌ی کربلا نیاسودی‌|دلش که مقری تسبیح ناله بود مدام }}
خط ۲۰۰: خط ۱۷۰:
{{ب| ز حلم کرده به هم یار، جرم و بخشش را|به علم داده جدایی، حلال را ز حرام }}
{{ب| ز حلم کرده به هم یار، جرم و بخشش را|به علم داده جدایی، حلال را ز حرام }}


{{ب| چو چشم خویش، کف او مدام در ریزش‌|چو بحر همّت خود، دل همیشه بی‌آرام }}
{{ب| چو چشم خویش، کف او مدام در ریزش‌|چو بحر همت خود، دل همیشه بی‌آرام }}


{{ب| فکنده بار علایق ز خویش، تا که کشد|به خانه‌ی فقرا، آب و نان به دوش مدام }}
{{ب| فکنده بار علایق ز خویش، تا که کشد|به خانه‌ی فقرا، آب و نان به دوش مدام }}
خط ۲۱۸: خط ۱۸۸:
{{ب| بود به جیب مکان، تا چو مهر صفحه‌ی خاک‌|بود به دست زمان، تا چو سبحه شهر صیام }}
{{ب| بود به جیب مکان، تا چو مهر صفحه‌ی خاک‌|بود به دست زمان، تا چو سبحه شهر صیام }}


{{ب| برد به خاک درش سجده، جبهه‌ی عالم‌|کند به ذکر خوشش دور، سبحه‌ی ایّام <ref>دیوان واعظ قزوینی؛ ص 499.</ref> }}
{{ب| برد به خاک درش سجده، جبهه‌ی عالم‌|کند به ذکر خوشش دور، سبحه‌ی ایام <ref>دیوان واعظ قزوینی؛ ص ۴۹۹.</ref> }}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


=== شعر 6 ===
===شعر ۶===
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| قضا به دور جهان از فلک حصار کشید|که خوش دلی نتواند به گِرد ما گردید  }}
{{ب| قضا به دور جهان از فلک حصار کشید|که خوش دلی نتواند به گِرد ما گردید  }}
خط ۲۳۳: خط ۲۰۳:
{{ب| در این زمانه چنان قدر دین به دینار است‌|که غیر مالک دینار را نی‌اند مرید }}
{{ب| در این زمانه چنان قدر دین به دینار است‌|که غیر مالک دینار را نی‌اند مرید }}


{{ب| نه ابر ظلمت عصیان چنان جهانگیر است‌|که ذرّه‌ای شود از آفتاب شرع پدید }}
{{ب| نه ابر ظلمت عصیان چنان جهانگیر است‌|که ذره‌ای شود از آفتاب شرع پدید }}


{{ب| جهان ز آب ورع دشت کربلا شده است‌|فتاده شرع در او خوار چون حسین شهید }}
{{ب| جهان ز آب ورع دشت کربلا شده است‌|فتاده شرع در او خوار چون حسین شهید }}
خط ۲۴۵: خط ۲۱۵:
{{ب| برای ماتم او بسته شد عماری چرخ‌|عَلَم ز صبح شد و سر علم بر آن خورشید }}
{{ب| برای ماتم او بسته شد عماری چرخ‌|عَلَم ز صبح شد و سر علم بر آن خورشید }}


{{ب| نگشت از لب او کامیاب، آب فرات‌|به خاک خواهد از این غصّه روز و شب غلتید }}
{{ب| نگشت از لب او کامیاب، آب فرات‌|به خاک خواهد از این غصه روز و شب غلتید }}


{{ب| نگرید ابر بهاران مگر به یاد حسین‌|ننوشد آب گلستان مگر به لعن یزید  }}
{{ب| نگرید ابر بهاران مگر به یاد [[حسین‌]]|ننوشد آب گلستان مگر به لعن یزید  }}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


=== شعر 7 ===
===شعر ۷===
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| شمشیر نبود آنکه بر او خصم ز کین زد|بود آتش سوزنده که بر خانه‌ی دین زد }}
{{ب| شمشیر نبود آنکه بر او خصم ز کین زد|بود آتش سوزنده که بر خانه‌ی دین زد }}
خط ۲۶۳: خط ۲۳۳:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


=== شعر 8 ===
===شعر ۸===
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| زان روز که برخاک فتاد آن قد و قامت‌|برخویش فرو رفت ز غم، صبح قیامت }}
{{ب| زان روز که برخاک فتاد آن قد و قامت‌|برخویش فرو رفت ز غم، صبح قیامت }}
خط ۲۸۲: خط ۲۵۲:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


=== شعر 9 ===
===شعر ۹===
{{شعر}}
{{ب| ای ناله ز جا خیز که شد ماه محرّم‌|ای گریه فرو ریز که شد نوبت ماتم }}


{| ای مردمک از اشک فرو ریختن آموز|در ماتم شاه شهدا، سرور عالم }}
{| style="margin: 0 auto; "
 
| class="b" |<span class="beyt"> ای ناله ز جا خیز که شد ماه [[محرم|محرم‌]]</span>
{{ب| تابان نه هلال است درین ماه ز گردون‌|بر سینه کشیده‌ست الف قرص مه از غم }}
 
{{ب| یا شعله‌ی افروخته‌ای در دل چرخ است‌|کز آه مصیبت‌زدگان گشته قدش خم }}
 
{{ب| یا آنکه خراشی‌ست به رخسار، جهان را|در تعزیه‌ی اشرف ذریّت آدم }}
 
{{ب| یا ناخن آغشته به خونی‌ست فلک را|از بس که خراشیده ز غم سینه‌ی عالم }}
 
{{ب| نی نی غلطم پرده‌ی قفل در شادی‌ست‌|یا بر رخ ایّام کلید در ماتم <ref>تجلی عشق در حماسه عاشورا؛ ص 278- 274.</ref> }}
{{پایان شعر}}
{| class="" style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> ای ناله ز جا خیز که شد ماه محرّم‌</span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ای گریه فرو ریز که شد نوبت ماتم </span>
| class="b" |<span class="beyt">ای گریه فرو ریز که شد نوبت ماتم </span>
خط ۳۰۹: خط ۲۶۵:
| class="b" |<span class="beyt"> تابان نه هلال است درین ماه ز گردون‌</span>
| class="b" |<span class="beyt"> تابان نه هلال است درین ماه ز گردون‌</span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بر سینه کشیده‌ست الف قرص مه از غم </span>  
| class="b" |<span class="beyt">بر سینه کشیده‌ست الف قرص مه از غم </span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt"> یا شعله‌ی افروخته‌ای در دل چرخ است‌</span>
| class="b" |<span class="beyt"> یا شعله‌ی افروخته‌ای در دل چرخ است‌</span>
خط ۳۱۷: خط ۲۷۳:
| class="b" |<span class="beyt"> یا آنکه خراشی‌ست به رخسار، جهان را</span>
| class="b" |<span class="beyt"> یا آنکه خراشی‌ست به رخسار، جهان را</span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در تعزیه‌ی اشرف ذریّت آدم </span>
| class="b" |<span class="beyt">در تعزیه‌ی اشرف ذریت آدم </span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt"> یا ناخن آغشته به خونی‌ست فلک را</span>
| class="b" |<span class="beyt"> یا ناخن آغشته به خونی‌ست فلک را</span>
خط ۳۲۵: خط ۲۸۱:
| class="b" |<span class="beyt"> نی نی غلطم پرده‌ی قفل در شادی‌ست‌</span>
| class="b" |<span class="beyt"> نی نی غلطم پرده‌ی قفل در شادی‌ست‌</span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">یا بر رخ ایّام کلید در ماتم <ref>تجلی عشق در حماسه عاشورا؛ ص 278- 274.</ref> </span>
| class="b" |<span class="beyt">یا بر رخ ایام کلید در ماتم <ref>تجلی عشق در حماسه عاشورا؛ ص۲۷۴- ۲۷۸.</ref> </span>
|}
|}


خط ۳۳۱: خط ۲۸۷:
==منابع==
==منابع==


* [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ ص: 828-831.]
*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ ۲، ص: ۸۲۸-۸۳۱.]


==پی نوشت==
==پی نوشت==
خط ۳۳۸: خط ۲۹۴:
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران متأخر]]
[[رده:شاعران متأخر]]
<references />
<references />{{شاعران}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۲۰

ملا محمد رفیع یا رفیع الدین، واعظ قزوینی از علمای امامیه، واعظ و شاعر ایرانی است.

واعظ قزوینی
واعظ قزوینی.jpg
نام اصلی ملا محمد رفیع یا رفیع الدین
زادروز سال ۱۲۰۷ ه. ق.
صفی آباد قزوین
مرگ سال ۱۰۸۹ ه. ق. یا ۱۰۹۹ ه. ق.

زندگینامه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واعظ قزوینی به سال ۱۰۲۷ ه ق. در صفی آباد قزوین متولد شد. او از علمای امامیه و در وعظ و خطابه سرآمد اقران روزگار خود بود. واعظ در خدمت عباسقلی خان پسر حسن خان شاملو می‌زیسته است. او منظومه‌ای به نام «یوسف و زلیخا» دارد و دیوان شعرش مشتمل بر هفت هزار بیت به چاپ رسیده است. وفات واعظ را به سال ۱۰۸۹ یا ۱۰۹۹ ه ق. نوشته‌اند. [۱]

اشعار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شعر۱[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ستم‌کشی که ندانم به زیر بار غمش‌ زمین چگونه نشست، آسمان چه سان گردید
برای ماتم او بسته شد عماری چرخ‌ علم ز صبح شد و سر علم بر آن، خورشید
ز دیده روز، چه خونها که از شفق افشاند به سینه شب، چه الفها که از شهاب کشید
ز مهر زد به زمین هر شب آسمان دستار ز صبح بر تنِ خود روزگار جامه درید
نه صبح هست که می‌گردد از افق طالع‌ که روز را ز غمش گیسوان شده‌ست سفید
شفق مگو، که خراشیده گشته سینه‌ی چرخ‌ ز بس که در غم او روز و شب به خاک تپید
به این نشاط و طرب، سر چرا فکنده به پیش‌ گر از هلال محرم نشد خجل مه عید؟
سراب نیست به صحرا و موج نیست به بحر زِ یاد تشنگی‌اش بحر و بر به خود لرزید
نه سبزه است که هر سال می‌دمد از خاک‌ زبان شود در و دشت از برای لعن یزید
نه گوهر است که از یاد لعل تشنه‌ی او ز غصه آب به حلق صدف گره گردید
ز بس که تشنه به خون است قاتل او را کشید تیغ و به هر سوی می‌دود خورشید
نشسته در عرق خجلت است فصل بهار که بعد از او گل بی‌آبرو چرا خندید
ز قدر اوست که طومار طول سجده‌ی ما به حشر معتبر از خاک کربلا گردید
به دست دیده از آن داده‌اند سبحه‌ی اشک‌ که ذکر واقعه‌ی کربلا کند جاوید
به خاک ابر کرم لحظه لحظه بارد فیض‌ عذاب قاتل او رفته رفته باد مزید


شعر۲[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زان دیده‌ی خود، سنگ پر از خون جگر کرد کاین آتش محنت به دل سنگ اثر کرد
در کان نه عقیق است که از غصه‌ی یمن را بی‌آبی آن تشنه لبان، خون جگر کرد
تا صورت این واقعه را دید، ندانم‌ چون آب، دگر با قدح آینه سر کرد
نگسست ز هم، قافله‌ی اشک یتیمان‌ تا شاه شهیدان ز جهان عزم سفر کرد

شعر ۳[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بحر از غم این واقعه، یک چشم پر آب است‌ افلاک پر از آه، چو خرگاه حباب است
نگذاشته نم، در راه کس گریه‌ی خونین‌ این موج فشرده‌ست که گویند سراب است
تا گُل گُل خون شهدا ریخته بر خاک‌ چشم گل ازین واقعه پر اشک گلاب است
از حسرت آن تشنه لب بادیه‌ی غم‌ هر موج خراشی‌ست که بر چهره‌ی آب است
با چهره‌ی پر خون چو درآید به صف حشر زان شور ندانم که را فکر حساب است
خواهد که رساند به جزا قاتل او را زان این همه با ابلق ایام شتاب است
ای صبح جزا، سوخت دل خلق ازین غم‌ شاید تو برین داغ شوی پنبه‌ی مرهم

شعر ۴[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پر ساخته این غصه ز بس کوه گران را تا هم نفسی یافته، سر کرده فغان را
آه این چه عزایی است که هر شب فلک پیر در نیل کشد جامه زمین را و زمان را؟
بسته‌ست لب خنده بر ایام، ندانم‌ چون کرد صدف بهر گهر باز دهان را
زان روز که آن نخل قد از پای درآمد چون دید چمن بر سر پا، سرو روان را؟

شعر ۵[ویرایش | ویرایش مبدأ]

چراغ دیده‌ی عُباد، حضرت سجّاد که آفتاب چو مه نور از او نماید وام
ز ذکر واقعه‌ی کربلا نیاسودی‌ دلش که مقری تسبیح ناله بود مدام
ز تند باد جلال خدا تن زارش‌ چو موج قلزم رحمت همیشه بی‌آرام
چو خوشه، زرد ولی دانه‌کش ضعیفان را چو گل، شکسته و لیکن شکفته روی مدام
غریب، لیک وطن سایه‌اش غریبان را یتیم لیک پدر ز التفات بر ایتام
ز حلم کرده به هم یار، جرم و بخشش را به علم داده جدایی، حلال را ز حرام
چو چشم خویش، کف او مدام در ریزش‌ چو بحر همت خود، دل همیشه بی‌آرام
فکنده بار علایق ز خویش، تا که کشد به خانه‌ی فقرا، آب و نان به دوش مدام
ز بس خضوع، شدی آب در نماز، اگر برای سجده نبودی ضرور هفت اندام
عدوی او که دماغش ز دود جهل پر است‌ به حشر کی رسدش بوی مغفرت به مشام؟
سخن رسید به سر منزل دعا واعظ عنان بکش که نه این راه را بود انجام
قلم مناز به بازوی خود، که ممکن نیست‌ رسد به پایه‌ی قدرش کمند طول کلام
غرض از این همه، اظهار بندگی است مرا وگرنه من کیم آن قدر کو، و مدح کدام؟
سزای درگه او نیست تحفه‌یی در کف‌ مرا به غیر دعا، و السلام و الاکرام
بود به جیب مکان، تا چو مهر صفحه‌ی خاک‌ بود به دست زمان، تا چو سبحه شهر صیام
برد به خاک درش سجده، جبهه‌ی عالم‌ کند به ذکر خوشش دور، سبحه‌ی ایام [۲]

شعر ۶[ویرایش | ویرایش مبدأ]

قضا به دور جهان از فلک حصار کشید که خوش دلی نتواند به گِرد ما گردید
جهان نه تنگ چنان از هجوم غم شده است‌ که خون تو آندم آسان ز دل به چهره دوید
بلند گشته ز هر سو غبار حادثه‌ای‌ خوش آنکه چشم از این تیره خاکدان پوشید
ز گرد فتنه نمی‌کرد گم اگر خود را سپهر از پی خود روز و شب چه می‌گردید؟
در این زمانه چنان قدر دین به دینار است‌ که غیر مالک دینار را نی‌اند مرید
نه ابر ظلمت عصیان چنان جهانگیر است‌ که ذره‌ای شود از آفتاب شرع پدید
جهان ز آب ورع دشت کربلا شده است‌ فتاده شرع در او خوار چون حسین شهید
شهید تیغ جفا، نور دیده‌ی زهرا که در عزاش دل و دیده‌ها به خون غلتید
ستم‌کشی که ندانم به زیر بار غمش‌ زمین چگونه نشست، آسمان چسان گردید؟
به رسم ماتمیان در عزای او تا حشر برهنه گشت جهان روز و شب سیه پوشید
برای ماتم او بسته شد عماری چرخ‌ عَلَم ز صبح شد و سر علم بر آن خورشید
نگشت از لب او کامیاب، آب فرات‌ به خاک خواهد از این غصه روز و شب غلتید
نگرید ابر بهاران مگر به یاد حسین‌ ننوشد آب گلستان مگر به لعن یزید

شعر ۷[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شمشیر نبود آنکه بر او خصم ز کین زد بود آتش سوزنده که بر خانه‌ی دین زد
هر گرد که برخاست از آن معرکه خود را بر آینه‌ی خاطر جبریل امین زد
باران نبود کز غم لب تشنگی‌اش، بحر خود را به فلک برد و ز حسرت به زمین زد
تا تشنه لبش دید عقیق یمن، از غم‌ صد چاک نمایان به دل از نقش نگین زد
خون ریخت ز سر پنجه‌ی خورشید جهانتاب‌ از بس که ز غم بر سر خود چرخ برین زد

شعر ۸[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زان روز که برخاک فتاد آن قد و قامت‌ برخویش فرو رفت ز غم، صبح قیامت
آفاق به سر خاک سیه ریخت ز ظلمت‌ در خاک نهان گشت چو خورشید امامت
آن روز که کندند ز جا خیمه‌ی او را چون کرد دگر خرگه افلاک اقامت؟
بر نیزه چو دید آن سر آغشته به خون را پنداشت جهان سر زده خورشید قیامت
هرکس که تن بی‌نفسش دید و نفس زد باشد ز نفس بر لبش انگشت ندامت
آن کس که لب تشنه‌ی او دید و نشد آب‌ بر سینه زند از دل خود سنگ ملامت
آن را که نشد دیده پر از خون ز عزایش‌ باشد مژه دندان، نگه انگشت ندامت
آن کیست که چون لعل پر از خون جگر نیست‌ در ماتم آن گوهر دریای کرامت

شعر ۹[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ای ناله ز جا خیز که شد ماه محرم‌ ای گریه فرو ریز که شد نوبت ماتم
ای مردمک از اشک فرو ریختن آموز در ماتم شاه شهدا، سرور عالم
تابان نه هلال است درین ماه ز گردون‌ بر سینه کشیده‌ست الف قرص مه از غم
یا شعله‌ی افروخته‌ای در دل چرخ است‌ کز آه مصیبت‌زدگان گشته قدش خم
یا آنکه خراشی‌ست به رخسار، جهان را در تعزیه‌ی اشرف ذریت آدم
یا ناخن آغشته به خونی‌ست فلک را از بس که خراشیده ز غم سینه‌ی عالم
نی نی غلطم پرده‌ی قفل در شادی‌ست‌ یا بر رخ ایام کلید در ماتم [۳]


منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. الذریعه؛ جزء ۹، بخش ۴، ص ۱۱۶۳.
  2. دیوان واعظ قزوینی؛ ص ۴۹۹.
  3. تجلی عشق در حماسه عاشورا؛ ص۲۷۴- ۲۷۸.