مقتل الحسین عليه السلام

مقتل مُقَرَّم مقتل الحسین علیه السلام
نویسنده	عبدالرزاق موسوی مقرّم
ناشر	دارالکتاب الاسلامی
محل نشر	بیروت
تاریخ نشر	1399
چاپ	پنجم
تعداد صفحات	408
قطع	وزیری-تصویری

مقتل الحسین معروف به مقتل مقرم، یکی از مهمترین مقاتلی می باشد که در سوگ امام حسین (ع) و واقعه کربلا توسط مقرم نوشته شده و به دلیل استنادات فراوانش، اهمیت زیادی دارد.

درباره نویسنده

سیدعبدالرزاق موسوی مقرم (1316- 1391 ق/ 1277- 1349) متولد و متوفی در نجف اشرف است. المحاضرات فی الفقه الجعفری، سر الایمان فی الشهاده الثالثه، الامام الجواد ع، الامام الرضا ع، المختار بن عبید الثقفی، السیده سکینه ع، زید الشهید از جمله آثار او است. همچنین از جمله دیگر آثارش، مقدمه هایی می باشد که به کتب فقهی  نظیر الامالی شیخ مفید و الملاحم سیداحمدبن طاووس نوشته است. همچنین مقرم آثار چاپ نشده متعددی نیز دارد که عاشورا فی الاسلام، ذکری المعصومین از جمله آنها می باشد.

علاوه بر مقتل مورد بحث نوشتار حاضر، از مقرم کتاب های دیگری نیز به فارسی ترجمه شده است. کتاب العباس (با عنوان سردار کربلا حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام) و امام السجاد علیه السلام، زین العابدین قره عین الناظرین از جمله آنها است.

درباره‌ کتاب

مقتل مقرم در سال 1367 قمری/ 1326شمسی به زبان عربی منتشر و ربع قرن بعد برای نخستین بار با عنوان چهره خونین حسین سیدالشهدا (ع) یا داستان کربلا در سال 1351 ش توسط عزیزالله عطاردی به زبان فارسی ترجمه و چاپ شد. در سال های بعد، مرتضی فهیم کرمانی آن را با عنوان سالار کربلا حسین بن علی علیه السلام ترجمه و منتشر ساخت و بالاخره روز واقعه عنوانی برای ترجمه دیگری از مقتل مقرم است که در سال 1381 ش به اهتمام و با پیشگفتار عقیقی بخشایشی و ترجمه محمدمهدی عزیزاللهی کرمانی تهیه شده و توسط دفتر نشر نوید اسلام در قم و با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی رفسنجان چاپ و منتشر شده است. از هر یک از عناوین کتاب های مذکور نیز به نوبه خود چاپ های متعددی انجام شده است. تلخیص مقتل مقرم نیز با ترجمه و تنظیم حسن جهاندیده نیز منتشر شده است. همچنین در سال 1399 ق دارالکتاب الاسلامی در بیروت برای پنجمین بار آن مقتل را با مقدمه‌ای از سیدمحمدخسین مقرم منتشر ساخت.

این کتاب توسط رفیک لبون  به انگلیسی ترجمه و در سال 2015 توسط کتابهای فاطمیه منتشر شده است.

چکیده کتاب

متن مقتل مقرم با بیان رویدادهای پس از مرگ معاویه و شروع به کار جانشینش یزید، آغاز می شود. در نخستین فراز جدی مقتل، مولف به بیان وضعیت «گروهی که در این قیام بر حسین(ع) خائف بودند،» می پردازد. وصیت امام (ع) قبل از خروج از مدینه و سپس رویدادهای همزمان با حضور امام در مکه در ادامه مقتل بازگو می شود. مولف به نامه‌های کوفیان اشاره کرده و می نویسد: «در مکه نامه‌های متعدد اهل کوفه به امام(ع) رسید که نامه هایی تک نفری، دو نفری یا سه و چهار نفری بود و از امام(ع) رفتن به سوی آنان را درخواست می کردند. آنان نوشته بودند که بدون امام هستند و با نعمان بن بشیر (فرماندار یزید در کوفه) در جمعه و جماعت شرکت نمی کنند..»

بیشترین صفحات کتاب مقتل مقرم به بیان وقایع کربلا، از رسیدن امام (ع) به کربلا تا کوچ اسرا از کربلا، اختصاص یافته است. «آبادی های طف» تیتری برای بیان رویدادهای رسیدن امام حسین (ع) به سرزمین طف و کربلا می باشد. وقایع بعدی به ویژه در روز عاشورا تا شهادت امام (ع) به دقت زیادی در ذیل 54 عنوان و در 56 صفحه توسط مقرم بازگو می شود. «دعای حسین(ع)، خطبه نخست، کرامت و هدایت، گمراهی ابن سعد، توبه حر، مبارزه دو و چهار، ثبات میمنه، هنگام ظهر، اسبها به خاک می غلطند، شهادت اهل بیت، قاسم و برادرش، برادران عباس بن علی(ع)، امام(ع) در میدان نبرد، وداع دوم، دعاء» تنها تعدادی از عناوینی هستند که گویای توجه مولف به بیان جزئیات وقایع آن روز است.

مقرم در پاورقی صفحات کتاب نیز از بیان نکات و توضیح برخی مسائل و موضوع ها، خودداری نمی کند. در این مواقع، مطالب ارائه شده از جانب وی، بیشتر استدلالی است. این شیوه را می توان در خلال مطلبی که پیرامون تعیین روز شهادت مسلم بن عقیل در ذیل یکی از پاورقی ها نوشته است، یافت.

علاوه بر آن، پانویس صفحات کتاب، محلی برای اظهار نظرات شخص مولف، مقرم، نیز هست. به عنوان مثال در نخستین صفحات کتاب، هنگامی که ذکر می شود: «همچنین امام(ع) خواب خود را تعریف کردند که شعله ور شدن آتش در خانه معاویه و واژگون شدن منبر وی بوده است»، در توضیح آن عبارت، در پاورقی (شماره 4) مقرم می نویسد: «مخفی نماند که رویای امام (ع) مشاهده حقایق است و نگرش به وسیله نور امامت است؛ نوری که هیچ چیز نمی تواند مانع آن شود و به وسیله آن، تمام حقایق عالم وجود را می توان درک کرد و واضح است که چنین چیزی از کسی که تکوینا حجت بر عالمین است، چیز عجیبی نیست. پس منظور امام از واژگونی منبر، همان است که امور از دست او خارج شده و به واسطه هلاکت، شهوات او منقطع شده است و شعله ور شدن آتش، کنایه از بوجود آمدن فتنه هایی مثل فاجعه طف و واقعه حرّه و خراب شدن بیت الله الحرام و امثال آن است.»

پس از بیان وقایع اسارت خاندان امام (ع) و بردن آنها به کوفه و شام، مقتل مقرم با رسیدن کاروان اسرا کربلا به مدینه و بیان موجز شرح آن، به پایان می رسد.

ارزش و اهمیت کتاب

مقتل مقرم را می توان یکی از پر استنادترین مقاتل شیعی دانست. مولف تمامی تلاش خود را نموده تا متن و پاورقی‌های کتاب را با استفاده از مندرجات دیگر مقاتل سلف، منابع تاریخی، منابع جغرافیایی تدوین نماید. تعداد منابع مورد استفاده مقرم برای تالیف مقتلش، بالغ بر صدها عنوان کتاب بوده که فهرستی از آنها، پایان بخش کتاب مقتل مقرم است. از جمله مهمترین ویژگی های دیگر توضیحات جامعی است که مولف  در رابطه با وقایع، رویدادها، رجال و شخصیتها و مکانها با استفاده از منابع دست اول تاریخی و مقاتل سلف، برای آشنایی هر چه بیشتر و استفاده هر چه بیشتر خوانندگان از متن، در پاورقی هر صفحه ارائه کرده است.

منابع

• اسفندیاری، محمد، کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع)، ویراست دوم. اصفهان: نشر آرما، 1400
• حیاتی، زهرا، پیوندهای تاریخ نگاری و روایت پردازی ادبی در «مقتل». فصلنامه علمی- پژوهشی نقد ادبی. س 12، ش 48، زمستان 1398
• موسوی مقرم، سیدعبدالرزاق، روز واقعه یا مقتل مقرم، ترجمه عزیزاللهی کرمانی، به اهتمام و پیشگفتار عبدالرحیم عقیقی بخشایشی. قم: دفتر نشر نوید اسلام، 1381