۹٬۵۴۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
در نهضت [[عاشورا]] به یک سرى '''تاکتیکهاى نظامى و تبلیغى''' بر مى‌خوریم که از سوى [[حسین بن على (ع)|حسین بن على(ع)]] انجام گرفته است. | در نهضت [[عاشورا]] به یک سرى '''تاکتیکهاى نظامى و تبلیغى''' بر مى‌خوریم که از سوى [[حسین بن على (ع)|حسین بن على(ع)]] انجام گرفته است. | ||
== تاکتیکهای نظامی و تبلیغی امام حسین(ع) == | ==تاکتیکهای نظامی و تبلیغی امام حسین(ع)== | ||
شیوه‌هاى نظامى بطور عمده یا حالت دفاعى داشته است، یا تهاجمى. روشهاى تبلیغى نیز بطور عمده جهت آگاهی بخشی مردم و پیام‌رسانى و بهره‌بردارى بیشتر از این حرکت بوده است؛ چه آنچه زمان امام حسی(ع) و توسط خود او انجام گرفته است، یا پس از شهادتش. در اینکه آن حضرت در قیام [[کربلا]] بعنوان یک مبارز مسلّط به همۀ فنون رزمى و تاکتیکهاى نظامى و دفاعى و تبلیغى عمل کرده است، شکّى نیست. آنچه مطرح مى‌شود، تنها نمونه‌هایى است که از تأمّل بر حوادث این نهضت به نظر مى‌رسد و مدیریّت شگفت و نظم و تدبیر آن حضرت را در آن حادثه که آمیخته‌اى از احساسات و عواطف و تعقّل است، نشان مى‌دهد. | شیوه‌هاى نظامى بطور عمده یا حالت دفاعى داشته است، یا تهاجمى. روشهاى تبلیغى نیز بطور عمده جهت آگاهی بخشی مردم و پیام‌رسانى و بهره‌بردارى بیشتر از این حرکت بوده است؛ چه آنچه زمان امام حسی(ع) و توسط خود او انجام گرفته است، یا پس از شهادتش. در اینکه آن حضرت در قیام [[کربلا]] بعنوان یک مبارز مسلّط به همۀ فنون رزمى و تاکتیکهاى نظامى و دفاعى و تبلیغى عمل کرده است، شکّى نیست. آنچه مطرح مى‌شود، تنها نمونه‌هایى است که از تأمّل بر حوادث این نهضت به نظر مى‌رسد و مدیریّت شگفت و نظم و تدبیر آن حضرت را در آن حادثه که آمیخته‌اى از احساسات و عواطف و تعقّل است، نشان مى‌دهد. | ||
==تاکتیکهاى نظامى== | ==تاکتیکهاى نظامى== | ||
=== حفاظت شخصى === | ===حفاظت شخصى=== | ||
:سیدالشهدا(ع) هنگام دیدار با والى مدینه «[[ولید بن عتبه]]» پس از مرگ [[معاویه]]، با همراه داشتن گروه محافظ از جوانان [[بنى هاشم]] نزد والى رفت. جمعى از یاران، خویشان و پیروان خود را مسلّحانه همراه برد،در حالى که شمشیرها را آخته زیر لباسها پنهان کرده بودند و به آنان سفارش کرد که بیرون در بمانند و اگر صداى امام از درون به مدد خواهى بلند شد،به داخل بریزند و طبق فرمان امام، عمل کنند.<ref>کامل،ابن اثیر،ج ۲،ص ۵۳۰ ؛مقتل الحسین،خوارزمى،ج۱،ص ۱۸۲.</ref> این تدبیر ایمنى را براى پیشگیرى از هر نوع خطر و سوء قصد [[ولید بن عتبه|ولید]] انجام داد.گروه همراه را تا سى نفر نوشته‌اند. <ref>مقتل الحسین،خوارزمى،ج ۱،ص۱۸۳.</ref> | :سیدالشهدا(ع) هنگام دیدار با والى مدینه «[[ولید بن عتبه]]» پس از مرگ [[معاویه]]، با همراه داشتن گروه محافظ از جوانان [[بنى هاشم]] نزد والى رفت. جمعى از یاران، خویشان و پیروان خود را مسلّحانه همراه برد،در حالى که شمشیرها را آخته زیر لباسها پنهان کرده بودند و به آنان سفارش کرد که بیرون در بمانند و اگر صداى امام از درون به مدد خواهى بلند شد،به داخل بریزند و طبق فرمان امام، عمل کنند.<ref>کامل،ابن اثیر،ج ۲،ص ۵۳۰ ؛مقتل الحسین،خوارزمى،ج۱،ص ۱۸۲.</ref> این تدبیر ایمنى را براى پیشگیرى از هر نوع خطر و سوء قصد [[ولید بن عتبه|ولید]] انجام داد.گروه همراه را تا سى نفر نوشته‌اند. <ref>مقتل الحسین،خوارزمى،ج ۱،ص۱۸۳.</ref> | ||
=== گزارشگر اطلاعاتى === | ===گزارشگر اطلاعاتى=== | ||
:چون [[حسین بن على (ع)|اباعبدالله(ع)]] به اتفاق خانواده و همراهان از مدینه به سوى مکّه حرکت کرد، برادرش [[محمد حنفیه|محمد حنفیّه]] را در مدینه باقى گذاشت تا حرکت‌هاى حکومتى را به عنوان یک گزارشگر اطّلاعاتى به امام خبر دهد و آنچه را در مدینه مى‌گذرد، بى‌کم و کاست به آن حضرت برساند. او تعبیر «عین» (مأمور اطلاعاتى) دربارۀ محمد حنفیّه به کار برده است: «امّا انت فلا علیک ان تقیم بالمدینة فتکون لى عینا علیهم لا تخفى عنّى شیئا من امورهم». <ref>بحار الأنوار، ج۴۴، ص ۳۲۹؛ اعیان الشیعة، ج ۱، ص ۵۸۸.</ref> | :چون [[حسین بن على (ع)|اباعبدالله(ع)]] به اتفاق خانواده و همراهان از مدینه به سوى مکّه حرکت کرد، برادرش [[محمد حنفیه|محمد حنفیّه]] را در مدینه باقى گذاشت تا حرکت‌هاى حکومتى را به عنوان یک گزارشگر اطّلاعاتى به امام خبر دهد و آنچه را در مدینه مى‌گذرد، بى‌کم و کاست به آن حضرت برساند. او تعبیر «عین» (مأمور اطلاعاتى) دربارۀ محمد حنفیّه به کار برده است: «امّا انت فلا علیک ان تقیم بالمدینة فتکون لى عینا علیهم لا تخفى عنّى شیئا من امورهم». <ref>بحار الأنوار، ج۴۴، ص ۳۲۹؛ اعیان الشیعة، ج ۱، ص ۵۸۸.</ref> | ||
=== خنثى کردن توطئۀ ترور === | ===خنثى کردن توطئۀ ترور=== | ||
:به امام خبر رسیده بود که [[یزید|یزید فرزند معاویه]]، گروهى را تحت فرمان [[عمرو بن سعید اشدق]] براى ترور یا دستگیرى وى به مکّه فرستاده است. حضرت براى خنثى کردن توطئۀ ترور و نیز براى حفظ حرمت حرم خدا و براى اینکه خونش در مکّه ریخته نشود، حج را به عمره تبدیل کرد و روز هشتم ذى حجّه از مکّه خارج شد. <ref>حیاة الامام الحسین، ج ۳، ص ۴۶؛ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص ۳۲۴.</ref> | :به امام خبر رسیده بود که [[یزید|یزید فرزند معاویه]]، گروهى را تحت فرمان [[عمرو بن سعید اشدق]] براى ترور یا دستگیرى وى به مکّه فرستاده است. حضرت براى خنثى کردن توطئۀ ترور و نیز براى حفظ حرمت حرم خدا و براى اینکه خونش در مکّه ریخته نشود، حج را به عمره تبدیل کرد و روز هشتم ذى حجّه از مکّه خارج شد. <ref>حیاة الامام الحسین، ج ۳، ص ۴۶؛ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص ۳۲۴.</ref> | ||
=== جمع‌آورى اطلاعات === | ===جمع‌آورى اطلاعات=== | ||
:از آنجا که آگاهى از وضعیّت دشمن و مردم هوادار، در تصمیم گیری‌هاى یک پیشوا نقش مؤثّر دارد، [[حسین بن على (ع)|سیدالشهدا(ع)]] پیوسته مى‌کوشید از اوضاع داخلى [[کوفه]] اطلاعات کافى داشته باشد. این اطلاعات را از جمله از راههاى زیر به دست مى‌آورد: | :از آنجا که آگاهى از وضعیّت دشمن و مردم هوادار، در تصمیم گیری‌هاى یک پیشوا نقش مؤثّر دارد، [[حسین بن على (ع)|سیدالشهدا(ع)]] پیوسته مى‌کوشید از اوضاع داخلى [[کوفه]] اطلاعات کافى داشته باشد. این اطلاعات را از جمله از راههاى زیر به دست مى‌آورد: | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
ب:مکاتبات و نامه‌نگارى با پیروان خود در کوفه،بصره و یمن(مناطقى که در محبّت به اهل بیت،ریشه‌دارتر بودند)و گزارشهاى مکتوب از اوضاع آن مناطق و حمایت مردمى و نصرت در قیام را جویا مى‌شدند و حتّى این آگاهیها را در مواقع لزوم،به سربازان دشمن که راه را بر او مى‌گرفتند یا با او به نبرد برمى‌خاستند،اعلام مى‌فرمود. | ب:مکاتبات و نامه‌نگارى با پیروان خود در کوفه،بصره و یمن(مناطقى که در محبّت به اهل بیت،ریشه‌دارتر بودند)و گزارشهاى مکتوب از اوضاع آن مناطق و حمایت مردمى و نصرت در قیام را جویا مى‌شدند و حتّى این آگاهیها را در مواقع لزوم،به سربازان دشمن که راه را بر او مى‌گرفتند یا با او به نبرد برمى‌خاستند،اعلام مى‌فرمود. | ||
=== مصادره === | ===مصادره=== | ||
:در مسیر راه عراق،کاروانى تجارتى از یمن به سوى [[شام]] مى‌رفت و براى یزید،اجناس قیمتى مى‌برد.وقتى امام حسین(ع) در منزلگاه [[تنعیم]] به آن کاروان برخورد،کالاهاى آن را مصادره کرد تا راه براى وابستگان به [[یزید]]، ناامن شود.به افراد کاروان هم فرمود:هر کس بخواهد با ما به عراق بیاید،کرایۀ کاملش را خواهیم داد و با او رفتار خوب خواهیم داشت و هر کس هم بخواهد جدا شود،کرایه‌اش را تا اینجا مى‌پردازیم.برخى جدا شدند،بعضى هم همراه امام آمدند. <ref>تاریخ طبرى،ج۴،ص ۲۸۹؛حیاة الامام الحسین،ج ۳،ص ۵۹؛کامل،ابن اثیر،ج ۲،ص ۵۴۷.</ref> به این شیوه،هم ضربۀ اقتصادى به حکومت یزید زد و هم از افراد دشمن،جذب نیرو کرد. | :در مسیر راه عراق،کاروانى تجارتى از یمن به سوى [[شام]] مى‌رفت و براى یزید،اجناس قیمتى مى‌برد.وقتى امام حسین(ع) در منزلگاه [[تنعیم]] به آن کاروان برخورد،کالاهاى آن را مصادره کرد تا راه براى وابستگان به [[یزید]]، ناامن شود.به افراد کاروان هم فرمود:هر کس بخواهد با ما به عراق بیاید،کرایۀ کاملش را خواهیم داد و با او رفتار خوب خواهیم داشت و هر کس هم بخواهد جدا شود،کرایه‌اش را تا اینجا مى‌پردازیم.برخى جدا شدند،بعضى هم همراه امام آمدند. <ref>تاریخ طبرى،ج۴،ص ۲۸۹؛حیاة الامام الحسین،ج ۳،ص ۵۹؛کامل،ابن اثیر،ج ۲،ص ۵۴۷.</ref> به این شیوه،هم ضربۀ اقتصادى به حکومت یزید زد و هم از افراد دشمن،جذب نیرو کرد. | ||
=== جذب نیرو === | ===جذب نیرو=== | ||
:سیدالشهدا(ع) از هر فرصتى براى جذب نیرو به جبهۀ حق بهره مى‌گرفت.یکى از آن موارد متعدّد،ملاقاتى بود که با«[[زهیر بن قین بجلى|زهیر بن قین]]»در منزلگاه زرود داشت.زهیر که ابتدا از رو به رو شدن با امام، گریزان بود، پس از این دیدار به امام پیوست و در عاشورا هم حماسه آفرید و شهید شد. | :سیدالشهدا(ع) از هر فرصتى براى جذب نیرو به جبهۀ حق بهره مى‌گرفت.یکى از آن موارد متعدّد،ملاقاتى بود که با«[[زهیر بن قین بجلى|زهیر بن قین]]»در منزلگاه زرود داشت.زهیر که ابتدا از رو به رو شدن با امام، گریزان بود، پس از این دیدار به امام پیوست و در عاشورا هم حماسه آفرید و شهید شد. | ||
=== تصفیۀ نیرو === | ===تصفیۀ نیرو=== | ||
:امام حسین(ع) چندین بار در طول راه کربلا با پیشگویى از وضع آینده و شهادت خود و همراهان،افراد بى‌انگیزه و غیر مطیع و دنیاپرست را که به امید غنیمت همراه شده بودند تصفیه کرد،تا گروه زبده و عاشق شهادت و خالص و برخوردار از انضباط و اطاعت محض از فرماندهى و رهبرى براى حضور در میدان نبرد بمانند.در منزلگاه زباله و شب عاشورا،نمونه‌هایى از این تصفیه‌ها بود.در منزل زباله برخى برگشتند؛ <ref>کامل،ابن اثیر،ج ۲،ص ۵۴۹.</ref> امّا شب عاشورا کسى نرفت. | :امام حسین(ع) چندین بار در طول راه کربلا با پیشگویى از وضع آینده و شهادت خود و همراهان،افراد بى‌انگیزه و غیر مطیع و دنیاپرست را که به امید غنیمت همراه شده بودند تصفیه کرد،تا گروه زبده و عاشق شهادت و خالص و برخوردار از انضباط و اطاعت محض از فرماندهى و رهبرى براى حضور در میدان نبرد بمانند.در منزلگاه زباله و شب عاشورا،نمونه‌هایى از این تصفیه‌ها بود.در منزل زباله برخى برگشتند؛ <ref>کامل،ابن اثیر،ج ۲،ص ۵۴۹.</ref> امّا شب عاشورا کسى نرفت. | ||
=== آرایش اردوگاه === | ===آرایش اردوگاه=== | ||
:وقتى در سر زمین کربلا فرود آمد،دستور داد چادرها را نزدیک به هم بزنند،طنابهاى خیمه‌ها را از لابه‌لاى هم بگذرانند،در مقابل خیمه‌ها حضور داشته باشند و با دشمن از یک طرف مواجه شوند،در حالى که خیمه‌ها سمت راست و چپ و پشت سرشان باشد:«امر باطناب البیوت فقرّبت حتّى دخل بعضها فى بعض و جعلوها و راء ظهورهم لیکون الحرب من وجه واحد و امر بحطب و قصب کانوا اجمعوه وراء البیوت فطرح ذلک فى خندق جعلوه و القوا فیه النّار و قال:لا نؤتى من وراءنا» <ref>مناقب،ابن شهر آشوب،ج ۴،ص ۹۹؛کامل،ابن اثیر،ج۲،ص ۵۶۰.</ref> | :وقتى در سر زمین کربلا فرود آمد،دستور داد چادرها را نزدیک به هم بزنند،طنابهاى خیمه‌ها را از لابه‌لاى هم بگذرانند،در مقابل خیمه‌ها حضور داشته باشند و با دشمن از یک طرف مواجه شوند،در حالى که خیمه‌ها سمت راست و چپ و پشت سرشان باشد:«امر باطناب البیوت فقرّبت حتّى دخل بعضها فى بعض و جعلوها و راء ظهورهم لیکون الحرب من وجه واحد و امر بحطب و قصب کانوا اجمعوه وراء البیوت فطرح ذلک فى [[خندق]] جعلوه و القوا فیه النّار و قال:لا نؤتى من وراءنا» <ref>مناقب،ابن شهر آشوب،ج ۴،ص ۹۹؛کامل،ابن اثیر،ج۲،ص ۵۶۰.</ref> | ||
=== سازماندهى === | ===سازماندهى=== | ||
:امام حسین(ع) صبح روز عاشورا اصحاب را سازماندهى کرد، نماز صبح خوانده شد. زهیر بن قین را،فرمانده جناح راست و [[حبیب بن مظاهر]] را فرمانده جناح چپ قرار داد،پرچم را به دست [[عباس ابن علی(ع)|عباس]] سپرد،چادرها را پشت سر خویش قرار دادند،در گودالى که پشت چادرها به صورت خندق حفر کرده بودند،هیزم و نى ریختند.گودال، مثل نهر آبى بود که شب عاشورا براى پیشگیرى از حملۀ دشمن از پشت سر کنده بودند و در آن آتش افروختند. <ref>همان.</ref> | :امام حسین(ع) صبح روز عاشورا اصحاب را سازماندهى کرد، نماز صبح خوانده شد. زهیر بن قین را،فرمانده جناح راست و [[حبیب بن مظاهر]] را فرمانده جناح چپ قرار داد،پرچم را به دست [[عباس ابن علی(ع)|عباس]] سپرد،چادرها را پشت سر خویش قرار دادند،در گودالى که پشت چادرها به صورت [[خندق]] حفر کرده بودند،هیزم و نى ریختند.گودال، مثل نهر آبى بود که شب عاشورا براى پیشگیرى از حملۀ دشمن از پشت سر کنده بودند و در آن آتش افروختند. <ref>همان.</ref> | ||
=== ایجاد مانع === | ===ایجاد مانع=== | ||
:در روز عاشورا،نیروهایى از دشمن مى‌خواستند از پشت خط دفاعى،از لابه‌لاى خیمه‌ها حمله کنند(طناب خیمه‌ها یکى از موانع بود)و سه،چهار نفر از یاران امام در آن منطقه به دفاع پرداخته بودند.[[عمر بن سعد|عمر سعد]] دستور داد خیمه‌ها را آتش بزنند.امام حسین(ع) فرمود:بگذارید آتش بزنند(البته خیمه‌ها خالى اصحاب و...بود). | :در روز عاشورا،نیروهایى از دشمن مى‌خواستند از پشت خط دفاعى،از لابه‌لاى خیمه‌ها حمله کنند(طناب خیمه‌ها یکى از موانع بود)و سه،چهار نفر از یاران امام در آن منطقه به دفاع پرداخته بودند.[[عمر بن سعد|عمر سعد]] دستور داد خیمه‌ها را آتش بزنند.امام حسین(ع) فرمود:بگذارید آتش بزنند(البته خیمه‌ها خالى اصحاب و...بود). | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
در این صورت دیگر نخواهند توانست از لابه‌لاى خیمه‌ها بر شما شبیخون بزنند و چنان شد. <ref>همان،ص ۵۶۶.</ref> این تاکتیک،حتى در مورد انتخاب جاى مناسب براى خیمه زدن نیز جلوه‌گر بود.در قسمتى فرود آمد که تپه‌هایى داشت و آنها بعنوان موانع طبیعى براى جلوگیرى یا کنترل حملۀ دشمن از سمت چپ قرارگاه امام بود.حفر خندق در پشت خیمه‌ها و آتش افروختن در آنها نیز بعنوان ایجاد مانع به کار گرفته شد. | در این صورت دیگر نخواهند توانست از لابه‌لاى خیمه‌ها بر شما شبیخون بزنند و چنان شد. <ref>همان،ص ۵۶۶.</ref> این تاکتیک،حتى در مورد انتخاب جاى مناسب براى خیمه زدن نیز جلوه‌گر بود.در قسمتى فرود آمد که تپه‌هایى داشت و آنها بعنوان موانع طبیعى براى جلوگیرى یا کنترل حملۀ دشمن از سمت چپ قرارگاه امام بود.حفر خندق در پشت خیمه‌ها و آتش افروختن در آنها نیز بعنوان ایجاد مانع به کار گرفته شد. | ||
=== مهلت خواهى شب عاشورا براى نماز و دعا و تلاوت قرآن === | ===مهلت خواهى شب عاشورا براى نماز و دعا و تلاوت قرآن=== | ||
گرچه این را مى‌توان بعنوان امرى عبادى و معنوى به حساب آورد،لیکن با توجّه به نقش روحیّۀ معنوى رزمندگان،این مهلت خواهى براى شعله‌ور ساختن بعد معنوى و تقویت روحیّۀ رزمى و شهادت طلبانه در نیروهاى تحت امر، تأثیر بسزایى داشت و یک تاکتیک نظامى محسوب مى‌شد؛ بویژه نشان دادن جایگاه یاران در بهشت،آنان را بى‌تاب شهادت ساخت و برخى مانند بریر،شوخى مى‌کردند. | گرچه این را مى‌توان بعنوان امرى عبادى و معنوى به حساب آورد،لیکن با توجّه به نقش روحیّۀ معنوى رزمندگان،این مهلت خواهى براى شعله‌ور ساختن بعد معنوى و تقویت روحیّۀ رزمى و شهادت طلبانه در نیروهاى تحت امر، تأثیر بسزایى داشت و یک تاکتیک نظامى محسوب مى‌شد؛ بویژه نشان دادن جایگاه یاران در بهشت،آنان را بى‌تاب شهادت ساخت و برخى مانند بریر،شوخى مى‌کردند. | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
در آخرین لحظات بى‌یاورى و غربت سیدالشهدا(ع) که پیاده مى‌جنگید ،باز مواظب بود تا تیر دشمن به او اصابت نکند و در پى لحظات غفلت دشمن بود تا حمله کند و بر جمع سپاه دشمن حمله مى‌برد. <ref>همان،ص ۵۷۲.</ref> | در آخرین لحظات بى‌یاورى و غربت سیدالشهدا(ع) که پیاده مى‌جنگید ،باز مواظب بود تا تیر دشمن به او اصابت نکند و در پى لحظات غفلت دشمن بود تا حمله کند و بر جمع سپاه دشمن حمله مى‌برد. <ref>همان،ص ۵۷۲.</ref> | ||
=== پوشش براى پیوستن به امام === | ===پوشش براى پیوستن به امام=== | ||
:تعدادى از شهداى کربلا که از یاران امام بودند،از کسانى بودند که همراه سپاه کوفه و عمر سعد،به کربلا آمدند و آنجا به حسین بن على(ع) پیوستند و با کوفیان جنگیدند.این تاکتیک نشان دهندۀ کنترل شدید اطراف کوفه و ممانعت از پیوستن هواداران به سیدالشهدا(ع) است،بگونه‌اى که براى برخى از شیعیان انقلابى، هیچ راهى نمانده بود،جز آنکه در پوشش سپاه کوفه،خود را به خطّ درگیرى رسانده،به امام ملحق شوند. | :تعدادى از شهداى کربلا که از یاران امام بودند،از کسانى بودند که همراه سپاه کوفه و عمر سعد،به کربلا آمدند و آنجا به حسین بن على(ع) پیوستند و با کوفیان جنگیدند.این تاکتیک نشان دهندۀ کنترل شدید اطراف کوفه و ممانعت از پیوستن هواداران به سیدالشهدا(ع) است،بگونه‌اى که براى برخى از شیعیان انقلابى، هیچ راهى نمانده بود،جز آنکه در پوشش سپاه کوفه،خود را به خطّ درگیرى رسانده،به امام ملحق شوند. | ||
=== طرز آرایش جبهه و استقرار نیروها === | ===طرز آرایش جبهه و استقرار نیروها=== | ||
و نصب چادرها در کربلا به صورت نعلى شکل بود،تا هم تسلّط بر مجموعۀ مواضع خودى باشد و هم خود در وسط این شکل قرار گیرد و هم امکان محاصره شدن توسّط سپاه کوفه را سلب کند. | و نصب چادرها در کربلا به صورت نعلى شکل بود،تا هم تسلّط بر مجموعۀ مواضع خودى باشد و هم خود در وسط این شکل قرار گیرد و هم امکان محاصره شدن توسّط سپاه کوفه را سلب کند. | ||
== خصوصیات منطقه عملیات کربلا == | ==خصوصیات منطقه عملیات کربلا== | ||
خصوصیات منطقۀ عملیات در کربلا به صورت زیر بوده است: <ref>برگرفته از جزوۀ«تشکیلات توحیدى عاشورا»،فاطمى پناه،ص ۲۴.</ref> | خصوصیات منطقۀ عملیات در کربلا به صورت زیر بوده است: <ref>برگرفته از جزوۀ«تشکیلات توحیدى عاشورا»،فاطمى پناه،ص ۲۴.</ref> | ||
* نزدیک رودخانۀ دجله و فرات | *نزدیک رودخانۀ دجله و فرات | ||
* دجله در سمت چپ و فرات در سمت راست کربلا | *دجله در سمت چپ و فرات در سمت راست کربلا | ||
* از نظر آب و هوایى در منطقۀ خشک و گرم عراق قرار گرفته و در ضلع شمال شرقى،ایران قرار دارد و در جنوب غربى،حجاز واقع شده است. | *از نظر آب و هوایى در منطقۀ خشک و گرم عراق قرار گرفته و در ضلع شمال شرقى،ایران قرار دارد و در جنوب غربى،حجاز واقع شده است. | ||
* منطقه،رملى و نیمه جنگلى است. | *منطقه،رملى و نیمه جنگلى است. | ||
* در حاشیۀ نهر علقمه،نخلستانى قرار دارد. | *در حاشیۀ نهر علقمه،نخلستانى قرار دارد. | ||
* داراى تپه‌ماهور و پستى و بلندیهاى بسیار | *داراى تپه‌ماهور و پستى و بلندیهاى بسیار | ||
* نهر علقمه از فرات منشعب شده است و در نزدیکى اردوگاه حسینى قرار دارد. | *نهر علقمه از فرات منشعب شده است و در نزدیکى اردوگاه حسینى قرار دارد. | ||
* موسم تابستان با گرماى مخصوص منطقه. | *موسم تابستان با گرماى مخصوص منطقه. | ||
* کربلا در حاشیۀ فرات و قبرستان یهود قرار گرفته است. | *کربلا در حاشیۀ فرات و قبرستان یهود قرار گرفته است. | ||
* از نظر اهمیت جغرافیایى،نقطۀ کور،منزوى و فراموش شده،فاقد هر گونه امتیاز و اهمیّت ویژۀ سیاسى،فرهنگى،نظامى و اقتصادى است. | *از نظر اهمیت جغرافیایى،نقطۀ کور،منزوى و فراموش شده،فاقد هر گونه امتیاز و اهمیّت ویژۀ سیاسى،فرهنگى،نظامى و اقتصادى است. | ||
== خصوصیات حرکت زمینى سیّدالشهدا(ع) <ref>همان،ص ۲۷.</ref> == | ==خصوصیات حرکت زمینى سیّدالشهدا(ع) <ref>همان،ص ۲۷.</ref>== | ||
( عقب‌نشینى تاکتیکى-در زمان غیر قابل پیش‌بینى) | ( عقب‌نشینى تاکتیکى-در زمان غیر قابل پیش‌بینى) | ||
* بهره‌گیرى از زمین جهت ایجاد جنگ روانى | *بهره‌گیرى از زمین جهت ایجاد جنگ روانى | ||
* انتخاب کمیّت زمین براى به دستگیرى ابتکار عمل در جنگ | *انتخاب کمیّت زمین براى به دستگیرى ابتکار عمل در جنگ | ||
* در اختیار گرفتن زمان و سلب آن از دشمن | *در اختیار گرفتن زمان و سلب آن از دشمن | ||
* ایجاد توازن دفاعى | *ایجاد توازن دفاعى | ||
* تجزیۀ نیرو و تغییر جهت دشمن به سمت ضعف | *تجزیۀ نیرو و تغییر جهت دشمن به سمت ضعف | ||
* به هم زدن نظم تشکیلاتى و ایجاد تغییر در قرارگاه جنگى دشمن | *به هم زدن نظم تشکیلاتى و ایجاد تغییر در قرارگاه جنگى دشمن | ||
* سلب اختیار از دشمن و به دست گرفتن ابتکار حرکت | *سلب اختیار از دشمن و به دست گرفتن ابتکار حرکت | ||
* اخلال در سیستم تصمیم‌گیرى فرماندهان نظامى | *اخلال در سیستم تصمیم‌گیرى فرماندهان نظامى | ||
* عقب‌نشینى تاکتیکى | *عقب‌نشینى تاکتیکى | ||
* به دست گرفتن ابتکار عمل در زمین | *به دست گرفتن ابتکار عمل در زمین | ||
* به موضع انفعالى کشیدن دشمن | *به موضع انفعالى کشیدن دشمن | ||
* استفاده از پوشش طبیعى و تصنّعى زمین و بهره‌گیرى از آن جهت استتار و اختفاء | *استفاده از پوشش طبیعى و تصنّعى زمین و بهره‌گیرى از آن جهت استتار و اختفاء | ||
* جلوگیرى از تمرکز قوا هنگام حملۀ دشمن و ایجاد فاصلۀ جغرافیایى بین فرماندهى،تدارکات و ارتباطات | *جلوگیرى از تمرکز قوا هنگام حملۀ دشمن و ایجاد فاصلۀ جغرافیایى بین فرماندهى،تدارکات و ارتباطات | ||
* ایجاد شتابزدگى در تصمیم‌گیرى نظامى و کندى در عمل دشمن | *ایجاد شتابزدگى در تصمیم‌گیرى نظامى و کندى در عمل دشمن | ||
* سلب هر گونه بهره‌گیرى استراتژیک از زمین(از دشمن) | *سلب هر گونه بهره‌گیرى استراتژیک از زمین(از دشمن) | ||
* افزایش محدودیت در میدان عمل و کاهش شدید میزان کارآیى دشمن | *افزایش محدودیت در میدان عمل و کاهش شدید میزان کارآیى دشمن | ||
* تعیین جهت حمله و نوع آرایش جنگى دشمن به وسیلۀ زمین | *تعیین جهت حمله و نوع آرایش جنگى دشمن به وسیلۀ زمین | ||
* به دست گرفتن ابتکار عمل در سازماندهى و تجدید سازمان از لحاظ کمّى و کیفى | *به دست گرفتن ابتکار عمل در سازماندهى و تجدید سازمان از لحاظ کمّى و کیفى | ||
* تعیین نوع بهرورى از زمین براى دشمن(به صورت مطلوب) | *تعیین نوع بهرورى از زمین براى دشمن(به صورت مطلوب) | ||
* موضعگیرى و آرایش مطلوب در دفع حمله | *موضعگیرى و آرایش مطلوب در دفع حمله | ||
* احراز آمادگى در هر شرایطى تا هر زمان و سلب آمادگى از دشمن به وسیلۀ زمین | *احراز آمادگى در هر شرایطى تا هر زمان و سلب آمادگى از دشمن به وسیلۀ زمین | ||
* بدون حرکت و صرف انرژى،آرایش دشمن را براى چند ساعت به صورت جنگ روانى بر هم زد. <ref>صاحب طرح،بر اساس نقشۀ عملیاتى و ترسیم صحنه و مستندات تاریخى،نکات فوق را تشریح مى‌کند.</ref> | *بدون حرکت و صرف انرژى،آرایش دشمن را براى چند ساعت به صورت جنگ روانى بر هم زد. <ref>صاحب طرح،بر اساس نقشۀ عملیاتى و ترسیم صحنه و مستندات تاریخى،نکات فوق را تشریح مى‌کند.</ref> | ||
== مختصات جبهۀ جنگى حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) <ref>همان،ص ۲۵.</ref> == | ==مختصات جبهۀ جنگى حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) <ref>همان،ص ۲۵.</ref>== | ||
* نام عملیّات:هیهات منّا الذّلّة | *نام عملیّات:هیهات منّا الذّلّة | ||
* سال عملیّات:61 هجرى قمرى | *سال عملیّات:61 هجرى قمرى | ||
* ماه عملیّات:محرم الحرام | *ماه عملیّات:محرم الحرام | ||
* روز عملیّات:جمعه دهم محرّم | *روز عملیّات:جمعه دهم محرّم | ||
* نوع عملیّات(جنگ):جهاد ابتدایى | *نوع عملیّات(جنگ):جهاد ابتدایى | ||
* استراتژى حرکت و حمله:افشاى چهرۀ نفاق-تشکیل حکومت | *استراتژى حرکت و حمله:افشاى چهرۀ نفاق-تشکیل حکومت | ||
* موضع جنگى:دفاعى | *موضع جنگى:دفاعى | ||
* طول جبهۀ دفاعى(قطر نعل):180 متر | *طول جبهۀ دفاعى(قطر نعل):180 متر | ||
* طول محور عملیات:360 متر | *طول محور عملیات:360 متر | ||
* فاصلۀ خیمه‌ها:2 متر | *فاصلۀ خیمه‌ها:2 متر | ||
* تعداد خیمه‌ها:60 عدد | *تعداد خیمه‌ها:60 عدد | ||
* ترکیب کیفیّت نیرو:بنى هاشم،یاران،زنان،کودکان | *ترکیب کیفیّت نیرو:بنى هاشم،یاران،زنان،کودکان | ||
* وضعیت روحى و روانى:عاشقانى حفاظت پیشه | *وضعیت روحى و روانى:عاشقانى حفاظت پیشه | ||
* تعداد سواره نظام:32 نفر | *تعداد سواره نظام:32 نفر | ||
* تعداد پیاده نظام:40 نفر | *تعداد پیاده نظام:40 نفر | ||
* تعداد کلّ نیروهاى رزمى:72 نفر | *تعداد کلّ نیروهاى رزمى:72 نفر | ||
* فرماندۀ کلّ قوا:سید الشهدا حسین بن على«ع» | *فرماندۀ کلّ قوا:سید الشهدا حسین بن على«ع» | ||
* پرچمدار لشکر:ابو الفضل العباس«ع» | *پرچمدار لشکر:ابو الفضل العباس«ع» | ||
* فرماندۀ سمت راست:زهیر بن قین | *فرماندۀ سمت راست:زهیر بن قین | ||
* فرماندۀ سمت چپ:حبیب بن مظاهر | *فرماندۀ سمت چپ:حبیب بن مظاهر | ||
* وضعیت تدارکات:محاصرۀ کامل | *وضعیت تدارکات:محاصرۀ کامل | ||
* وضعیت تجهیزات:کمبود شدید | *وضعیت تجهیزات:کمبود شدید | ||
* وضعیت آب و آذوقه:محاصره(تشنگى-گرسنگى) | *وضعیت آب و آذوقه:محاصره(تشنگى-گرسنگى) | ||
* موقعیت جغرافیایى:قتلگاه | *موقعیت جغرافیایى:قتلگاه | ||
* زمان و ساعت شروع حمله:دو ساعت گذشته از روز(8 صبح) | *زمان و ساعت شروع حمله:دو ساعت گذشته از روز(8 صبح) | ||
* رمز عملیّات:لا حول و لا قوّة الاّ بالله العلى العظیم | *رمز عملیّات:لا حول و لا قوّة الاّ بالله العلى العظیم | ||
* نوع آرایش جنگى:ساعتى-مثلثى-نعلى | *نوع آرایش جنگى:ساعتى-مثلثى-نعلى | ||
* تعداد بر هم زدن آرایش دشمن:در سه مرحله که مرحلۀ چهارم به جنگ تن به تن انجامید | *تعداد بر هم زدن آرایش دشمن:در سه مرحله که مرحلۀ چهارم به جنگ تن به تن انجامید | ||
* طول مدّت عملیّات:8 ساعت | *طول مدّت عملیّات:8 ساعت | ||
* پایان عملیات:غروب آفتاب همان روز | *پایان عملیات:غروب آفتاب همان روز | ||
== مختصات جبهۀ جنگى یزید بن معاویه == | ==مختصات جبهۀ جنگى یزید بن معاویه== | ||
* نام جنگ و عملیات:بیعت ظالمانه | *نام جنگ و عملیات:بیعت ظالمانه | ||
* استراتژى عملیات:محو کامل اسلام ناب محمدى«ص» | *استراتژى عملیات:محو کامل اسلام ناب محمدى«ص» | ||
* ترکیب کیفیت نیرو:مردان مجهّز و آماده | *ترکیب کیفیت نیرو:مردان مجهّز و آماده | ||
* موقعیت جغرافیایى:استراتژیک‌ترین منطقه | *موقعیت جغرافیایى:استراتژیک‌ترین منطقه | ||
* وضعیت روحى و روانى:در خواب کامل سیاسى | *وضعیت روحى و روانى:در خواب کامل سیاسى | ||
* تعداد سواره نظام:به علّت کثرت آنان،نامعلوم | *تعداد سواره نظام:به علّت کثرت آنان،نامعلوم | ||
* تعداد پیاده نظام:به علت کثرت آنان،نامعلوم | *تعداد پیاده نظام:به علت کثرت آنان،نامعلوم | ||
* کلّ نیروى رزمى:30/000 نفر | *کلّ نیروى رزمى:30/000 نفر | ||
* فرمانده کل لشکر:عمر سعد | *فرمانده کل لشکر:عمر سعد | ||
* پرچمدار لشکر:درید،غلام عمر سعد | *پرچمدار لشکر:درید،غلام عمر سعد | ||
* فرمانده سواره نظام:عروة بن قیس احمسى | *فرمانده سواره نظام:عروة بن قیس احمسى | ||
* فرمانده پیاده نظام:شبث بن ربعى | *فرمانده پیاده نظام:شبث بن ربعى | ||
* فرمانده ستون سمت راست:عمرو بن حجاج | *فرمانده ستون سمت راست:عمرو بن حجاج | ||
* فرمانده ستون سمت چپ:شمر بن ذى الجوشن | *فرمانده ستون سمت چپ:شمر بن ذى الجوشن | ||
* وضعیت تدارکات:سریع،بموقع،فوق العاده | *وضعیت تدارکات:سریع،بموقع،فوق العاده | ||
* وضعیت تجهیزات:به میزان چند ماه | *وضعیت تجهیزات:به میزان چند ماه | ||
* وضعیت آب:مسلّط بر رود فرات | *وضعیت آب:مسلّط بر رود فرات | ||
* وضعیت آذوقه:به میزان چند ماه | *وضعیت آذوقه:به میزان چند ماه | ||
* نوع جنگ:تهاجمى | *نوع جنگ:تهاجمى | ||
* موازنۀ قوا:برترى کمّى(400 نفر مقابل 1 نفر) | *موازنۀ قوا:برترى کمّى(400 نفر مقابل 1 نفر) | ||
* خطمشى سیاسى فرهنگى:نفاق | *خطمشى سیاسى فرهنگى:نفاق | ||
* رمز اوّل عملیات:لشکر خدا بپاخیزید | *رمز اوّل عملیات:لشکر خدا بپاخیزید | ||
* رمز دوم عملیات:پرتاب تیر توسّط عمر سعد | *رمز دوم عملیات:پرتاب تیر توسّط عمر سعد | ||
* تعداد آرایش:سه عدد | *تعداد آرایش:سه عدد | ||
* آرایش اول:مدوّر،پله چپ و راست(پیادۀ سنگین) | *آرایش اول:مدوّر،پله چپ و راست(پیادۀ سنگین) | ||
* آرایش دوم:ستون سمت چپ،سواره سنگین | *آرایش دوم:ستون سمت چپ،سواره سنگین | ||
* آرایش سوم:ستون سمت راست،سواره سنگین | *آرایش سوم:ستون سمت راست،سواره سنگین | ||
* تن به تن:خطى،بسیجى،عمومى،سواره | *تن به تن:خطى،بسیجى،عمومى،سواره | ||
* رعایت قوانین جنگى:نقض کامل <ref>پایان نقل از جزوۀ پیشین.</ref> | *رعایت قوانین جنگى:نقض کامل <ref>پایان نقل از جزوۀ پیشین.</ref> | ||
== روشهاى روانى،تبلیغى == | ==روشهاى روانى،تبلیغى== | ||
روشهایى که از سوى سیدالشهدا(ع) در طول نهضت و در روز عاشورا،و نیز توسّط خانوادۀ او به کار گرفته شد،هم مایۀ ماندگارى نهضت و مصونیّت چهرۀ آن است،هم عامل روحیّه بخشى به یاران شرکت‌کننده در آن حماسه،که امام را با همۀ هستى یارى کردند،و هم مایۀ تزلزل در انگیزۀ سپاه کوفه و موجب ضعف یا رسوایى یا خنثى شدن تبلیغات دشمن گشته است،که به برخى از آنها اشاره مى‌شود: | روشهایى که از سوى سیدالشهدا(ع) در طول نهضت و در روز عاشورا،و نیز توسّط خانوادۀ او به کار گرفته شد،هم مایۀ ماندگارى نهضت و مصونیّت چهرۀ آن است،هم عامل روحیّه بخشى به یاران شرکت‌کننده در آن حماسه،که امام را با همۀ هستى یارى کردند،و هم مایۀ تزلزل در انگیزۀ سپاه کوفه و موجب ضعف یا رسوایى یا خنثى شدن تبلیغات دشمن گشته است،که به برخى از آنها اشاره مى‌شود: | ||
=== نامشروع دانستن خلافت یزید === | ===نامشروع دانستن خلافت یزید=== | ||
:امام حسین(ع) با این موضع،در افکار هواداران یزید،ایجاد تزلزل کرد و با امتناع آشکار از بیعت و اعلان آن،جوّ سکوت را شکست. | :امام حسین(ع) با این موضع،در افکار هواداران یزید،ایجاد تزلزل کرد و با امتناع آشکار از بیعت و اعلان آن،جوّ سکوت را شکست. | ||
=== شهود صحنه === | ===شهود صحنه=== | ||
:با همراه بردن زنان و کودکان در سفر کربلا،به عنوان عاملان ثبت وقایع و شاهدان زنده که همۀ صحنه‌ها را دیده‌اند،از تحریف و مسخ چهرۀ واقعه جلوگیرى کرد.به علاوه حضور زنان و کودکان در قافلۀ حسینى،تأثیر عاطفى و برانگیزندۀ افکار بر ضدّ امویان در طول سفر داشت؛حتى پس از شهادت و در دوران اسارت. | :با همراه بردن زنان و کودکان در سفر کربلا،به عنوان عاملان ثبت وقایع و شاهدان زنده که همۀ صحنه‌ها را دیده‌اند،از تحریف و مسخ چهرۀ واقعه جلوگیرى کرد.به علاوه حضور زنان و کودکان در قافلۀ حسینى،تأثیر عاطفى و برانگیزندۀ افکار بر ضدّ امویان در طول سفر داشت؛حتى پس از شهادت و در دوران اسارت. | ||
=== نامه‌نگارى و پیام‌رسانى به بزرگان کوفه و بصره === | ===نامه‌نگارى و پیام‌رسانى به بزرگان کوفه و بصره=== | ||
و سران قبایل و اعزام نماینده به کوفه و تماس با پایگاه هواداران به عنوان یک کار تشکیلاتى. | و سران قبایل و اعزام نماینده به کوفه و تماس با پایگاه هواداران به عنوان یک کار تشکیلاتى. | ||
=== سنجش افکار === | ===سنجش افکار=== | ||
:محاسبۀ زمینۀ اقدام در کوفه،از راه اعزام مسلم بن عقیل به آنجا و ارزیابى وضعیّت هواداران و نویسندگان دعوتنامه‌ها و درخواست از مسلم براى گزارش دقیق از اوضاع کوفه و میزان تعهّد و وفاى مردم. | :محاسبۀ زمینۀ اقدام در کوفه،از راه اعزام مسلم بن عقیل به آنجا و ارزیابى وضعیّت هواداران و نویسندگان دعوتنامه‌ها و درخواست از مسلم براى گزارش دقیق از اوضاع کوفه و میزان تعهّد و وفاى مردم. | ||
=== مشروعیّت نهضت === | ===مشروعیّت نهضت=== | ||
:آن حضرت،حرکت سیاسى خود بر ضدّ حکومت را به تکلیف شرعى و امر به معروف و نهى از منکر و احیاى سنت پیامبر«ص»پیوند داد،تا ضمن مشروعیت بخشیدن به قیام خود،تعریضى به نامشروع بودن خلافت و تعارض آن با سنّت نبوى داشته باشد. | :آن حضرت،حرکت سیاسى خود بر ضدّ حکومت را به تکلیف شرعى و امر به معروف و نهى از منکر و احیاى سنت پیامبر«ص»پیوند داد،تا ضمن مشروعیت بخشیدن به قیام خود،تعریضى به نامشروع بودن خلافت و تعارض آن با سنّت نبوى داشته باشد. | ||
=== بهره‌گیرى عاطفى === | ===بهره‌گیرى عاطفى=== | ||
:از آنجا که حسین بن على«ع»را مردم به عنوان فرزند پیامبر و فاطمه«ع»مى‌شناختند،وى از این موقعیّت و زمینۀ عاطفى خود در دلها،چه براى جذب نیروى یارى دهنده،چه براى سلب انگیزۀ جنگ از دشمن و چه براى افشاگرى نسبت به ماهیّت سلطۀ حاکم استفاده کرد.این شیوه،هم توسّط خود امام،هم از طریق حضرت زینب،امام سجاد و سایر اهل بیت انجام مى‌گرفت.حتى پوشیدن برد،زره و عمامۀ پیامبر«ص»و برگرفتن ذو الفقار و یادآورى خویشاوندى خود با پیامبر خدا نیز،در تحریک عواطف دینى نیروهاى دشمن مؤثّر بوده و به عنوان یک شیوۀ تبلیغاتى و روانى قابل توجه است. | :از آنجا که حسین بن على«ع»را مردم به عنوان فرزند پیامبر و فاطمه«ع»مى‌شناختند،وى از این موقعیّت و زمینۀ عاطفى خود در دلها،چه براى جذب نیروى یارى دهنده،چه براى سلب انگیزۀ جنگ از دشمن و چه براى افشاگرى نسبت به ماهیّت سلطۀ حاکم استفاده کرد.این شیوه،هم توسّط خود امام،هم از طریق حضرت زینب،امام سجاد و سایر اهل بیت انجام مى‌گرفت.حتى پوشیدن برد،زره و عمامۀ پیامبر«ص»و برگرفتن ذو الفقار و یادآورى خویشاوندى خود با پیامبر خدا نیز،در تحریک عواطف دینى نیروهاى دشمن مؤثّر بوده و به عنوان یک شیوۀ تبلیغاتى و روانى قابل توجه است. | ||
=== اتمام حجّت === | ===اتمام حجّت=== | ||
:براى بستن راه هر گونه عذر و بهانه و توجیه و تأویل،آن حضرت مکرر اقدام به«اتمام حجّت»کرد،هم براى بازداشتن دشمن از کشتن او،هم براى پیوستن افراد به جبهۀ حق.در این اتمام حجّت،گاهى هم تکیه روى حسب و نسب خویش مى‌کرد.مثلا در خطبۀ صبح عاشورا،براى متزلزل ساختن انگیزۀ دشمن،بر این نسب تأکید مى‌شد که:«فانسبونى فانظروا من انا؟...الست...الست...» <ref>کامل،ابن اثیر،ج ۲،ص ۵۶۱.</ref> بنگرید که من کیستم؟آیا من آن نیستم که....اینها هر شبهه‌اى را رفع و دفع مى‌کرد و دشمن را خلع سلاح مى‌نمود. | :براى بستن راه هر گونه عذر و بهانه و توجیه و تأویل،آن حضرت مکرر اقدام به«اتمام حجّت»کرد،هم براى بازداشتن دشمن از کشتن او،هم براى پیوستن افراد به جبهۀ حق.در این اتمام حجّت،گاهى هم تکیه روى حسب و نسب خویش مى‌کرد.مثلا در خطبۀ صبح عاشورا،براى متزلزل ساختن انگیزۀ دشمن،بر این نسب تأکید مى‌شد که:«فانسبونى فانظروا من انا؟...الست...الست...» <ref>کامل،ابن اثیر،ج ۲،ص ۵۶۱.</ref> بنگرید که من کیستم؟آیا من آن نیستم که....اینها هر شبهه‌اى را رفع و دفع مى‌کرد و دشمن را خلع سلاح مى‌نمود. | ||
=== آماده‌سازى === | ===آماده‌سازى=== | ||
:یاران و اهل بیت خود را از نظر روانى آماده مى‌ساخت که با حادثۀ عاشورا شجاعانه رو به رو شوند و با سخنان و خطابه‌ها،روحیۀ شهادت طلبى در یاران،و صبر و تحمّل در بستگان ایجاد مى‌کرد و هرگونه«ابهام»در مسیر و هدف و سرانجام را مى‌زدود. | :یاران و اهل بیت خود را از نظر روانى آماده مى‌ساخت که با حادثۀ عاشورا شجاعانه رو به رو شوند و با سخنان و خطابه‌ها،روحیۀ شهادت طلبى در یاران،و صبر و تحمّل در بستگان ایجاد مى‌کرد و هرگونه«ابهام»در مسیر و هدف و سرانجام را مى‌زدود. | ||
=== جذب عاطفى === | ===جذب عاطفى=== | ||
:برخوردى که در گرماى نیمروز،با سپاه تشنۀ حرّ داشت و همه را سیراب کرد،سپس برگزارى نماز جماعت به امامت سید الشهدا«ع»و اقتداى آنان به حضرت،آنگاه سخنرانى توجیهى و تبیینى براى سپاه دشمن،در واقع نوعى آمیختن لطف و نوازش با روشنگرى و تبیین،نقش مهمّى در جذب عاطفى آنان داشت.سرانجام هم حرّ،به امام پیوست. | :برخوردى که در گرماى نیمروز،با سپاه تشنۀ حرّ داشت و همه را سیراب کرد،سپس برگزارى نماز جماعت به امامت سید الشهدا«ع»و اقتداى آنان به حضرت،آنگاه سخنرانى توجیهى و تبیینى براى سپاه دشمن،در واقع نوعى آمیختن لطف و نوازش با روشنگرى و تبیین،نقش مهمّى در جذب عاطفى آنان داشت.سرانجام هم حرّ،به امام پیوست. | ||
=== جبران کمیّت با کیفیّت === | ===جبران کمیّت با کیفیّت=== | ||
:گرچه یاران آن حضرت در کربلا اندک بودند،امّا این کمیّت اندک را،با کیفیّت بالا و روحیّۀ والا در یاران خویش جبران کرد،چه در سخنان طول راه،چه میثاق شب عاشورا و اعلام ایستادگى یاران تا پاى جان و نیز نشان دادن جایگاه اصحاب خود در بهشت،به آن جمع حاضر. | :گرچه یاران آن حضرت در کربلا اندک بودند،امّا این کمیّت اندک را،با کیفیّت بالا و روحیّۀ والا در یاران خویش جبران کرد،چه در سخنان طول راه،چه میثاق شب عاشورا و اعلام ایستادگى یاران تا پاى جان و نیز نشان دادن جایگاه اصحاب خود در بهشت،به آن جمع حاضر. | ||
=== تقویت بعد معنوى === | ===تقویت بعد معنوى=== | ||
:مهلت خواهى شب عاشورا و سپرى کردن آن شب با انس با خدا و تلاوت و عبادت و زمزمه‌هایى که از خیمه‌ها برمى‌خاست،همه به عنوان عامل معنوى و تقویت روحى در شب قبل از عملیات مؤثّر بود و یاران در صبح عاشورا بى‌تاب شهادت بودند و شوخى مى‌کردند و میان خود و بهشت،فاصله‌اى جز تحمّل ضربت شمشیرها نمى‌دیدند. | :مهلت خواهى شب عاشورا و سپرى کردن آن شب با انس با خدا و تلاوت و عبادت و زمزمه‌هایى که از خیمه‌ها برمى‌خاست،همه به عنوان عامل معنوى و تقویت روحى در شب قبل از عملیات مؤثّر بود و یاران در صبح عاشورا بى‌تاب شهادت بودند و شوخى مى‌کردند و میان خود و بهشت،فاصله‌اى جز تحمّل ضربت شمشیرها نمى‌دیدند. | ||
=== خطابه با دشمن === | ===خطابه با دشمن=== | ||
:در عاشورا،استفاده از صداى بلند و رسا و القاى خطابه‌هاى مهم خطاب به نیروهاى دشمن،آن هم در میدان کربلا و توسّط خود امام و یاران برگزیده‌اش،نوعى اتمام حجّت و سخن آخر بود،براى ایجاد تزلزل در دشمن و بستن راه توجیه در آینده و تلاش جهت بیدار ساختن وجدانهاى خفته. | :در عاشورا،استفاده از صداى بلند و رسا و القاى خطابه‌هاى مهم خطاب به نیروهاى دشمن،آن هم در میدان کربلا و توسّط خود امام و یاران برگزیده‌اش،نوعى اتمام حجّت و سخن آخر بود،براى ایجاد تزلزل در دشمن و بستن راه توجیه در آینده و تلاش جهت بیدار ساختن وجدانهاى خفته. | ||
=== رجز === | ===رجز=== | ||
:استفاده از رجزهاى حماسى توسط امام و یارانش در درگیریهاى تن به تن یا عمومى.خواندن رجز،هم رزمنده را تقویت روحى مى‌کرد،هم دشمن را تحقیر مى‌نمود و هم مبیّن انگیزه و اندیشه و ایمان جنگجوى حسینى بود. | :استفاده از رجزهاى حماسى توسط امام و یارانش در درگیریهاى تن به تن یا عمومى.خواندن رجز،هم رزمنده را تقویت روحى مى‌کرد،هم دشمن را تحقیر مى‌نمود و هم مبیّن انگیزه و اندیشه و ایمان جنگجوى حسینى بود. | ||
=== افشاگریهاى اسرا === | ===افشاگریهاى اسرا=== | ||
:پس از عاشورا،اسیران اهل بیت«ع»،از تجمّعهاى مردمى در کوفه،مجلس ابن زیاد،شام،دمشق،حتّى مجلس یزید،استفاده کرده،پیام خون شهدا را مى‌رساندند،ضمن معرّفى خود و امام حسین«ع»،بر ضد حکام افشاگرى مى‌کردند.این شیوه را،چه در خطبه‌ها و چه در سخنانى که در برخوردهاى متفرقه ابراز مى‌شد،به کار مى‌گرفتند. | :پس از عاشورا،اسیران اهل بیت«ع»،از تجمّعهاى مردمى در کوفه،مجلس ابن زیاد،شام،دمشق،حتّى مجلس یزید،استفاده کرده،پیام خون شهدا را مى‌رساندند،ضمن معرّفى خود و امام حسین«ع»،بر ضد حکام افشاگرى مى‌کردند.این شیوه را،چه در خطبه‌ها و چه در سخنانى که در برخوردهاى متفرقه ابراز مى‌شد،به کار مى‌گرفتند. | ||
=== مجالس یاد === | ===مجالس یاد=== | ||
:اهل بیت،پس از بازگشت از سفر کربلا به مدینه،مجالس عزا و سوگوارى برپا داشتند و پیوسته از حادثۀ عاشورا و فجایع سپاه کوفه یاد مى‌کردند. | :اهل بیت،پس از بازگشت از سفر کربلا به مدینه،مجالس عزا و سوگوارى برپا داشتند و پیوسته از حادثۀ عاشورا و فجایع سپاه کوفه یاد مى‌کردند. | ||
| خط ۲۳۴: | خط ۲۳۴: | ||
بارزترین آنها یاد کردن امام سجاد«ع»از حسین و شهادت او با لب تشنه بود،هنگام نوشیدن آب،یا دیدن صحنۀ ذبح گوسفند. | بارزترین آنها یاد کردن امام سجاد«ع»از حسین و شهادت او با لب تشنه بود،هنگام نوشیدن آب،یا دیدن صحنۀ ذبح گوسفند. | ||
=== فرهنگ گریه و نوحه === | ===فرهنگ گریه و نوحه=== | ||
:امامان شیعه تأکید فراوان کردند که مظلومیت اهل بیت و حادثۀ عاشورا همواره یاد شود و زنده بماند.این فرهنگ یاد و یادآورى در قالب مفاهیمى همچون:گریه،نوحه‌خوانى ،مرثیه سرودن،زیارت،تربت سید الشهدا«ع»،کام‌گیرى با آب فرات و تربت،یاد کردن از عطش حسین هنگام آب نوشیدن،برگزارى مجالس عزادارى براى اهل بیت و...شکل گرفت.این فرهنگ،تاکنون هم سبب زنده ماندن و جاودانه شدن آن حماسه گشته است. | :امامان شیعه تأکید فراوان کردند که مظلومیت اهل بیت و حادثۀ عاشورا همواره یاد شود و زنده بماند.این فرهنگ یاد و یادآورى در قالب مفاهیمى همچون:گریه،نوحه‌خوانى ،مرثیه سرودن،زیارت،تربت سید الشهدا«ع»،کام‌گیرى با آب فرات و تربت،یاد کردن از عطش حسین هنگام آب نوشیدن،برگزارى مجالس عزادارى براى اهل بیت و...شکل گرفت.این فرهنگ،تاکنون هم سبب زنده ماندن و جاودانه شدن آن حماسه گشته است. | ||
| خط ۲۴۰: | خط ۲۴۰: | ||
در مجموع حرکت عاشورا،چه از بعد نظرى و چه عملى،روشها و محورهایى مورد توجه قرار گرفته است تا: | در مجموع حرکت عاشورا،چه از بعد نظرى و چه عملى،روشها و محورهایى مورد توجه قرار گرفته است تا: | ||
* پیام نهضت به همه رسانده شود | *پیام نهضت به همه رسانده شود | ||
* در درازمدت ،منافقان نفوذى در تشکیلات حکومتى و پستهاى کلیدى معرفى و افشا گردند | *در درازمدت ،منافقان نفوذى در تشکیلات حکومتى و پستهاى کلیدى معرفى و افشا گردند | ||
* امر به معروف و نهى از منکر و اصلاح فساد اجتماعى،زنده شود | *امر به معروف و نهى از منکر و اصلاح فساد اجتماعى،زنده شود | ||
* راه مبارزۀ سیاسى فرهنگى براى نسلهاى آینده ترسیم گردد | *راه مبارزۀ سیاسى فرهنگى براى نسلهاى آینده ترسیم گردد | ||
«سنّت احیاگرى»نسبت به حادثۀ کربلا نیز از سوى امامان شیعه و پیروان عاشورا،در طول تاریخ شیعه،آن پیامها را مطرح ساخته و آن حماسه را زنده نگهداشته و عظیمترین عامل برانگیزنده، وحدت‌بخش،راهنما و جهت ده را پدید آورده است.اوجگیرى روحیّۀ شهادت طلبى و افزایش شناخت و آگاهى سیاسى و به وحدت رسیدن نیروهاى معتقد به ولایت و رهبرى ائمّه،از آثار این تحوّل است. | «سنّت احیاگرى»نسبت به حادثۀ کربلا نیز از سوى امامان شیعه و پیروان عاشورا،در طول تاریخ شیعه،آن پیامها را مطرح ساخته و آن حماسه را زنده نگهداشته و عظیمترین عامل برانگیزنده، وحدت‌بخش،راهنما و جهت ده را پدید آورده است.اوجگیرى روحیّۀ شهادت طلبى و افزایش شناخت و آگاهى سیاسى و به وحدت رسیدن نیروهاى معتقد به ولایت و رهبرى ائمّه،از آثار این تحوّل است. | ||
| خط ۲۴۹: | خط ۲۴۹: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=654837&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج۱، ص ۹۲-۱۰۳.] | *[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=654837&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج۱، ص ۹۲-۱۰۳.] | ||
==پی نوشت== | ==پی نوشت== | ||
[[رده:مفاهیم]] | [[رده:مفاهیم]] | ||
<references /> | <references /> | ||