۳٬۴۸۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
علم سبز در مراسم عزاداریهای [[محرم]]، نماد میر [[علمدار]] لشکر امام حسین (ع)، حضرت عباس (ع) به شمار میرود.<ref>برای تفصیل، نک: ه د، علم و علم گردانی.</ref> در ایران، هندوستان، افغانستان و سرزمینهای شیعه نشین، زیارتگاههایی با نام علم یا سرعلم حضرت عباس (ع) دارند.<ref>ایرانیکا، 1/788؛ برای زیارتگاه علم حضرت عباس (ع) در لکھنو، نک: کول، 99-98.</ref> | علم سبز در مراسم عزاداریهای [[محرم]]، نماد میر [[علمدار]] لشکر امام حسین (ع)، حضرت عباس (ع) به شمار میرود.<ref>برای تفصیل، نک: ه د، علم و علم گردانی.</ref> در ایران، هندوستان، افغانستان و سرزمینهای شیعه نشین، زیارتگاههایی با نام علم یا سرعلم حضرت عباس (ع) دارند.<ref>ایرانیکا، 1/788؛ برای زیارتگاه علم حضرت عباس (ع) در لکھنو، نک: کول، 99-98.</ref> | ||
شیعیان لکھنو مدعی به دست آوردن [[علم،علمات|علم]] یا هلال فلزی سر علم حضرت عباس (ع) هستند و میگویند: حضرت عباس علمدار به خواب میرزا فقیر بیگ میآید و جای دقیق هلال فلزی یا علم را در کربلا به او نشان میدهد. او آن را از زیر خاک بیرون میآورد و نزد نواب آصف الدوله، حکمران وقت لکھنو<ref>حک 1188 1212ق/174 17970م.</ref> میبرد. به دستور او علم یا سر علم را در زیارتگاهی میگذارند. چندی بعد سعادت علی خان به شکرانه شفا یافتن از بیماری، یک «درگاه» (بنای زیارتگاهی) عالی برای آن میسازد. شیعیان در مراسم عزاداری محرم، روز پنجم ماه علمها یا پرچمهای خود را به این درگاه میبرند و به پنجه علم حضرت عباس (ع) میسایند و تبرک میکنند<ref>هالیستر، 171: برای شرح کامل واقعه، نک: کول، 101-98.</ref> کاشانیها جریده<ref> | شیعیان لکھنو مدعی به دست آوردن [[علم،علمات|علم]] یا هلال فلزی سر علم حضرت عباس (ع) هستند و میگویند: حضرت عباس علمدار به خواب میرزا فقیر بیگ میآید و جای دقیق هلال فلزی یا علم را در کربلا به او نشان میدهد. او آن را از زیر خاک بیرون میآورد و نزد نواب آصف الدوله، حکمران وقت لکھنو<ref>حک 1188 1212ق/174 17970م.</ref> میبرد. به دستور او علم یا سر علم را در زیارتگاهی میگذارند. چندی بعد سعادت علی خان به شکرانه شفا یافتن از بیماری، یک «درگاه» (بنای زیارتگاهی) عالی برای آن میسازد. شیعیان در مراسم عزاداری محرم، روز پنجم ماه علمها یا پرچمهای خود را به این درگاه میبرند و به پنجه علم حضرت عباس (ع) میسایند و تبرک میکنند<ref>هالیستر، 171: برای شرح کامل واقعه، نک: کول، 101-98.</ref> کاشانیها جریده<ref>ه م.</ref> (علم مخصوص محلی) را مظهری از حضرت عباس (ع) میانگارند و هر یک از ارکان آن را نماد و پارهای از وجود آن حضرت توصیف میکنند. مثلا برگهای کشیده هلالی شکل جریده را به جمال ماه وش حضرت عباس (ع) و برگ بلند عمودی نیزه وار وسط آن را به نیزه و علم حضرت، کشکولهای زیر برگهارا به مشک آب و سقایی او، و کشکول و را یادگاری از در هم آمیختگی مراسم و شعایر تصوف و تشیع در عصر صفوی دانستهاند.<ref>نک: ذکاوتی، 16.</ref> همچنین، دستهای فلزی بر سر برگها را به دستهای بریده او و شرابههای بلوری زیر کشکولهارا به ریزش قطرات اشک چشم اهل بیت در مظلومیت حضرت عباس (ع) تشبیه کردهاند.<ref>معتمدی، 1/ 558- 559؛ برای تشبیهات دیگر از اجزای جریده، نک: بلوکباشی، نخل گردانی، 102-103.</ref> جریده حضرت عباس (ع) را در شبها و روزهای هفتم، هشتم و نهم محرم میگردانند و شب و روز [[تاسوعا]] را به نام او شب و روز عباس بن علی (ع)» مینامند.<ref>معتمدی، 562/1.</ref> | ||
همچنین در دستههای عزاداری بیرجند، علم سبز پوشی که بزرگ تر از علمهای دیگر است، به «علم حضرت عباس (ع)» مشهور است و مردم برای آن نذر میکنند.<ref>بر آبادی، 74.</ref> علامتهای 3 تیغه تا 23 تیغه دستههای عزا را هم که با طاقه شال ترمه و پارچههای حریر سبز و سیاه و دیگر نشانهها میآرایند، مظهر قدرت بازوی علم دار اسلام میدانند و سنگین ترین علامتها را به پهلوانان و جوانان داش مشدی محله میسپارند تا حمل کنند.<ref>بلوکباشی، قهوه خانه...، 139-140، نخل گردانی، 101؛ برای شرح علامت، نک: 5 د، علم و علم گردانی.</ref> | همچنین در دستههای عزاداری بیرجند، علم سبز پوشی که بزرگ تر از علمهای دیگر است، به «علم حضرت عباس (ع)» مشهور است و مردم برای آن نذر میکنند.<ref>بر آبادی، 74.</ref> علامتهای 3 تیغه تا 23 تیغه دستههای عزا را هم که با طاقه شال ترمه و پارچههای حریر سبز و سیاه و دیگر نشانهها میآرایند، مظهر قدرت بازوی علم دار اسلام میدانند و سنگین ترین علامتها را به پهلوانان و جوانان داش مشدی محله میسپارند تا حمل کنند.<ref>بلوکباشی، قهوه خانه...، 139-140، نخل گردانی، 101؛ برای شرح علامت، نک: 5 د، علم و علم گردانی.</ref> | ||
خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
===سقاخانه=== | ===سقاخانه=== | ||
سقاخانه جایگاه قدسیانه آب نوشی و تجسم نمادین روز عاشورا و بستن آب بر امام حسین (ع) و نمایانگر نقش حضرت عباس (ع) در آوردن آب از رود فرات و نوشاندن به تشنگان حرم سیدالشهداست. از این رو، در تاریخ تشیع مردم ابوالفضل عباس (ع) را با القاب «سقا» یا «عباس سقا»<ref>ابوالفرج، 84؛ ابن عنبه، 356؛ نیز نک: ربانی، 181/1.</ref> و «ابو قربه» (قربه: مشک آب)<ref>ابوالفرج، همانجا.</ref> خواندهاند و سقاخانهها یکی از مهم ترین جاهایی است که میتوان جلوههایی از عباس بن علی (ع) را در آنجا یافت: سنگاب سقاخانهها، پنجه فلزی میان جامها و پیالههای آب نوشی با پنجههای آویخته از در و دیوار سقاخانهها و از سر علمهای کوچک شمایلهای حضرت عباس (ع) سوار بر اسب و علم به دست و با مشک آب همراه با نوشته، و برخی اشعار تمثیلی روی کاشیها یا پردههای نقاشی مذهبی سقاخانهها.<ref>برای آگاهی از کاشی کاری نقش دار و کتیبههای سقاخانهها و نیز برخی سنگابهای وقف حضرت عباس (ع)، نک: دادمهر، 78-79، 187،148.</ref> سقاخانهها را به نام عباس (ع) بنا و وقف میکردند تا مردم به یاد تشنگان کربلا از آن آب بنوشند و بر کشندگانشان لعن فرستند. بسیاری از سقاخانهها به نام یا کنیه و القاب او، سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع)، باب الحوائج، ابوالفضل العباس (ع) و عباسیه خوانده شدهاند.<ref>مثلا در اهواز، نک: معتمدی، 505-504/2؛ برای اطلاعات بیشتر، نک: | سقاخانه جایگاه قدسیانه آب نوشی و تجسم نمادین روز عاشورا و بستن آب بر امام حسین (ع) و نمایانگر نقش حضرت عباس (ع) در آوردن آب از رود فرات و نوشاندن به تشنگان حرم سیدالشهداست. از این رو، در تاریخ تشیع مردم ابوالفضل عباس (ع) را با القاب «سقا» یا «عباس سقا»<ref>ابوالفرج، 84؛ ابن عنبه، 356؛ نیز نک: ربانی، 181/1.</ref> و «ابو قربه» (قربه: مشک آب)<ref>ابوالفرج، همانجا.</ref> خواندهاند و سقاخانهها یکی از مهم ترین جاهایی است که میتوان جلوههایی از عباس بن علی (ع) را در آنجا یافت: سنگاب سقاخانهها، پنجه فلزی میان جامها و پیالههای آب نوشی با پنجههای آویخته از در و دیوار سقاخانهها و از سر علمهای کوچک شمایلهای حضرت عباس (ع) سوار بر اسب و علم به دست و با مشک آب همراه با نوشته، و برخی اشعار تمثیلی روی کاشیها یا پردههای نقاشی مذهبی سقاخانهها.<ref>برای آگاهی از کاشی کاری نقش دار و کتیبههای سقاخانهها و نیز برخی سنگابهای وقف حضرت عباس (ع)، نک: دادمهر، 78-79، 187،148.</ref> سقاخانهها را به نام عباس (ع) بنا و وقف میکردند تا مردم به یاد تشنگان کربلا از آن آب بنوشند و بر کشندگانشان لعن فرستند. بسیاری از سقاخانهها به نام یا کنیه و القاب او، سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع)، باب الحوائج، ابوالفضل العباس (ع) و عباسیه خوانده شدهاند.<ref>مثلا در اهواز، نک: معتمدی، 505-504/2؛ برای اطلاعات بیشتر، نک: ه د، سقاخانه.</ref> | ||
===زیارتگاه=== | ===زیارتگاه=== | ||
خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
نقاشیهای معروف به «نقاشی قهوه خانه»، حضرت عباس را در حالتهای گوناگون سوار بر اسب، پیاده، در حال برداشتن آب از فرات، با دستهای قطع شده، در برابر ابن سدیف و دو شقه کردن او و جز آنها نشان میدهد.<ref>سودآور، 23-24.</ref> | نقاشیهای معروف به «نقاشی قهوه خانه»، حضرت عباس را در حالتهای گوناگون سوار بر اسب، پیاده، در حال برداشتن آب از فرات، با دستهای قطع شده، در برابر ابن سدیف و دو شقه کردن او و جز آنها نشان میدهد.<ref>سودآور، 23-24.</ref> | ||
تابلوهای نقاشی بسیاری از محمد مدبر و قوللر آقاسی، بنیان گذاران سبک نقاشی قهوه خانهای و شاگردان آنها در دست است که صحنههایی از وقایع کربلا و نقش حضرت عباس علم دار در واقعه عاشورا را در زمینههای گوناگون نشان میدهند.<ref>برای آگاهیهای بیشتر درباره شمایلهای مذهبی، نک: بلوکباشی، «تصویرگری...»، 17-10، «شمایل نگاری»، 7-3؛ درباره شمایلهای حضرت عباس در مجالس گوناگون در نقاشیهای قهوه خانه، نک: سیف، جم؛ نیز نک: | تابلوهای نقاشی بسیاری از محمد مدبر و قوللر آقاسی، بنیان گذاران سبک نقاشی قهوه خانهای و شاگردان آنها در دست است که صحنههایی از وقایع کربلا و نقش حضرت عباس علم دار در واقعه عاشورا را در زمینههای گوناگون نشان میدهند.<ref>برای آگاهیهای بیشتر درباره شمایلهای مذهبی، نک: بلوکباشی، «تصویرگری...»، 17-10، «شمایل نگاری»، 7-3؛ درباره شمایلهای حضرت عباس در مجالس گوناگون در نقاشیهای قهوه خانه، نک: سیف، جم؛ نیز نک: ه د، شمایل.</ref> | ||
===تعزیه خوانی=== | ===تعزیه خوانی=== | ||
خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
6. فرستادن مقداری آش به خانه پیش نماز مسجد و آخوند محله؛ | 6. فرستادن مقداری آش به خانه پیش نماز مسجد و آخوند محله؛ | ||
7. ریختن ته مانده اش سفره در آب نزدیک ترین قنات برای ماهیها.<ref>برای تفصیل، نک: شکورزاده، 55-58؛ درباره سفره ام البنین و سفره ابوالفضل (ع)، نک: | 7. ریختن ته مانده اش سفره در آب نزدیک ترین قنات برای ماهیها.<ref>برای تفصیل، نک: شکورزاده، 55-58؛ درباره سفره ام البنین و سفره ابوالفضل (ع)، نک: ه م م؛ نیز نک: ه در سفره نذری.</ref> | ||
برخی برای صاحب فرزند پسر شدن و یا زنده ماندن فرزندان پسر خود به حضرت عباس (ع) توسل میجویند و نذر میکنند که نام آنها را عباس و ابوالفضل بگذارند و آنها را در عزاداریهای محرم سقا کنند. این کودکان را لباس سیاه میپوشانند و مشک کوچک و جامی به دستشان میدهند تا در دستههای سینه زن و زنجیر زن به عزاداران آب بنوشانند. گاهی نیز هم وزن موهای سر کودک طلا نذر ضریح حضرت ابوالفضل (ع) میکنند.<ref>ماسه، 58 ,48/I.</ref> | برخی برای صاحب فرزند پسر شدن و یا زنده ماندن فرزندان پسر خود به حضرت عباس (ع) توسل میجویند و نذر میکنند که نام آنها را عباس و ابوالفضل بگذارند و آنها را در عزاداریهای محرم سقا کنند. این کودکان را لباس سیاه میپوشانند و مشک کوچک و جامی به دستشان میدهند تا در دستههای سینه زن و زنجیر زن به عزاداران آب بنوشانند. گاهی نیز هم وزن موهای سر کودک طلا نذر ضریح حضرت ابوالفضل (ع) میکنند.<ref>ماسه، 58 ,48/I.</ref> | ||
خط ۱۳۴: | خط ۱۳۴: | ||
*معتمدی، حسین، عزاداری سنتی شیعیان در بیوت علما و حوزههای علمیه و کشورهای جهان، قم، 1378 ش. | *معتمدی، حسین، عزاداری سنتی شیعیان در بیوت علما و حوزههای علمیه و کشورهای جهان، قم، 1378 ش. | ||
*موسوی مقرم، عبدالرزاق، سردار کربلا، حضرت ابوالفضل العباس (ع)، ترجمه ناصر پاک پرور، تهران، 1411ق. | *موسوی مقرم، عبدالرزاق، سردار کربلا، حضرت ابوالفضل العباس (ع)، ترجمه ناصر پاک پرور، تهران، 1411ق. | ||
*هراتی، محمدمهدی، «علم، تجلی هویت ملی و مذهبی ایرانیان»، کتاب ماه هنر، تهران، 1380ش، | *هراتی، محمدمهدی، «علم، تجلی هویت ملی و مذهبی ایرانیان»، کتاب ماه هنر، تهران، 1380ش، شم 40-39. | ||
*همایونی، صادق، تعزیه در ایران، شیراز، 1368ش. | *همایونی، صادق، تعزیه در ایران، شیراز، 1368ش. | ||
*همو، حسینیه مشیر، تهران، 1371ش. | *همو، حسینیه مشیر، تهران، 1371ش. | ||
خط ۱۵۳: | خط ۱۵۳: | ||
==پینوشت== | ==پینوشت== | ||
<references /> | <references /> | ||
[[رده: تاریخ]] | |||
[[رده: افراد]] | |||
[[رده: شهیدان کربلا]] |
ویرایش