۳٬۴۸۸
ویرایش
تعزیه نامه: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
←منابع
(←منابع) |
|||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
الف- «واقعه»، تعزیه نامه‌هایی که به شهادت و به خصوص شهادت امام حسین (ع) و یارانش در صحرای کربلا مربوط می شد، مثل تعزیه «هفتاد و دو تن»؛ | الف- «واقعه»، تعزیه نامه‌هایی که به شهادت و به خصوص شهادت امام حسین (ع) و یارانش در صحرای کربلا مربوط می شد، مثل تعزیه «هفتاد و دو تن»؛ | ||
ب- «پیش واقعه»، تعزیه نامه‌های فرعی که درباره یک «واقعه» نوشته می شد، مانند پیش | ب- «پیش واقعه»، تعزیه نامه‌های فرعی که درباره یک «واقعه» نوشته می شد، مانند پیش واقعه «عباس هندو» که معمولا پیش از واقعه «شهادت حضرت عباس (ع)» اجرا می شد؛ | ||
ج- «گوشه»، شبیه‌هایی بودند بیشتر دارای داستانی مستقل، غیر مذهبی و غیر مرتبط با کربلا و عاشورا با غلبه عنصر طنز در آنها، مانند «شست بستن دیو».<ref>ملک پور، 242/1 -243؛ بیضایی، گوشه ای...،837؛ شهیدی، «دگرگونی»، 72-73 پژوهشی، 262</ref> | ج- «گوشه»، شبیه‌هایی بودند بیشتر دارای داستانی مستقل، غیر مذهبی و غیر مرتبط با کربلا و عاشورا با غلبه عنصر طنز در آنها، مانند «شست بستن دیو».<ref>ملک پور، 242/1 -243؛ بیضایی، گوشه ای...،837؛ شهیدی، «دگرگونی»، 72-73 پژوهشی، 262</ref> | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
====ب - صناعات ادبی==== | ====ب - صناعات ادبی==== | ||
از میان صنایع ادبی، «تضمین» بیش از دیگر صنایع مورداستفاده قرار دارد و تعزیه سرا، به تضمین اشعار سعدی و حافظ توجهی خاص دارد. از دیگر صنایع مورد استفاده تعزیه سرا صنایع اقتباس، تلمیح، المام، براعت استهلال، تشابه الأطراف، استقبال، لف و نشر، تجنیس، تنسیق الصفات، | از میان صنایع ادبی، «تضمین» بیش از دیگر صنایع مورداستفاده قرار دارد و تعزیه سرا، به تضمین اشعار سعدی و حافظ توجهی خاص دارد. از دیگر صنایع مورد استفاده تعزیه سرا صنایع اقتباس، تلمیح، المام، براعت استهلال، تشابه الأطراف، استقبال، لف و نشر، تجنیس، تنسیق الصفات، سیاقه الأعداد، و ایهام قابل ذکر است.<ref>صیاد، «ب»؛ شهیدی، پژوهشی، 501، 558 - 557 ، 578 - 573 ، «دگر گونی»، 85، «تعزیه ها»، 122، 132 ،129 ،128</ref> | ||
====ج- بحور عروضی==== | ====ج- بحور عروضی==== | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
بسیاری از متون ادبی - مذهبی به ویژه آنها که از دوره صفویه به بعد، تصنیف و یا تألیف گردیده‌اند، مورد استفاده تعزیه سرایان بود که از آن جمله‌اند: | بسیاری از متون ادبی - مذهبی به ویژه آنها که از دوره صفویه به بعد، تصنیف و یا تألیف گردیده‌اند، مورد استفاده تعزیه سرایان بود که از آن جمله‌اند: | ||
الف - مقتل‌ها و سوگنامه‌های داستانی: مانند آثاری که عالمان دینی و ذاکران، اولا به نثر و ثانیا به سبک مقاتل و مستند به احادیث و اخبار تالیف کرده‌اند. آثاری مانند جلاء العیون | الف - مقتل‌ها و سوگنامه‌های داستانی: مانند آثاری که عالمان دینی و ذاکران، اولا به نثر و ثانیا به سبک مقاتل و مستند به احادیث و اخبار تالیف کرده‌اند. آثاری مانند جلاء العیون علامه مجلسی و نوحة الاحزان محمد یوسف دهخوارقانی<ref>شهیدی، همان، 499</ref>؛ یا داستان‌هایی که به نثر و گاه آمیخته به نظم نوشته شده است، مانند روضة الشهداء کاشفی و تحفة الذاکرین بیدل<ref>همان، 500-499؛ ملک پور، 213/1 -214؛ ساتن، 250، 252؛ هنوی، 258</ref>؛ و نیز آثاری که جنبه‌های قصه پردازی و نمایشی آنها بر وجوه روایتی غلبه دارد. بسیاری از جنگ‌ها و سفینه‌ها و مجموعه‌هایی که تاکنون چاپ نشده‌اند، دارای این ویژگی هستند.<ref>شهیدی، همان، 500-506</ref> | ||
ب - منظومه‌های نیمه نمایشی از شاعران ساده گوی دوران صفویه به بعد که بسیاری از اشعار آنها، عین و یا با اندکی تغییر در تعزیه نامه‌ها درج شده است، مانند مدایح و مناقبی که حسن کاشی سروده است<ref>همان، 506-510</ref>؛ سوگنامه‌هایی که از سده 5 و 6 ق/11 و 12م در ادب فارسی وارد شده است، مانند برخی سروده‌های سنایی غزنوی و قوامی رازی<ref>همان، 507</ref>؛ مرثیه‌هایی که دارای بار احساسی بسیار است و شاعر با استفاده از کلمات عاطفی به بر انگیختن احساسات خواننده و یا شنونده می پردازد، مانند مرثیه‌های محتشم کاشانی و صباحی بیدگلی.<ref>شهیدی، هنوی، همانجاها؛ محجوب، 185؛ نیز نک: اقبال، 279-293</ref> | ب - منظومه‌های نیمه نمایشی از شاعران ساده گوی دوران صفویه به بعد که بسیاری از اشعار آنها، عین و یا با اندکی تغییر در تعزیه نامه‌ها درج شده است، مانند مدایح و مناقبی که حسن کاشی سروده است<ref>همان، 506-510</ref>؛ سوگنامه‌هایی که از سده 5 و 6 ق/11 و 12م در ادب فارسی وارد شده است، مانند برخی سروده‌های سنایی غزنوی و قوامی رازی<ref>همان، 507</ref>؛ مرثیه‌هایی که دارای بار احساسی بسیار است و شاعر با استفاده از کلمات عاطفی به بر انگیختن احساسات خواننده و یا شنونده می پردازد، مانند مرثیه‌های محتشم کاشانی و صباحی بیدگلی.<ref>شهیدی، هنوی، همانجاها؛ محجوب، 185؛ نیز نک: اقبال، 279-293</ref> | ||
ج - حماسه‌های منظوم مذهبی که در بحر متقارب سروده شده، و شرح دلاوری‌های پیامبر (ص) و امام علی(ع) و | ج - حماسه‌های منظوم مذهبی که در بحر متقارب سروده شده، و شرح دلاوری‌های پیامبر (ص) و امام علی(ع) و حمزه سیدالشهدا ست. از جمله این آثار است: حمله حیدری باذل مشهدی و خاوران نامه ابن حسام خوسفی.<ref>شهیدی، همان، 510-511: ملک پور، 213 / 1 -214؛ نیز نک: گلچین معانی، 193-203</ref> | ||
==دست نویس، چاپ و ترجمه== | ==دست نویس، چاپ و ترجمه== | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
*آدمیت، فریدون، امیرکبیر و ایران، تهران، 1362ش | *آدمیت، فریدون، امیرکبیر و ایران، تهران، 1362ش | ||
*آرین پور، | *آرین پور، یحیی، از صبا تا نیما، تهران، 1372ش | ||
*آستان قدس، فهرست | *آستان قدس، فهرست | ||
*اقبال، زهرا، «مرثیه سرایی در عهد قاجار»، تعنیه هنر بومی پیشرو ایران، به کوشش پیتر چلکوفسکی، | *اقبال، زهرا، «مرثیه سرایی در عهد قاجار»، تعنیه هنر بومی پیشرو ایران، به کوشش پیتر چلکوفسکی، ترجمه داوود حاتمی، تهران، 1367 ش | ||
*باستان، نصرت الله، «شبیه خوانی و تعزیه خوانی»، خوشه، 1346ش، شه 8 بکتاش، مایل و فرخ غفاری، تئاتر ایرانی، تهران، 1350 ش | *باستان، نصرت الله، «شبیه خوانی و تعزیه خوانی»، خوشه، 1346ش، شه 8 بکتاش، مایل و فرخ غفاری، تئاتر ایرانی، تهران، 1350 ش | ||
*بیضایی، بهرام، نمایش در ایران، تهران، 1379ش | *بیضایی، بهرام، نمایش در ایران، تهران، 1379ش | ||
*همو، «گوشه‌ای از تاریخ نمایش در ایران»، آرش، تهران، 1340ش، شم 1 جلکوفسکی، پیتر، «تعزیه نمایش بومی پیشرو ایران»، «کتاب شناسی»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، | *همو، «گوشه‌ای از تاریخ نمایش در ایران»، آرش، تهران، 1340ش، شم 1 جلکوفسکی، پیتر، «تعزیه نمایش بومی پیشرو ایران»، «کتاب شناسی»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، ترجمه داوود حاتمی، تهران، 1367 ش | ||
*همو، «گفت وگو»، تماشا، تهران، 1355ش، س 16 شم 276 | *همو، «گفت وگو»، تماشا، تهران، 1355ش، س 16 شم 276 | ||
*خوجکو، آلکساندر، «تئاتر ایرانی»، ترجمه حلال ستاری، فصلنامه تئاتر، تهران، 1369ش، شد 1009 | *خوجکو، آلکساندر، «تئاتر ایرانی»، ترجمه حلال ستاری، فصلنامه تئاتر، تهران، 1369ش، شد 1009 | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
*شهیدی، عنایت الله پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی، تهران، 1380ش | *شهیدی، عنایت الله پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی، تهران، 1380ش | ||
*همو، «تعزیه‌ها و لزوم گردآوری و تدوین و تصحیح و بازسازی آنها»، تعزیه و تئاتر در ایران، به کوشش لاله تقیان، تهران، 1374ش | *همو، «تعزیه‌ها و لزوم گردآوری و تدوین و تصحیح و بازسازی آنها»، تعزیه و تئاتر در ایران، به کوشش لاله تقیان، تهران، 1374ش | ||
*همو، «دگرگونی و تحول در ادبیات و موسیقی تعزیه»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، | *همو، «دگرگونی و تحول در ادبیات و موسیقی تعزیه»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، ترجمه داوود حاتمی، تهران، 1367 ش | ||
*صیاد، پرویز، مقدمه بر متن تعزیه حر منسوب به مصطفی کاشانی، تهران، 1350 ش | *صیاد، پرویز، مقدمه بر متن تعزیه حر منسوب به مصطفی کاشانی، تهران، 1350 ش | ||
*عناصری، جابر، فهرست توصیفی نمایشنامه‌های مذهبی ایران، تهران، 1368 ش | *عناصری، جابر، فهرست توصیفی نمایشنامه‌های مذهبی ایران، تهران، 1368 ش | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
*کالمار، ژان، «بانیان تعزیه خوانی»، ترجمه جلال ستاری، درباره تعزیه و تئاتر، به کوشش لاله تقیان، تهران، 1374ش | *کالمار، ژان، «بانیان تعزیه خوانی»، ترجمه جلال ستاری، درباره تعزیه و تئاتر، به کوشش لاله تقیان، تهران، 1374ش | ||
*گلچین معانی، احمد، «حماسه‌های دینی»، نامه آستان قدس، 1344 ش، س 6 شه 22 و 23 | *گلچین معانی، احمد، «حماسه‌های دینی»، نامه آستان قدس، 1344 ش، س 6 شه 22 و 23 | ||
*محجوب، محمدجعفر، «تأثیر تئاتر اروپایی و نفوذ روش‌های نمایشی آن در تعزیه»، تعزیه هنر بومی و پیشرو ایران، | *محجوب، محمدجعفر، «تأثیر تئاتر اروپایی و نفوذ روش‌های نمایشی آن در تعزیه»، تعزیه هنر بومی و پیشرو ایران، ترجمه داوود حاتمی، تهران، 1367 ش | ||
*مسعودیه، محمد تقی، موسیقی مذهبی ایران، تهران، 1367 ش | *مسعودیه، محمد تقی، موسیقی مذهبی ایران، تهران، 1367 ش | ||
*ملک، خطی | *ملک، خطی | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
*همو، تعزیه در ایران، شیراز، 1380ش | *همو، تعزیه در ایران، شیراز، 1380ش | ||
*همو، «سیر تکامل تعزیه‌های ایرانی»، کاوه، تهران، فروردین، 1352 ش | *همو، «سیر تکامل تعزیه‌های ایرانی»، کاوه، تهران، فروردین، 1352 ش | ||
*هنوی، ویلیام، «صورت خیال قالبی در تعزیه»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، | *هنوی، ویلیام، «صورت خیال قالبی در تعزیه»، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، ترجمه داوود حاتمی، تهران، 1367 ش | ||
*یارشاطر، احسان، تعزیه و آیین سوگواری در ایران قبل از اسلام»، همان | *یارشاطر، احسان، تعزیه و آیین سوگواری در ایران قبل از اسلام»، همان | ||
*علی میر انصاری | *علی میر انصاری | ||