کاروان شعر عاشورا

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو

کاروان شعر عاشورا اثر محمدعلی مجاهدی (پروانه) کتابی شامل منظومه‌های عاشورایی دور از دسترس شاعران مرثیه سرا از سده چهاردهم تا اکنون است.

محتوای کتاب

مقدمه

در مقدمه اثر، بررسی مختصری بر تاریخچه تذکره نویسی صورت گرفته و به گفته نویسنده «متأسفانه تاكنون تذكره مستقلی درباره شاعران آيينی و نيز شعرايی كه‏ دارای آثار منظوم عاشورايی‌‏اند، نگاشته نشده است». در ادامه آمده است که کتاب «كاروان شعر عاشورا» حاصل مطالعات سی و اند ساله نویسنده پيرامون ‏موضوعات شعر آيينی در زبان فارسی است. این کتاب در 6 فصل نوشته شده که در ادامه به آن می‌پردازیم.

فصل اول

فصل اول اين اثر با عنوان «سيمای امام حسين عليه‏‌السلام در شعرفارسی» به شاعرانی اختصاص دارد كه اثر منظوم مستقلی درباره سالار شهيدان‏ و شهدای كربلا و حادثه كربلا ندارند، ولی با رويكردی كوتاه و گذرا در برخی از آثار منظوم خود از اين مهم غافل نمانده‌‏اند. در اين بخش نمونه‌‏هايی از آثار 35 تن از شاعران فارسی زبان، از سده پنجم تا سده سيزدهم، ارائه شده است.

فصل دوم

در فصل دوم با عنوان «معرفی منظومه‏‌های عاشورايی دور از دسترس‏و آفرينندگان آن‌ها» بيش از هشتاد منظومه نادر عاشورايی را معرفی كرده‌‏ايم كه ‏اغلب آن‌ها به زيور طبع آراسته نشده و از نسخه‏‌های خطی آن‌ها دركتابخانه‌‏های داخل و خارج از ايران نگاه‏داری می‏شود، و معدودی از آن‌ها كه‏ به چاپ رسيده، همانند نسخه‏‌های خطّی كمياب و نادرند. اين بخش از تذكره، بيشتر جنبه كتاب‏شناسی دارد و ما با معرفی اين منظومه‏‌ها و سرايندگان غالباً گمنام آن‌ها، مشعل فروزانی را فرا راه اهل تحقيق در قلمرو شعر فارسی ‏برافروخته‌‏ايم به اين اميد كه هر يك از آنان در حد توان و فرصتی كه دارند در احياء نشر اين گنجينه‌‏های ارزشمند بكوشند و غبار غربت را از چهره اين آثار منظوم عاشورايی و سرايندگان گمنام و با اخلاص‏شان بزدايند و بر غنای گنجينه‌ گران‌سنگ شعر آيينی در زبان فارسی بيفزايند.

فصل سوم

در فصل سوم به نقل اشعاری پرداخته‏‌ايم كه نام سرايندگان آن‌ها مشخص نيست. اين آثار منظوم عاشورايی را كه بيشتر از مقتل‏‌های فارسی ‏نقل كرده‏‌ايم، به خاطر نامعلوم بودن سرايندگان‏شان نمی‏توان در مقطع زمانی ‏خاصی قرار داد ولی شيوه كلامی آن‌ها را می‌‏توان به تفاوت مورد با سبك بيانی ‏رايج در سده‌‏های پنجم تا دهم مقايسه كرد.

فصل چهارم

در فصل چهارم با عنوان: «چهره‌‏های آشنای شعر عاشورا» به معرفی ‏شاعرانی پرداخته‏‌ايم كه از سده چهارم تا نيمه اول سده سيزدهم در جای جای ‏ايران و ساير كشورهای اسلامی می‏زيسته‏‌اند و دارای آثار منظوم عاشورايی ‏مستقلی می‏‌باشند. برای بررسی بيشتر در مورد اين گروه از شاعران و آثار عاشورايی آنان، چهار محور موضوعی را برای هر يك از آنان در نظر گرفته‌‏ايم: 1) زندگينامه؛ 2) سبك شعر؛ 3) دامنه تأثير آثار عاشورايی؛ 4) برگزيده‏ آثار عاشورايی. برخی از اين شاعران دارای يك يا دو اثر منظوم عاشورايی‏‌اند كه به ناگزير به نقل آن‌ها پرداخته‏‌ايم ولی در مورد ساير شعرا برگزيده و منتخبی از آثارشان را ارايه كرده‌‏ايم و اگر دارای تركيب‌بند عاشورايی بوده‌‏اند سعی كرده‏‌ايم در حد گنجايش مقال، تماماً و يا بندهايی از آن‌ها را برگزينيم. اين بخش حاوی شرح ‏احوال و برگزيده آثار 27 تن از شاعران فارسی زبان است.

فصل پنجم

در فصل پنجم اين تذكره، رويه‌‏ای كه در بخش چهارم اعمال شده، ادامه پيدا كرده است و به شرح احوال و آثار عاشورايی 51 تن از شاعران ‏فارسی زبانی اختصاص يافته كه در مقطع زمانی نيمه دوم سده 13 تا پايان سده‏ 14 زندگی می‌‏كرده‏‌اند. مطالب اين بخش در جلد دوم اثر ارائه شده است.

فصل ششم

در فصل ششم به شرح احوال و نقل آثار عاشورايی شاعران معاصر خواهيم پرداخت. [۱] [۲]

منابع

پی‌نوشت

  1. به دليل بروز پاره‏‌ای مشكلات ناگزير شديم ‏تنها به معرفی 103 تن از چهره‌‏های عاشورايی ‏سرای معاصر بسنده كنيم.
  2. پیشگفتار کتاب کاروان شعر عاشورا
  3. وب سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران