آمار نهضت کربلا
نقش آمار در ارائه سیماى روشن‌تر از هر موضوع و حادثه، غیر قابل انکار است، ولی به دست آوردن آمار نهضت کربلا به صورت دقیق امکان پذیر نیست؛ زیرا در حادثه کربلا و مسائل قبل و بعد از آن، با توجه به اختلاف نقل‌ها و منابع، گاهى تفاوت‌هاى بسیارى با هم دارد. در عین حال بعضى از مطالب آمارى، حادثۀ کربلا را گویاتر مى‌سازد. به همین دلیل به ذکر نمونه‌هایى از ارقام و آمار مى‌پردازیم[۱]:
قیام امام حسین(ع)
مدت قیام امام حسین(ع) از روز امتناع از بیعت با یزید، تا روز عاشورا ۱۷۵ روز طول کشید: ۱۲ روز در مدینه، ۴ ماه و ۱۰ روز در مکه، ۲۳ روز بین راه مکه تا کربلا و ۸ روز در کربلا (۲ تا ۱۰ محرم).
سن امام حسین(ع) و کیفیت شهادت
سید الشهدا هنگام شهادت ۵۷ سال داشت.
پس از شهادت حسین(ع) ۳۳ زخم نیزه و ۳۴ ضربه شمشیر، غیر از زخم‌هاى تیر بر بدن آن حضرت بود.
| این ماهى فتاده به دریاى خون که هست | زخم از ستاره بر تنش افزون، حسین توست[۲] |
منزل‌ها
منزل‌هایى که بین مکه تا کوفه بود و امام حسین(ع) آن‌ها را پیمود تا به کربلا رسید ۱۸ منزل بود (معجم البلدان).
فاصله منزل‌ها با هم سه فرسخ و گاهى پنج فرسخ بود. منزل‌هاى میان کوفه تا شام ۱۴ منزل بود که اهل بیت(ع) را در حال اسارت از آن‌ها عبور دادند.
نامه‌ها و بیعت‌کنندگان
نامه‌هایى که از کوفه به امام حسین(ع) در مکه رسید و او را دعوت به آمدن کرده بودند ۱۲۰۰۰ نامه بود (طبق نقل شیخ مفید).
بیعت کنندگان با مسلم بن عقیل در کوفه ۱۸۰۰۰ نفر، یا ۲۵۰۰۰ نفر یا ۴۰۰۰۰ نفر گفته شده است.
شهدا
شهداى کربلا از اولاد ابى طالب که نامشان در زیارت ناحیه آمده است ۱۷ نفر.
شهداى کربلا از اولاد ابى طالب که نامشان در زیارت ناحیه نیامده ۱۳ نفر. سه نفر هم کودک از بنى هاشم شهید شدند، جمعا ۳۳ نفر.
این افراد به این صورت‌اند:
- امام حسین(ع) ۱ نفر
- اولاد امام حسین ۳ نفر
- اولاد على(ع) ۹ نفر
- اولاد امام حسن ۴ نفر
- اولاد عقیل ۱۲ نفر
- اولاد جعفر ۴ نفر.
غیر از امام حسین(ع) و بنى هاشم، شهدایى که نامشان در زیارت ناحیه مقدسه و برخى منابع دیگر آمده است ۸۲ نفرند. غیر از آنان، نام ۲۹ نفر دیگر در منابع متاخرتر آمده است. (-اصحاب امام حسین(ع))
جمع شهداى کوفه از یاران امام ۱۳۸ نفر.
شهدایى که سرهایشان بین قبایل تقسیم شد و از کربلا به کوفه بردند ۷۸ نفر بودند.
تقسیم سرها به این صورت بود:
قیس بن اشعث، رئیس بنى کنده ۱۳ سر
شمر رئیس هوازن ۱۲ سر
قبیله بنى تمیم ۱۷ سر
قبیله بنى اسد ۱۶ سر
قبیله مذحج ۶ سر
افراد متفرقه از قبایل دیگر ۱۳ سر.
سر سه شهید را روز عاشورا به جانب امام حسین(ع) انداختند: عبدالله بن عمیر کلبى، عمرو بن جناده، عابس بن ابى شبیب شاکرى.
غلامان شهید
در رکاب سید الشهداء، تعداد ۱۵ غلام شهید شدند:
- نصر از غلامان على(ع))
- سعد از غلامان على(ع))
- منحج غلام امام مجتبى(ع)
- اسلم غلام امام حسین(ع)
- قارب غلام امام حسین(ع)
- حرث غلام حمزه
- جون غلام ابوذر
- رافع غلام مسلم ازدى
- سعد غلام عمر صیداوى
- سالم غلام بنى المدینه
- سالم غلام عبدى
- شوذب غلام شاکر
- شیب غلام حرث جابرى
- واضح غلام حرث سلمانى. این ۱۴ نفر در کربلا شهید شدند.
- سلمان غلام امام حسین(ع)، که آن حضرت او را به بصره فرستاد و آنجا شهید شد.
مرثیه‌خوانی امام حسین(ع) برای شهدا
سید الشهدا روز عاشورا براى ۱۰ نفر مرثیه خواند و در شهادت‌شان سخنانى فرمود و آنان را دعا، یا دشمنان آنان را نفرین کرد. اینان عبارتند از: على اکبر، عباس، قاسم، عبدالله بن حسن، عبدالله طفل شیرخوار، مسلم بن عوسجه، حبیب بن مظاهر، حر بن یزید ریاحى، زهیر بن قین و جون.
و در شهادت دو نفر بر آنان درود و رحمت فرستاد: مسلم و هانى.
امام حسین(ع) بر بالین ۷ نفر از شهدا پیاده رفت: مسلم بن عوسجه، حر، واضح رومى، جون، عباس، على اکبر، قاسم.
کیفیت شهادت برخی از شهدا
سه نفر را روز عاشورا قطعه‌قطعه کردند: على اکبر، عباس، عبدالرحمن بن عمیر.
مادر ۹ نفر از شهداى کربلا در روز عاشورا حضور داشتند و شاهد شهادت پسر بودند: عبدالله بن حسین که مادرش رباب بود، عون بن عبدالله جعفر، مادرش زینب، قاسم بن حسن مادرش رمله، عبدالله بن حسن مادرش بنت شلیل جیلیّه، عبدالله بن مسلم مادرش رقیه دختر على(ع)، محمد بن ابى سعید بن عقیل، عمرو بن جناده، عبدالله بن وهب کلبى مادرش ام وهب، على اکبر (بنا به نقلى مادرش لیلى، که ثابت نیست).
۵ کودک نابالغ در کربلا شهید شدند: عبدالله رضیع شیر خوار امام حسین، عبدالله بن حسن، محمد بن ابى سعید بن عقیل، قاسم بن حسن، عمرو بن جنادۀ انصارى.
۵ نفر از شهداى کربلا، از اصحاب رسول خدا بودند: انس بن حرث کاهلى، حبیب بن مظاهر، مسلم بن عوسجه، هانى بن عروه، عبدالله بن بقطر عمیرى.
۲ نفر از یاران امام حسین(ع) روز عاشورا اسیر و شهید شدند: سوار بن منعم و موقع بن ثمامه صیداوى.
۴ نفر از یاران امام در کربلا پس از شهادت آن حضرت به شهادت رسیدند: سعد بن حرث و برادرش ابو الحتوف، سوید بن ابى مطاع (که مجروح بود و محمد بن ابى سعید بن عقیل.
۷ نفر در حضور پدرشان شهید شدند: على اکبر، عبدالله بن حسین، عمرو بن جناده، عبدالله بن یزید، عبیدالله بن یزید، مجمع بن عائذ، عبدالرحمن بن مسعود.
زنان حاضر در کربلا
۵ نفر از زنان از خیام حسینى به طرف دشمن بیرون آمده و حمله یا اعتراض کردند:
کنیز مسلم بن عوسجه، امّ وهب زن عبدالله کلبى، مادر عبدالله کلبى، زینب کبرى، مادر عمرو بن جناده.
زنى که در کربلا شهید شد مادر وهب (همسر عبدالله بن عمیر کلبى) بود.
زنانى که در کربلا بودند: زینب، ام کلثوم، فاطمه، صفیه، رقیه، ام هانى (این ۶ نفر از اولاد امیر المؤمنین بودند) فاطمه و سکینه (دختران سید الشهدا) رباب، عاتکه، مادر محسن بن حسن، دختر مسلم بن عقیل، فض نوبیّه، کنیز خاص حسین، مادر وهب بن عبدالله.
دشمنان
شرکت کنندگان در اسب تاختن بر بدن امام حسین ۱۰ نفر بودند.
تعداد سپاه کوفه ۳۳ هزار نفر بودند که به جنگ امام حسین آمدند. آنچه در نوبت اول آمد تعداد ۲۲ هزار بودند به این صورت: عمر سعد با ۶۰۰۰، سنان با ۴۰۰۰، عروة بن قیس با ۴۰۰۰، شمر با ۴۰۰۰، شبث بن ربعى با ۴۰۰۰. آنچه بعدا اضافه شدند: یزید بن رکاب کلبى با ۲۰۰۰، حصین بن نمیر با ۴۰۰۰، مازنى با ۳۰۰۰، نصر مازنى با ۲۰۰۰ نفر.
منبع
- با اقتباس از : جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج۱، ص۳۱-۳۵.