محمد بن عبدالله بن جعفر طیار
.jpg) | |
| اطلاعات اصحاب امام حسین (ع) | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن عبدالله بن جعفر طیار |
| نقش های برجسته | از یاران امام حسین (ع) و شهدای کربلا |
محمد بن عبدالله بن جعفر طیار، از شهدای بنی هاشم در نبرد کربلا است.
زندگینامه
محمد پسر عبدالله بن جعفر طیار و و در برخی منابع مادرش زینب(س) دختر امام علی (ع) است.[۱] عبدالله بن جعفر و خانواده‌اش از مدینه به مکه با کاروان امام حسین (ع) همراه بودند. در سفر به عراق، اگرچه خود بنا به دلایلی از همراهی با امام حسین (ع) خودداری کرد، اما پسرانش عون و محمد را با نامهای به کاروان حسینی ملحق ساخت و آنان را به فداکاری و جان‌سپاری سفارش کرد. آنان در منزل ذات العرق به امام حسین (ع) رسیدند و همراه با مادر تا کربلا در رکاب امام حسین (ع) بودند[۲]
ابو الفرج اصفهانی مادر محمد بن عبدالله را خوصا دختر حفصه ذکر کرده ولی مادر عون را زینب دختر امام علی (ع) دانسته است[۳] اکثر منابع ذیل نام کشتگان روز عاشورا به نام عون و محمد و قاتلان آنان فقط اشاره کرده‌اند.[۴] در این میان برخی از منابع نیز علاوه بر نام عون و محمد و قاتلان آنان نام مادرشان را هم ذکر نموده‌اند.[۵] ابن زبیر کوفی و طبری در روایتی یکسان ذیل نام کشته‌شدگان همراه امام حسین (ع) نوشته‌اند، عون بن عبدالله بن جعفر که مادرش جمانه دختر مسیب بن نجبه فزاری نام داشت، توسط عبدالله بن قطبه طایی نبهانی کشته شد. محمد بن عبدالله بن جعفر نیز که مادرش خوصا دختر حفصه بن ثقیف بن ربیعه بکری از قبیله بکر بن وائل نام داشت، به‌دست عامر بن نهشل تیمی کشته شد.[۶] پس این دو مورخ حضرت زینب (س) را مادر آنان نمی‌دانند.
در اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی آمده است که زینب دختر امام علی (ع) با عبدالله بن جعفر ازدواج کرد و برای او سه فرزند به نامهای علی، جعفر و ام‌ّ کلثوم به دنیا آورد. اما ذکری از شهادت فرزندان حضرت زینب (س) در این کتاب نیست.[۷] ابن جوزی نیز سه پسر به نامهای عون اکبر، محمد و عباس را برای حضرت زینب (س) نقل کرده و حتی نوشته است که از پسران عبدالله بن جعفر که مادرشان زینب بود، کسی شهید نشد.[۸] شیخ عباس قمی، شهید در کربلا را عون اکبر فرزند حضرت زینب (س) دانسته است.[۹]
نقش در واقعه کربلا
محمد در شب عاشورا هم‌صدا با دیگر بنی هاشم حمایت و وفاداری خود را نسبت به امام حسین (ع) اعلام داشتند و در روز عاشورا پس از شهادت عبدالله بن مسلم بن عقیل، ابتدا عون و سپس برادرش محمد با اذن امام حسین (ع) به میدان شتافتند.[۱۰]
محمد به میدان شتافت و چنین رجز خواند:[۱۱]
نَشْکوا اِلَی اللهِ مِن‌َ العُدوان | ||
قَدْ بَدَّلُوا مَعالِم‌َ القُرانِ | ||
فِعال‌َ قَوم‌ٍ فِی الرَّدی' عِمیان‌ِ | ||
وَ مُحکم‌ِ التَّنزیل‌ِ وَالتِّبیان‌ِ | ||
وَ اَظهروا الکفر مَعَ الطغیان |
از دشمنان و گروهی که کورکورانه و ابلهانه رویاروی حقیقت لشکر آراسته‌اند، به خدا شکایت می‌برم. اینان آموزه‌های درخشان قرآن و آیات محکم و روشنگر آن را به تحریف و تبدیل کشاندند.
و کفر و سرکشی و تبه‌کاری خویش را آشکار کردند.
شهادت
محمد در نبرد تن به تن در محاصره دشمن قرار گرفت و مردم از هر سو او را در برگرفتند. سرانجام توسط عامر بن نهشل تمیمی شهید شد.[۱۲] در هنگام شهادت محمد ۱۸ سال سن داشت.
عبدالله که خودش در کربلا حضور نداشت، شهادت پسرانش را تسکینی برای خود می‌دانست به گونه‌ای که وقتی غلامش در مقام تسلیت گفت: «این مصیبت از حسین به ما رسیده است.» عبدالله خشمگین شد و به او ناسزا گفت و افزود: «در مورد امام حسین (ع) چنین می‌گویی؟ به خدا سوگند دوست می‌داشتم با او بودم و از او جدا نمی‌شدم و در رکاب او کشته می‌شدم. آنچه بر من دشوار است، شهادت حسین بن علی (ع) است. اگر خودم نبودم تا او را یاری کنم، بحمدالله فرزندانم در رکاب او شهید شدند.[۱۳]
ذکر نام در زیارتنامه ها
در زیارت رجبیه و زیارت ناحیه مقدسه به محمد با عالی‌ترین مضامین سلام داده و قاتلش لعن و نفرین شده است:
«السَّلامُ عَلَی مُحَمَّدَ ِبنِ عَبدِاللهِ بنِ جَعفَرٍ الطَّیارِ الشاهِدِ مَکانَ اَبیهِ وَ التّالی لِاَخیهِ وَ واقیهِ بِبَدَنِهِ لَعَنَ اللهُ قاتِلَهُ عامِرَِ بنَ نَهشَلٍ التَّمیمِی،[۱۴] سلام بر محمد بن عبدالله بن جعفر طیار، شهیدی به جای پدرش و همانندی برای برادر شهیدش که با پیکر خویش از او نگه‌داری می‌کرد. خداوند قاتل او عامر بن نهشل تمیمی را لعنت کند.»[۱۵]
منبع
پی نوشت
- ↑ - مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص۱۱۲،۹۵؛ انصار الحسین (ع)، محمد مهدی شمس الدین، ترجمه سید ناصر هاشم زاده، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل، ۱۳۸۷ ش. (ع)،ص۱۴۹؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبة اتراث، بیروت: ۱۳۸۵- ۱۳۸۶ ه ق، ج۴، ص۹۲؛ مقتل الحسین خوارزمی، خوارزمی، حسین، به کوشش الشیخ محمد السماوی، نجف: مطبعه الزهراء، ۱۳۶۷ ﻫ ق. ، ج۲، ص۲۶.
- ↑ - انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ م.، ج۲، ص۴۹۸؛ وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، ابن خلکان، شمس الدین احمد بن حمدبن ابی بکر، چاپ احسان عباس، بیروت: ۱۹۶۸-۱۹۷۷ م. ، ج۲، ص۳۹۶.
- ↑ - مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص۱۲۲،۹۵.
- ↑ - ر.ک : الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۰۵؛ انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ م.، ج۲، ص۴۹۸؛ الاخبار الطول، دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره : ۱۹۶۰ م. ص۲۵۷؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: ۱۸۷۷-۱۸۶۱ م. ، ج۳، ص۶۱؛ التنبیه و الاشراف، مسعودی، علی بن الحسین، تصحیح عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهره.، ص۳۰۴.
- ↑ - ر.ک : رجال طوسی، شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، به کوشش محمد صادق آل بحر العلوم، نجف: ۱۳۸۱ ﻫ ق.، ص۷۶.
- ↑ - تسمیه من قتل مع الحسین من اهل بیته و شیعته، اسدی کوفی، فضیل بن زبیر، به کوشش محمدرضا حسینی جلالی، مجله تراثنا، سال اول شمارة ۲، ۲۴، ۱۴۰۵ ﻫ ق.، ص۱۵۱؛ تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ ﻫ ق / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ م، ج۵، ص۴۶۸؛ انصار الحسین (ع)، محمد مهدی شمس الدین، ترجمه سید ناصر هاشم زاده، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل، ۱۳۸۷ ش. (ع)، ص۱۴۹.
- ↑ - اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ابو علی فضل بن حسن، تحقیق سید محمد مهدی و سید حسن خرسان، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، ۱۳۳۸ ﻫ ق.، ج۲، ص۱۸.
- ↑ - تذکره الخواص فی خصائص الائمه، سبط ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن، مکتبه النینوی الحدیثه.، ص۱۲۳.
- ↑ - منتهی الآمال، قمی، شیخ عباس، تهران: انتشارات فراروی، ۱۳۸۱ ش، ص۲۸۵.
- ↑ - الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: ۱۳۹۵ ه ق/ ۱۹۷۵ م.، ج۵، ص۱۱۲؛ عوالم العلوم الامام الحسین (ع)، بحرانی، شیخ عبدالله، قم: مؤسسه امام مهدی (عج)، ۱۴۰۷ ه ق.، ص۲۷۷. قس ابتدا محمد به میدان شتافت و پس از شهادت او برادرش عون جنگید. ر.ک : الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: ۱۳۹۵ ه ق/ ۱۹۷۵ م.، ج۵، ص۱۱۱-۱۱۲.
- ↑ - الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: ۱۳۹۵ ه ق/ ۱۹۷۵ م.، ج۵، ص۱۱۲؛ عوالم العلوم الامام الحسین (ع)، بحرانی، شیخ عبدالله، قم: مؤسسه امام مهدی (عج)، ۱۴۰۷ ه ق.، ص۲۷۷.
- ↑ - وقعه الطف، ابومخنف لوط بن یحیی، چاپ محمدهادی یوسفی غروی. ، ص246؛ تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ ﻫ ق / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ م.، ج۵.
- ↑ - تسمیه من قتل مع الحسین من اهل بیته و شیعته، اسدی کوفی، فضیل بن زبیر، به کوشش محمدرضا حسینی جلالی، مجله تراثنا، سال اول شمارة ۲، ۲۴، ۱۴۰۵ ﻫ ق.، ص۱۵۱؛ تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ ﻫ ق / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ م، ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ ﻫ ق / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ م.، ج5، ص۴۶۶؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، ۱۳۷۵ ﻫ ق.، ج۲، ص۲۴۷-۲۴۸.
- ↑ - زیارت ناحیه مقدسه.
- ↑ - برای تفصیل بیشتر ر.ک : وقعه الطف، ابومخنف لوط بن یحیی، چاپ محمدهادی یوسفی غروی. ، ص۱۹۹ انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ م.، ج۲، ص۴۹۸.