اوحدالدین مراغی‌

رکن الدّین، اوحد الدّین مراغی اصفهانی، شاعر متصوّف قرن هشتم هجری به سبب ولادت در مراغه به «مراغی» و به سبب مدت سکونت در اصفهان به اصفهانی مشهورست. او در سال 670 ه ق در مراغه آذربایجان متولد شد. تخلّص او از لقب اوحد الدّین ابو حامد اوحدین احمد کرمانی که به یک واسطه مریدش بوده مأخوذ است. او علاوه بر اینکه مرید اوحد الدّین کرمانی که از اکابر اولیا و شاعری گرانمایه و عارفی بلند پایه بود که صاحب غزلهای بسیار روان و شورانگیز است. مرید شیخ الاسلام شهاب الدّین سهروردی نیز بوده است. اوحدی قسمت اخیر عمر خود را در آذربایجان به سر برده و در آن جا مثنوی «جام‌جم» را پرداخته است. که در میان فضلا بسیار مکرّم بوده است. وی دیوانی شامل قصاید و غزلیات و رباعیات دارد. که در هند به چاپ رسیده است. ترجیع او در میان موحّدان شهرتی عظیم دارد. و دیوانش شامل ده هزار بیت است. دیوانش در غایت لطافت و ترجیعات او مشتمل بر حقایق و معارف مثنوی بر وزن و اسلوب حدیقة الحقیقه شیخ سنایی است. او مثنوی «ده نامه» را در سال 705 هجری و مثنوی «جام جم» را در سال 733 هجری به پایان رسانید. شیخ اوحد الدّین به سال 738 هجری در مراغه درگذشت.

اهل بیت تو سر به سر نورند		بر زمین حرّ و بر فلک حورند
وارثانند دین و علمت را		حارسان گشته مریقینت را
هر که چیزی بیافت زیشان یافت‌		گم شد آن کس که روی از ایشان تافت
دیدم از خوان آن نفیس عرب‌		متّصل نفس کربلا به کرب
نشود جور بر چنان شاهی‌		مگر از چون یزید گمراهی
بخت آن کس که سر به خواب کشید		تیغ بر روی آفتاب کشید
بهر خون حسین، خون یزید		به نمی‌ریختند خود نسزید
که کشد بهر میر مار بچه‌		گر بیابند از او هزار بچه
زده بر گردن عراق به تیغ‌		گر چنان کس بود عراق دریغ
چون سزد خاک بصره جا او را		به سر عرش خاک پا او را
من بگویم نترسم از کس زود		کاولین فتنه از معاویه بود
کین او از عداوتِ آباست‌		زانکه فرزند، وارثِ باباست
شاخ عربش ز بیخ بیشی رست‌		زانکه بر وحی نیز پیشی جست
اینکه اصل علی ندیدی و فرع‌		گوش کن بر حدیث صاحب شرع
«لحم» و «دم» گفته مصطفی او را		چه کنی خسته‌ی جفا او را
خود گرفتم که مال داری و جاه‌		لحم و دم کی بود چو کفش و کلاه
حور بودند بر به نظاره‌		که علی دَر بِکند از باره
چیست نظار کی خنک یلان‌		خار و خاشاک پیش کوه کلان
کوهلا روز حمله‌ی غازی‌		مطبخی را به ناوک اندازی
با دم ذو الفقار در صف جنگ‌		بچه ارزد کلوخ و قلماسنگ
نه ببازیست این بلندی نام‌		مشنوی گفتگوی ناکس عام
اسد اللّه را چه غم ز حسد		روح را کی زیان رسد ز جسد
خود چو نقصان موسی و هرون‌		به زمین گر فرو رود قارون
هر چراغی که حق برافروزد		تا ابد ریش مدعی سوزد
گرچه بسیار داوری‌ها رفت‌		در خلافت سخنوری‌ها رفت
با حقیقت نشد مجاز یکی‌		کوس محمود و طبل باز یکی
نوش کن زهر در میان گزند		خود بخوردند و خود زیان کردند

منابع

دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 762-763.