کمال الدین شافعی‌

ابو سالم کمال الدّین محمّد بن طلحه بن محمّد بن حسن قرشی عدوی نصیبینی شافعی، مفتی رجال که یکی از بزرگان و رؤسای دانشمندان است. امام در فقه شافعی بوده و در حدیث و اصول و مسائل خلافیة و ادبیات و نگارش مهارت داشته و در قضاوت و خطابه بر همه مقدم بوده و در زهد و پارسایی شهرت داشته است. وی به سال 582 ه ق متولد شد و در رجب سال 652 درگذشت. او در نیشابور و حلب و دمشق استماع حدیث کرده و به سال 648 در زمان پادشاهی الناصر (م 655 ه) عهده‌دار منصب وزارت در دمشق شد.

کمال الدّین در ابتدای کارش قضاوت نصیبین کرد و سپس حلب را عهده‌دار گردید. آنگاه خطیب دمشق شد و بعد از آن پارسایی پیشه کرد و به مکّه رفت و بعد از مراجعت، کمی در دمشق ماند آنگاه به حلب رفت و در 17 رجب سال 652 هجری در آنجا وفات یافت.

تألیفات او عبارتند از:

«مطالب السؤول فی مناقب آل رسول» که بارها چاپ شده است. «کتاب دائرة الحروف»، «مفتاح الفلاح فی اعتقاد اهل الصلاح» و «الدر المنظم فی اسم اللّه الاعظم».

اشعاری در مدح اهل بیت پیامبر (ص) سروده و در کتاب «مطالب السؤول» موجود است.

همچنین در مورد قاتلان ابا عبد اللّه نیز اشعاری سروده است که در زیر می‌آوریم:

1- ألا أیّها العادون إنّ أمامکم‌مقام سؤال و الرّسول سؤول

2- و موقف حکم و الخصوم محمّدو فاطمة الزّهراء و هی ثکول

3- و إنّ علیّا فی الخصام مؤیّدله الحقّ فیما یدّعی و یقول

4- فماذا تردّون الجواب علیهم؟و لیس الی ترک الجواب سبیل

5- و قد سؤتموهم فی بنیهم بقتلهم‌و وزر الذی أحدثتموه ثقیل

6- و لا یرتجی فی ذلک الیوم شافع‌سوی خصمکم و الشرح فیه یطول

7- و من کان فی الحشر الرسول خصیمه‌فإنّ له نار الجحیم مقیل

8- و کان علیکم واجبا فی اعتمادکم‌رعایتهم أن تحسنوا و تنیلوا

9- فإنّهم آل النبیّ و أهله‌و نهج هداهم بالنجاة کفیل

10- مناقبهم بین الوری مستنیرةلها غرر مجلوّة و حجول

11- مناقب جلّت أن تحاط بحصرهافمنها فروع قد زکت و اصول

12- مناقب من خلق النّبیّ و خلقه‌ظهرن فما یغتالهنّ افول

1- ای دشمنان خدا پیشاپیش شما موقفی است که رسول خدا در آنجا از شما پرسش و بازخواست خواهد کرد.

2- در آنجا رسول خدا و فاطمه زهرا که عزادار است به دشمنی و دادخواهی برمی‌خیزند.

3- و علی نیز دادخواهی آنها را تأیید می‌کند که قطعا گفته‌ی او مورد تأیید است.

4- و شما ای دشمنان خدا در آن روز چه جوابی به آنها خواهید داد؟ در صورتی‌که در آن روز راهی برای ترک جواب نخواهد بود!

5- و شما با کشتن فرزندانشان کار بدی کردید و بار سنگینی متحمّل شدید.

6- و امید شفاعتی در آن روز جزا از ناحیه‌ی دشمنان نخواهد بود و شرح این ماجرا مفصل است.

7- و بسیار روشن است که کسی‌که در روز حشر رسول خدا (ص) دشمنش باشد جایگاهش در آتش خواهد بود.

8- در صورتی‌که بر شما واجب بود رعایت آنها را بکنید و نسبت به آنها مهربان باشید تا مورد شفاعت آنان قرار گیرید.

9- زیرا آنان آل پیامبر و اهل بیت اویند و تنها پیروی از طریقه‌ی آنان مایه‌ی نجات است.

10- مناقبشان در میان مردم مشهور و دارای ارزش چشمگیر است.

11- مناقب آنان چنان زیاد است که از شمارش بیرون است. البته برخی از آنها فرع و برخی دیگر اصلند.

12- آنان مظهر مناقب خلقی و خلقی رسول خدایند که هیچگاه برای آنها افولی نخواهد بود.

مدح اهل بیت پیامبر:

1- یا ربّ بالخمسة أهل العباذوی الهدی و العمل الصّالح

2- و من هم سفن نجاة و من‌و الیهم ذو متجر رابح

3- و من لهم مقعد صدق اذاقام الوری فی الموقف الفاضح

4- لا تخزنی و اغفر ذنوبی عسی‌أسلم من حرّ لظی اللّافح

5- فإنّنی أرجو بحبیّ لهم‌تجاوزا عن ذنبی الفادح

6- فهم لمن والاهم جنّةتنجیه من طائرة البارح

7- و قد توسّلت بهم راجیانجح سؤال المذنب الطالح

8- لعلّه یحظی بتوفیقه‌فیهتدی بالمنهج الواضح

1- خدایا به حق پنج تن آل عبا که صاحبان هدایت و عمل شایسته‌اند.

2- آنان‌که سفینه‌ی نجاتند و افراد تاجرپیشه سودخواه به سوی آنها می‌شتابند و دوستشان دارند.

3- آنان‌که در روز قیامت آنگه که مردم در موقف فضاحت‌بار توقف دارند، دارای مقام ارجمندند.

4- خوارم مفرما و گناهم را بیامرز تا شاید از آتش‌سوزان جهنم در امان بمانم.

5- زیرا با علاقه‌ی شدیدی که به آنها دارم، امیدوارم خداوند از سر تقصیراتم درگذرد.

6- آنان برای کسی‌که دوستشان داشته باشد سپری هستند که او را از حوادث سهمگین نجاتش می‌دهند.

7- و من به آنان متوسلم به این امید که درخواست گناهکار بدبخت به هدف اجابت رسد.

8- و رستگاری نصیبم شود و از این رهگذر راه راست را یافته مقامی شایسته یابم.

1- رویدک إن أحببت نیل المطالب؟فلا تعد ترتیل آی المناقب

2- مناقب آل المصطفی المهتدی بهم‌الی نعم التقوی و رغبی الرّغائب

3- ناقب آل المصطفی قدوة الوری‌بهم یبتغی مطلوبه کلّ طالب

4- مناقب تجلی سافرات وجوههاو یجلو سناها مدلهمّ الغیاهب

5- علیک بها سرّا و جهرا فانهایحلّک عند اللّه أعلی المراتب

6- و خذ عند ما یتلو لسانک آیهابدعوة قلب حاضر غیر غائب

7- لمن قام فی تألیفها و اعتنی به‌لیقضی من مفروضها کلّ واجب

8- عسی دعوة یزکو بها حسناته‌فیحظی من الحسنی بأسنی المواهب

9- فمن سأل اللّه الکریم أجابه‌و جاوره الاقبال من کلّ جانب

1- اگر می‌خواهی حقایق را درک کنی کمی مهلت بده و از خواندن آیات مربوط به مناقب تجاوز مکن.

2- مناقب آل مصطفی که به‌وسیله آنها به نعمت تقوی و نیکی‌ها راه می‌یابیم.

3- مناقب خاندان پیامبر که پیشوای مردمند و هر طالبی به‌وسیله‌ی آنها گمشده‌اش را می‌یابد.

4- مناقبی که حقایق را آشکار می‌کند و پرده‌های سیاه را دور می‌افکند.

5- بر تو باد توجه به آنها در پنهان و آشکار که این عمل تو را پیش خدا بلندمرتبه خواهد کرد.

6- و هنگامی‌که زبانت به آیات مناقب اهل بیت مترنّم است آنها را از روی خلوص و حضور قلب بخوان.

7- و هرگاه کسی درباره‌ی آن با دقت کتابی بنویسد قطعا بزرگترین واجبش را ادا نموده است.

8- و چه بسا ممکن است کسی آن را بخواند، حسناتش زیاد شود و از بالاترین مواهب بهره‌مند گردد.

9- و هرکس دراین‌باره از خدا درخواست توفیق کند قطعا دعایش مستجاب و اقبال از هرسو به او روی خواهد آورد.

1- هم العروة الوثقی لمعتصم بهامناقبهم جاءت بوحی و إنزال

2- مناقب فی الشوری و سورة هل أتی‌و فی سورة الأحزاب یعرفها التالی

3- و هم أهل بیت المصطفی فودادهم‌علی النّاس مفروض بحکم و إسجال

4- فضایلهم تعلو طریقة متنهارواة علوا فیها بشدّ و ترحال

1- کسانی‌که به آنان چنگ زنند آنان برایشان عروة الوثقی و ریسمان محکم خواهند بود. زیراکه مناقبشان از راه وحی و قرآن ثابت شده است.

2- و قرآن‌خوان مناقب آنان را در سوره «شوری» و «هل اتی» و «احزاب» می‌یابد.

3- آنان اهل بیت مصطفی هستند که دوستی آنان به‌طور قطع بر مردم فرض است.

4- فضایل آنان از لحاظ واقعیت از هر روایتی که راویان از روی جهد و کوشش به دست آورده‌اند برتری دارد.

منابع

دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌1، ص:306-309.