رسانه شیعه جامعه شناسی آیین های سوگواری و هیئت های مذهبی در ایران

رسانه شیعه جامعه شناسی آیین های سوگواری و هیئت های مذهبی در ایران
نویسنده	محسن حسام مظاهری
ناشر	شرکت چاپ و نشر بین‌المللی
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	1387
تعداد صفحات	611
سبک	تحلیلی
قطع	وزیری. تصویر، جدول، نمودار

رسانه شیعه جامعه شناسی آیین های سوگواری و هیئت های مذهبی در ایران این کتاب نخستین اثر مستقلی است که با موضوع بررسی جامعه‌شناختی آیین‌ها و مجالس عزاداری در ایران نوشته شده که توسط محسن حسام مظاهری نوشته شده است.

درباره‌ کتاب

پژوهشی توصیفی-تحلیلی و کتابخانه‌ای-میدانی دربارهٔ مراسم عزاداری امام حسین (ع) و هیئت‌های مذهبی در ایران، به ویژه تهران، با تأکید بر دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران است. بسیاری از اطلاعات کتاب دربارهٔ هیئت‌های تهران، منحصر به فرد است و حاصل دیده‌ها و شنیده‌های نویسنده. در مقدمهٔ کتاب می‌خوانیم: «هدف و مقصد اصلی من در این کتاب، بررسی، تحلیل و فهم منطق تغییرات و تطوّرات مناسکی-گفتمانی مجالس و آیین‌های عزاداری شیعیان ایرانی در طی تاریخ و خصوصاً در دوران معاصر ماست و اینکه آیا می‌توان این تغییرات را تابع الگویی تجربی-نظری دانست یا نه» (ص 2).

فصل های کتاب

مطالب کتاب در ۹ فصل سامان یافته است:

فصل اول با عنوان «تاریخ تحلیلی تأسیس، تکوین و استمرار آیین‌ها و مجالس سوگواری مذهبی» دربارهٔ تاریخ عزاداری و سیر دگرگونی‌های آن است.

فصل دوم از «مفاهیم و کلّیّات» سخن رفته و ضمن ارائهٔ تعریف از مفاهیمی چون فرهنگ خواص، فرهنگ عامه، دین، دینداری و مناسک دینی، «عناصر هویتی هیئت‌های دینی» شمارش شده است.

فصل سوم با عنوان «گونه‌بندی هیئت‌های مذهبی»، که در آن، هیئت‌ها براساس سازمان و مخاطب، به دو گونه تقسیم شده‌اند.

فصل چهارم تا هفتم دربارهٔ «هیئت‌های سنتی» و «هیئت‌های انقلابی دوران جنگ» و «هیئت‌های انقلابی دوران پس از جنگ» و «هیئت‌های عامه‌پسند» است و در آن، کارکرد و سازمان و مخاطب هر یک از این هیئت‌ها و الگوی دینداری ایشان و چگونگی مداحی و ادبیاتشان به تفصیل تبیین شده است.

فصل هشتم به «شبه هیئت‌ها» اختصاص دارد که اهدافی غیر منطبق با اهداف دینی دارند.

فصل نهم «جمع‌بندی و نتیجه‌گیری» از سراسر کتاب است.

از مطالب عجیب کتاب، فرضیهٔ نویسنده است که در توضیح آن می‌گوید: «آیین‌ها و مجالس سوگواری... بیش و پیش از هر چیز، پدیده‌ای اجتماعی است.... عزاداری آیینی است با منشأ و مشرب مردمی و ابداع ایشان. آن وقت دیگر چیزی به عنوان سنت عزاداری، در آن معنایی که در شریعت از سنت مستفاد می‌شود، مصداق نخواهد داشت» (ص 521). نویسنده می‌افزاید: «عزاداری از آبشخور اجتماع سیراب می‌شود، نه از چشمهٔ دین» (ص 522) و در ادامه می‌گوید: «عزاداری آیینی است محصول دینداری مردمان، نه منسکی تشریع شده توسّط دین» (ص 524).

جستارهای وابسته

• رسانه شیعه جامعه شناسی آیین های سوگواری و هیئت های مذهبی در ایران در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.

منابع

• کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 241-242.