در حال ویرایش رضا قلی خان هدایت

'''رضاقلی‌خان هدایت''' (۱۲۱۵ ه. ق. - ۱۲۸۸ ه. ق) از شاعران ایرانی قرن سیزدهم قمری است.
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
| نام                    =رضاقلی خان هدایت
| تصویر                  =رضا قلی خان هدایت.jpg 
| توضیح تصویر            = 
| نام اصلی               = 
| زمینه فعالیت           =ادیب، محقّق، شاعر، تذکره نویس، سفیر و رئیس دارالفنون
| ملیت                   =
| تاریخ تولد             =سال ۱۲۱۸ ه. ق
| محل تولد                =ایران، مازندران، هزار جریب
| والدین                 =  ملا زمان جعفرقلی‌خان
| تاریخ مرگ              =سال ۱۲۸۸ ه. ق
| محل مرگ                 =ایران، تهران
| علت مرگ                 =
| محل زندگی               =دامغان، هزار جریب؛ بابل؛ شیراز؛ تهران
| مختصات محل زندگی         = 
| مدفن                   =
|در زمان حکومت           =
|اتفاقات مهم             =
| نام دیگر               =رضاقلی خان طبرستانی
|لقب                     = 
|بنیانگذار               =
| پیشه                   =
| سال‌های نویسندگی        = 
|سبک نوشتاری             =
|کتاب‌ها                 =دیوان منهج‌الهدایـﺔ، مثنوی هدایت‌نامه، تذکره ریاض‌العارفین، سفارت‌نامۀ خوارزم، فهرس التواریخ، انوارالهدایه
|مقاله‌ها                =
|نمایشنامه‌ها            =
|فیلم‌نامه‌ها              =
|دیوان اشعار             =
|تخلص                    =لَلِـه‌باشی
|فیلم ساخته بر اساس اثر=
| همسر                    =
| شریک زندگی             =
| فرزندان                =
|تحصیلات                  =
|دانشگاه                =
|حوزه                   =
|شاگرد                  =
|استاد                  =
|علت شهرت               =
| تأثیرگذاشته بر         =
| تأثیرپذیرفته از         = 
| وب‌گاه                  = 
|گفتاورد                =
|امضا                  =
}}
==زندگینامه==
رضاقلی‌خان طبرستانی،‌ فرزند آقا محمّدطاهر طبرستانی ملقب به «لله باشی» و متخلّص به «هدایت» در سال ۱۲۱۸ ه. ق در تهران متولّد شد. وی از ابتدای جوانی شعر می‌سرود و «چاکر» تخلّص می‌کرد ولی بعد، تخلص «هدایت» را برگزید. در موقع سفر فتحعلی‌شاه به اصفهان مورد توجه وی قرار گرفت و لقب «خان» و «امیرالشعرا» یافت. پس از درگذشت فتحعلی‌شاه به دربار محمدشاه راه یافت و به دستور او تربیت عباس میرزا را به عهده گرفت و از آنجا به «لله باشی» معروف شد.

هدایت در سال ۱۲۸۸ ه. ق در گذشت.

==آثار==
هدایت تألیفات بسیاری به نظم و نثر دارد. مهم‌ترین آثار او عبارتند از: [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=814602&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author مجمع‌الفصحا]، [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=982927&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author تذکرۀ ریاض‌العارفین]، [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=3705757&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author هدایت نامه]، [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=812900&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author لطائف‌العمارف و دیوان] غزلیات و ... 

دیوان غزلیات وی شامل بیش از هشت هزار بیت و دیوان قصاید او شامل بیش از ده هزار بیت است.<ref>لعت نامه دهخدا، مجمع الفصحاء، ج ۶، ص ۱۲۰۹؛ ریحانه الدب، ج ۶، ص ۳۵۴</ref>

هدایت در دیوان [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1725692&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author منهج‌الهدایـﺔ] دو مرثیه در قالب ترکیب‌بند سروده‌است. یک مرثیه در دوازده‌بند و دیگری در چهارده‌بند است. ترکیب دوازده‌‌بندی وی با شکوه و شکایت از فلک آغاز می‌شود و شاعر در هر بند به بیان مصیبتی از مصایب اهل بیت می‌پردازد. می‌توان این دوازده‌بند را نوعی مقتل منظوم به حساب آورد.

==اشعار==

===شعر ۱===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> دیگر چه شد که زد شه این نیلگون طبق </span><ref>نیلگون طبق= آسمان، شه نیلگون طبق، خورشید</ref><span class="beyt"> </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در خم نیل جامه و شد طشت خون شفق </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> رخهاست پر ز ژاله و سرهاست پر ز خاک‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">جانهاست پر ز ناله و دلهاست پر قلق </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گیسو گشاده شام و گریبان دریده صبح‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">دیدی به حال لیل و نظر کن سوی فلق </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گویی ز بس به فرق فشاندند خلق خاک‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">پوشیده ماند چهره‌ی خورشید در غسق </span><ref>غسق= نیک تاریک شدن</ref><span class="beyt"> </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> تا عرش کردگار، خروش ملایک است‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">یا رب، عزای کیست که صاحب عزاست حق؟ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> در خدمت عزای وی از بهر افتخار</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">جویند قدسیان همه بر یکدگر سبَق </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> باشد بلی عزای امامی که قتل او</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بر باد داده دفتر دین را ورق ورق </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> نوباوه‌ی ریاض نبی فخر عالمین‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">لب تشنه‌ی شهید سر از تن جدا حسین </span>
|}
<br />

===شعر ۲===
<br />
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> باد خزان وزید به باغ ارم، دریغ‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">گلهای تازه رفت به تاراج غم، دریغ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> شد کشته نور دیده‌ی شامْ انام، حیف‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در خون تپیده قامت فخر امم، دریغ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> تاراج شد سرادق سلطان دین، فسوس‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بر باد رفت حرمت اهل حرم، دریغ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آن را که در غزا، عَلَم حق به دست بود</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">هم دست او فتاد ز کین هم علم، دریغ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> نور دو چشم ساقی کوثر شهید گشت‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">با جان و چشم پرعطش و پر زِنَم، دریغ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آنان که همدم شه دنیا و دین بدند</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بی‌او شدند همدم رنج و الم، دریغ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ننمود کم سپهر ستمکار ذره‌ای‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">با عترت رسول خدا از ستم، دریغ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> یا رب، بر اهل ظلم ندانم چه‌ها رسد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">چون روز دادخواهی این ماجرا رسد </span>
|}
<br />

===شعر ۳===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> زین جورها که کرد سپهر پر انقلاب‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در حیرتم که از چه دو عالم نشد خراب </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آن خیمه‌ای که هر سحری با صد انفعال‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بی‌رخصت اندر آن ننمودی رخ آفتاب </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> از تیغ ظلم لشکر بداختر یزید</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بشکسته شد ستونش و بگسسته شد طناب </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آن زینبی که بود نگهدار بی‌کسان‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">وز اهل بیت سرور دین، فرد انتخاب </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> نامحرمان تیره دلش تا به شهر شام‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بر ناقه‌ی برهنه نشاندند و بی‌حجاب </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آن سر که بود زینت آغوش مصطفی‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">پیوسته بود تکیه گهش دوش بو تراب </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ببریده شد ز خنجر کفّار، بی‌سبب‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بر نیزه شد ز کینه‌ی اشرار، بی‌حساب </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> از اهل بیت پاک برآورده گرد چرخ‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">گفت آنچه گفت دشمن و کرد آنچه کرد چرخ </span>
|}

===شعر ۴===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> جسم شریف سرور دین چون ز زین فتاد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بی‌اشتباه، عرش برین بر زمین فتاد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بر خاک تیره از چه نیفتاد آسمان؟</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">زان پیشتر که جسم شریفش ز زین فتاد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> افتاده آه و ناله چنان اندر اهل بیت‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کز بیم، لرزه بر فلک هفتمین فتاد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> از بس به سر زد از غم این کار، دست خویش‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">از کار دست عیسی گردون‌نشین فتاد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> دین که داشتند نمی‌دانم آن گروه؟</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کز جورشان، شکست به بنیادِ دین فتاد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گیسو در این عزا ببریدند حوریان‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">چون این ندا به ذروه‌ی </span><ref>ذروه= بلندی، اوج، قله</ref><span class="beyt"> خلد برین فتاد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> روح الامین چو شد خبر از بیم این گناه‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">گفتی که رعشه بر تن روح الامین فتاد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> کس را در این گناه مجال نطق نماند</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بی‌ماتم و ملال کسی غیر حق نماند  </span>
|}
<br />

===شعر  ۵===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> چون شد به رزمگاه خسان میر مهوشان‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">خوش شد ز دیدن رخ او جانِ ناخوشان </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> افراخت تیغ و آتشی افروخت در مصاف‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کز شعله سوخت خرمنِ افسرده آتشان </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> با آنکه یافتند شبیه پیمبرش‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کشتند باز، زمره‌ی بی‌دین و دانشان </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بشنید ازو چو خسرو دین بانگ «یا ابی»</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بر فوج خصم تاخت پریشان چو بیهُشان </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آن جسم پاک کش به فدا صد هزار جان‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در پیش زین گرفت و سوی خیمه‌گه کشان </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> خاموش دید چون لب او از سخن به خویش‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">گریان ببرد و هِشت به پهلوی خامشان </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بسیار خون ز دیده‌ی حق بین چو برفشاند</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">رو بر سپهر گفت به چشمان خون فشان </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> «یا رب، تو آگهی که مرا دادرس نماند</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">وز نو خطانِ آل علی هیچ کس نماند»  </span>
|}
<br />

===شعر ۶===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> از پیش خصم سرور دین چون گذر نداشت‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">جز حربگه به هیچ رهی راه برنداشت </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> در زیر زین کشید عقاب پرنده را</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کش تُندی عقاب بُد و بال و پر نداشت </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> زینب برون دوید و رکابش گرفت زود</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کز سروران جیش، تنی را دگر نداشت </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آمد به پیش لشکر و حجّت تمام کرد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">صد حرف راست گفت و در آنها اثر نداشت </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> خاتم شد او و خیل دغا حلقه گِرد او</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کز آن میان به هیچ طرف ره به در نداشت </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> از فرط تیر و تیغ تن پاک او نمود</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">نخلی که غیر خنجر و پیکان ثمر نداشت </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> از پا فتاد زینب وقتی گشاد چشم‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بر پیکر شریف برادر که سر نداشت </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بر اشک او نسوخت دل دشمنان بلی‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">باران لطیف بود و اثر در حجر نداشت </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> دادند خیمه‌ی شهِ دین را صلای عام‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">نه عزّتی به پردگیان و نه احترام </span>
|}
<br />

===شعر ۷===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> گشتند چون که آل علی بر شتر سوار</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ز افغان و اه و ناله، قیامت شد آشکار </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بهر چه سرنگون نشد این نُه سپهردون؟</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بهر چه واژگون نشد این خاک بی‌مدار؟ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> زینب چو دید جسم برادر به خاک و خون‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">وز تیر و نیزه بر تن او زخم بی‌شمار </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> از کار رفت و نعره‌ی «هذا حسین» او</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در ساکنان عالم بالا نمود کار </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گریان به ناله گفت: که ای جان من حسین‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">جسم تو را که کرده این چنین خسته و فکار؟ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> در خاک و خون سرشته در این دشت کین چراست‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">آن گیسویی که شانه زدش پیک کردگار؟ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> هست این تنی که فاطمه پرورد در بغل‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کو آن سری که ختم رسل داشت در کنار؟ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> رو در مدینه کرد سوی هادی سُبُل‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">و انگه به گریه گفت که: «یا خاتم الرُسُل»  </span>
|}
<br />

===شعر ۸===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> «این پاره‌پاره پیکر بی‌سر، [[حسین]] توست‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">این کشته کو مراست برادر، حسین توست </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> این سرخ‌رو ز خون [[شهادت]] که در غمش‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">زهرا سیاه ساخته معجر، حسین توست </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> این بی‌کس غریب که گردیده چاک‌چاک‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">جسمش به نوک نیزه و خنجر، حسین توست </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> این طائر فتاده ز گلزار آشیان‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کز ناوک عدو بُودَش پر، حسین توست </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> این ماهیِ به خاک تپان کز برای آب‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در بحر خون شده‌ست شناور، حسین توست </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> این فخر سروران، که به قهر از قفا سرش‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ببریده شمر شوم بداختر، حسین توست </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> این تشنه لب که تشنه شهید از جفا شده‌ست‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ننموده از [[فرات]] لبی تر، حسین توست» </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> چون حرف چند گفت به صد ناله با رسول‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">با [[اهل بیت]] کرد رخِ خود سوی بتول:  </span>
|}
<br />

===شعر ۹===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> «کای بضعة الرّسول، بر این انجمن نگر</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">یکسر اسیر و بی‌کس و دور از وطن نگر </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آن را که یافت پرورش اندر کنار تو</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در خاک و خون افتاده، جدا سر ز تن نگر </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> کشتند نور چشم تو را و آن تن شریف‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بر خاک گرم کرب و بلا بی‌کفن نگر </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> از هم دریده گرگ ستم یوسف تو را</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">باور نمی‌کنی، سوی این پیرهن نگر </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> کردند دیو و دد به سلیمان دین جفا</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">تخت و نگین او به کف اهرمن نگر </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> زین العباد را که عزیز زمانه بود</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">یعقوب‌وار، خوار به بیت الحزن نگر </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> از اشک سرخ، دامن او پر ز گل ببین‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">وز آب چشم، مسکن او چون چمن نگر </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آنگه زمام ناقه‌ی او ساربان کشید</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ناکام از شکایت امّت زبان کشید  </span>
|}
<br />

===شعر ۱۰===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> چون شام اهل بیت نبی را مقام شد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">صبح امید زینب آواره شام شد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گنج معارف ازلی بوده آن گروه‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">نبود عجب خرابه‌شان گر مقام شد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آنان که در سُرادق عصمت نهان بُدند</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">دیدارشان نظاره‌گه خاص و عام شد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آن را بدین ستم‌زده ظنّ کنیز رفت‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">وین را بدان اسیر، گمانِ غلام شد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> دردا، که دهر آل علی را ذلیل کرد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">آوخ، که چرخ، نسلِ زنا را به کام شد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> خون حرام، قوم ستم را حلال گشت‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">آب حلال، اهل حرم را حرام شد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> در طشت زر چو دید سر شاه دین حسین‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">یکباره صبر و طاقت زینب تمام شد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> با آه و گریه گفت که: «ای دهر بی‌نظام‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بنگر چگونه دین نبی بی‌نظام شد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ما اهل بیت ساقی کوثر مگر نه‌ایم؟</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ما دوحه‌ی ریاض پیمبر مگر نه‌ایم؟»  </span>
|}
<br />

===شعر ۱۱===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> داند خدا که تا که به پا کرده خافقین </span><ref>خافقین= مشرق و مغرب</ref><span class="beyt"> </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کس سر نداده در ره مهرش به از حسین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> جان را شمرده در تن خود دَینی از حبیب‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">و انگه نمود در بر جانان ادای دَین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> علمش چو عین بوده، سراسر نقوش علم‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">آورده خوش ز علم، سراسر به سوی عین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آن را که عینِ هستی خود نصب عین شد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">تبدیل عین هستی خویش است فرض عین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> زان حالتی که بین وی و حق وقوع داشت‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">تا حالت تصوّر ما، بس که فرق و بین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> او را نبود عجز به دشمن ز بیم جان‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">صفین نه کم ز غزوه‌ی بدر آمد و حُنین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> این بود حکمت ار ننمودی علاج خصم‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">شاهی که حکم داشت به تغییر عالمین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ای پادشاه عادل و ای داور قضا</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در این قضیه چاره چه باشد به جز رضا؟  </span>
|}
<br />

===شعر ۱۲===
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> این آتش ار نه کام و زبانها بسوختی‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">آن معنی آمدی که روانها بسوختی </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> حقّا که در دل کسی از درد دین بُدی‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">زین غم چه پیرها چه جوانها بسوختی </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گر راز کربلا نشدی خلق را یقین‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کی شرک را حجاب گمانها بسوختی؟ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> یک آه تشنگان اگرش رخصتی بدی‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">یکباره، کَونها و مکانها بسوختی </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ور سر زدی ز خاطر یک تن شرار خشم‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">یکسر، پدیده‌ها و نهانها بسوختی </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ای کاش ز آتش جگر آن گروه پاک‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">یک جذوه </span><ref>جذوه= اخگر، پاره آتش</ref><span class="beyt"> آمدی و جهانها بسوختی </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گویی «هدایت» اخگری افتاده در دلت‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کز سوز این سخن همه جانها بسوختی </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> دارم امید آن که چو روز جزا شود</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">زین تعزیت شفیع تو را مصطفی شود </span><ref>دیوان منهج الهدایة</ref><span class="beyt"> </span>
|}
<br />
==کتاب شناسی==

*دیوان منهج‌الهدایـﺔ. رضا قلی خان هدایت. تهران: بی تا.
*مثنوی هدایت نامه. سرودۀ رضا قلی خان هدایت؛ تصحیح، مقدمه و پی نوشت پگاه مصلحی و لیدا شجاعی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. ۱۳۹۳.
*تذکره ریاض العارفین. اثر رضا قلی خان هدایت. تصحیح و تحشیه نصرت الله فروهر. تهران: امیرکبیر. ۱۳۸۸.
*سفارت‌نامۀ خوارزم. رضا قلی خان هدایت. به کوشش علی حصوری. تهران. بی تا.
*فهرس التواریخ. تألیف رضا قلی خان هدایت؛ به تصحیح و تحشیه عبدالحسین نوایی، میرهاشم محدث. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.۱۳۷۳.
*انوار الهدایه. رضا قلی خان هدایت. تصحیح محمد ابراهیم ایرج پور، علیرضا ثابتی. همدان: انتشارات سکر. ۱۳۹۳.

==منبع==

*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ ۲، ص: ۷۵۵-۷۵۷.]

==پی نوشت==
[[رده:شاعران]]
[[رده:ادبیات]]
[[رده:شاعران متأخر]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
<references />{{شاعران}}