Automoderated users، ربات‌ها، دیوان‌سالاران، checkuser، مدیران نظرات، مدیران رابط کاربری، Moderators، پنهانگران، مدیران
۴٬۰۱۷
ویرایش
ابومخنف: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | {{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | ||
| نام = ابومخنف | | نام = ابومخنف | ||
| تصویر = | | تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| نام اصلی =أبو مِخنف لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سُلیم الغامدی الأزدی | | نام اصلی =أبو مِخنف لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سُلیم الغامدی الأزدی | ||
| زمینه فعالیت =تاریخ اسلام | | زمینه فعالیت =[[تاریخ اسلام]] | ||
| ملیت = | | ملیت = | ||
| تاریخ تولد =نامشخص | | تاریخ تولد =نامشخص | ||
| محل تولد =[[کوفه]] | | محل تولد =[[کوفه]] | ||
| والدین = | | والدین = | ||
| تاریخ مرگ =157 قمری | | تاریخ مرگ =157 قمری<ref>[http://www.sicm.org.uk/knowledge/Kitab%20Maqtal%20al-Husayn.pdf Kitab Maqtal al-Husayn, translator's forward]</ref> (774 میلادی) | ||
| محل مرگ =[[کوفه]] | | محل مرگ =[[کوفه]] | ||
| علت مرگ = | | علت مرگ = | ||
| محل زندگی = | | محل زندگی = | ||
| مختصات محل زندگی = | | مختصات محل زندگی = | ||
| مدفن = | | مدفن = | ||
|در زمان حکومت =[[دوران طلایی اسلام]] | |||
|اتفاقات مهم = | |اتفاقات مهم = | ||
| نام دیگر = | | نام دیگر = | ||
|لقب = | |لقب = | ||
|بنیانگذار = | |بنیانگذار = | ||
| پیشه = مورخ و راوی | | پیشه = مورخ و راوی | ||
| سال‌های نویسندگی = | | سال‌های نویسندگی = | ||
|سبک نوشتاری = | |سبک نوشتاری = | ||
|کتاب‌ها =''[[مقتل‌الحسین]]'' | |کتاب‌ها =''[[مقتل‌الحسین]]'' | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۰: | ||
|علت شهرت =نویسندهٔ ''[[مقتل‌الحسین]]'' دربارهٔ [[نبرد کربلا]] | |علت شهرت =نویسندهٔ ''[[مقتل‌الحسین]]'' دربارهٔ [[نبرد کربلا]] | ||
| تأثیرگذاشته بر =[[محمد بن جریر طبری]] و [[بلاذری]] | | تأثیرگذاشته بر =[[محمد بن جریر طبری]] و [[بلاذری]] | ||
| تأثیرپذیرفته از = | | تأثیرپذیرفته از = | ||
| وب‌گاه = | | وب‌گاه = | ||
|گفتاورد = | |گفتاورد = | ||
|امضا = | |امضا = | ||
}} | }} | ||
'''أبو مِخنف لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سُلیم الغامدی الأزدی''' (درگذشته به‌سال 157 هجری قمری)، مورخ [[شیعه|شیعهٔ]] اهل [[کوفه]] که به‌دلیل نگارش کتابی به‌نام «مقتل‌الحسین» مشهور است. وی در این کتاب عمدهٔ روایات موافق و مخالف دربارهٔ [[نبرد کربلا]] را گرد آورده‌است. [[ابن ندیم]] و [[نجاشی]] فهرست بلندی از کتاب‌های او را ارائه می‌کنند اما هیچ‌کدام از آن کتاب‌ها به روزگار ما نرسیده است و تنها، [[محمد بن جریر طبری]] در کتاب ''[[تاریخ طبری]]''، بخش عمده‌ای از ''کتاب مقتل‌الحسین'' او را نقل کرده است. همچنین علاوه بر طبری، [[بلاذری]] نیز روایت‌هایی از او را نقل کرده‌است.<ref name = "TRAD">{{پک|Modarressi|2003|ف=Tradition and Survival|ص=316|زبان=en}}</ref> روایت‌های ابومخنف از حوادث صدر اسلام آن‌چنان دقیق، مفصل و با ذکر جزئیات واقعه است که خواننده را به زوایای مختلف حادثه راهنمایی می‌کند. علاوه بر این، نقل این روایات به‌دور از هرگونه تعصب دینی و قومی است؛ تا آن‌جا که مورخان اهل سنت و شیعه از کتاب‌های او استفاده کرده‌اند.<ref>{{پک|تاری|1382|ک=ابومخنف که بود؟|ص=71}}</ref> | |||
== زندگی و خانواده == | |||
دربارهٔ ابومخنف، اطلاعات تاریخی اندکی برجای مانده است چنانکه حتی ترسیم طرحی ساده از احوال وی نیز دشوار است. همین موضوع موجب‌شده تا همگان توجه خود را به اخبار منقول از او معطوف دارند و در این اخبار نیز نکاتی که به روشن‌شدن زندگی او کمک کند، بسیار اندک است.<ref>{{پک|بهرامیان|1391|ک=ابومخنف}}</ref> تاریخ تولد ابومخنف بر ما مشخص نیست اما اغلب تاریخ درگذشت وی را سال 157 هجری قمری نوشته‌اند. شاید معلوم‌نبودن تاریخ تولد وی موجب اشتباه بعضی از علمای رجال دربارهٔ او شده است چنانکه برخی او را از اصحاب علی، حسن و حسین برشمرده‌اند و برخی دیگر او را از یاران جعفر صادق می‌دانند. شیخ طوسی نقل می‌کند که ابومخنف از اصحاب علی بن ابی‌طالب و حسن و حسین بوده و خود ابومخنف، علی را ملاقات نکرده‌است. اما نجاشی او را از راویان جعفر صادق می‌داند و می‌گوید: «گفته‌شده است که او از ابوجعفر هم روایت نقل کرده‌است ... ولی این مطلب صحیح نیست». پس بنابه گفتهٔ نجاشی، او فقط از جعفر صادق روایت می‌کرده‌است و از اصحاب او به‌شمار می‌رود. حتی از محمد باقر هم روایت نکرده‌است، تا چه رسد به نقل روایت از علی.<ref>{{پک|تاری|1382|ک=ابومخنف که بود؟|ص=72}}</ref> به گفتهٔ سزگین، ابومخنف در حدود سال 70 قمری (689 میلادی) زاده شده، زیرا از عبدالله بن علقمه خَثْعمی چندین خبر تاریخی روایت کرده است، اما بی‌گمان، میان این عبدالله بن علقمة خثعمی و عبدالله بن ابی اوفی اسلمی خلطی پیش آمده است. همچنین ولهاوزن گفته است که وی در سال 82 قمری در میان‌سالی بوده و دوست [[محمد بن سائب کلبی]] به‌شمار می‌رفته است.<ref>{{پک|بهرامیان|1391|ک=ابومخنف}}</ref> از استادان و چگونگی زندگانی علمی و تعلیم و تعلم ابومخنف اطلاع دقیقی در دست نیست.<ref>{{پک|میرشریفی|1369|ک=سرگذشت مقتل ابومخنف|ص=135}}</ref> ابومخنف در کوفه از خاندانی بزرگ و مشهور از تیرهٔ غامد و از قبیلهٔ بزرگ [[أزد]] برخاسته بود. نیای او [[مخنف بن سلیم]] براساس گزارش خود ابومخنف در سال 6 قمری، زمانی که [[محمد]] به دعوت ابوظبیان ازدی پرداخت، اسلام آورد. او را در شمار اصحاب آورده‌اند زیرا از محمد احادیثی روایت کرده است. | |||
== مذهب ابومخنف == | |||
[[یولیوس ولهاوزن]] عقیده دارد که همدلی ابومخنف معطوف به عراق و علی است در برابر شام و امویان؛ ولی دراین‌باره نمی‌توان به گرایش چندانی در او پی برد.<ref>{{پک|سزگین|1380|ک=تاریخ نگارش‌های عربی|ص=437}}</ref> اما به‌عقیدهٔ [[غلامحسین زرگری‌نژاد]]، دربارهٔ تعلق اعتقادی و سیاسی ابومخنف به علی بن ابی‌طالب و فرزندان او تردیدی نمی‌توان داشت.<ref>{{پک|زرگری‌نژاد|1391|ک=نهضت امام حسین|ص=13}}</ref> [[رسول جعفریان]] او را شیعهٔ عراقی می‌داند به این معنی که ابومخنف خلافت [[ابوبکر]] و [[عمر]] را قبول داشت، علی را بر [[عثمان]] ترجیح می‌داد ولی او نه [[دوازده امامی|امامی]] و نه [[شیعه زیدی|زیدی]] بود.<ref>{{پک|جعفریان||ک=حیات فکری و سیاسی امامان شیعه علیهم السلام|زبان=فارسی|ص=13}}</ref> | |||
ولی از روزگاری دور اهل سنت و شیعه، ابومخنف را یک شیعی دو آتشه می‌شناخته‌اند. ابن ندیم دربارهٔ جد دوم ابومخنف که مخنف نام داشته می‌نویسد: إنّ مخنفاً هذا کان من أصحاب علی بن أبی طالب، وقد ورث أبو مخنف من جده. یعنی مخنف از یاران علی بن ابی طالب بود و ابوخنف نیز شیعی گری را از جدش به ارث برده است. همچنین بزرگان اهل سنت بر مذهب شیعی ابومخنف تأکید کرده‌اند. صاحب «القاموس» می‌نویسد: إن أبا مخنف إخباریّ شیعی تالف متروک. یعنی ابومخنف یک محدث شیعی است که تالیفاتش-بر اثر طعن بر صحابه- متروک است. ابوحاتم رازی نیز به همین دلیل می‌نویسد که ابومخنف متروک الکلام است. إنه متروک الحدیث. دارقطنی نیز می‌نویسد وی اینگونه است: إخباری متروک الحدیث، و ابن عدی هم می‌نویسد ابومخنف یک شیعه دوآتشه و داغ است و اخبار شیعیان را نقل می‌کند: شیعی محترق، صاحب أخبارهم.{{مدرک|مدرک ثانویهٔ دقیق}} | |||
== وثاقت از دیدگاه رجالی == | |||
از آنجایی که شیعه و سنی از ابومخنف روایت نقل کرده‌اند، [[علم رجال|رجال حدیث]] هر دو گروه در مورد وثاقت احادیث او اظهار نظر کرده‌اند. محدثان که بر روی سند احادیث تأکید فراوانی داشتند، مورخان را که به دنبال جمع‌آوری تمام اخبار بودند را اخباری نامیده و آنان را تضعیف می‌کردند. ابومخنف نیز همانند [[ابن اسحاق]] ، [[مدائنی]]، و [[واقدی]] مشمول این قاعده گشته‌است. ابومخنف توسط رجال سنی تضعیف شده و [[:ar:أبو أحمد بن عدی الجرجانی|ابن عدی]] او را شیعهٔ افراطی خوانده است:<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=جعفریان | نام=رسول | عنوان=تاملی در نهضت عاشورا | ناشر=انصاریان | سال=1386 | ماه=دی | شابک=978-964-90518-6-4 | زبان=fa | صفحه=}}</ref> «شیعی محترق، صاحب أخبارهم.» [[ذهبی]] می‌نویسد: إخباری تالف لا یوثق به.<ref>میزان الاعتدال 3/419</ref> و [[یحیی بن معین]] نیز می‌گوید: «لیس بثقة». در مقابل رجال شیعه او را از اصحاب [[جعفر صادق]] دانسته و توثیق‌اش کرده‌اند: [[نجاشی]] می‌نویسد: «أبو مخنف، شیخ أصحاب الاخبار بالکوفة ووجههم، وکان یسکن إلی ما یرویه».<ref>[http://shiaonlinelibrary.com/الکتب/2931_رجال-النجاشی-النجاشی/الصفحة_318#top [[رجال نجاشی|رجال النجاشی]] - النجاشی - الصفحة 320 الرقم 875]</ref> از معاصران، [[سید ابوالقاسم خویی|خوئی]] می‌افزاید: «ثقة مسکون إلی روایته.»<ref>[http://shiaonlinelibrary.com/الکتب/3006_معجم-رجال-الحدیث-السید-الخوئی-ج-15/الصفحة_139#top معجم رجال الحدیث - السید الخوئی - ج 15 - الصفحة 142]</ref> | |||
== آثار == | |||
گفته می‌شود که ابومخنف برای نگارش تاریخ اسلام، حدود چهل کتاب نوشته‌بود که امروزه فقط نام آن‌ها برجای‌مانده و متن آن‌ها از بین رفته‌اند. البته برخی از آثار وی توسط تاریخ‌نگاران بعدی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.<ref>{{پک|میرشریفی|1369|ک=سرگذشت مقتل ابومخنف|ص=138}}</ref> به‌گفتهٔ یولیوس ولهاوزن، ابومخنف با علاقهٔ خاص و به تفصیل، موضوعات مربوط به [[خوارج]] و قیام‌های شیعه و شورش عراقی‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد و بیش‌تر، روایات کوفی را نقل می‌کند.<ref>{{پک|سزگین|1380|ک=تاریخ نگارش‌های عربی|ص=437}}</ref> | |||
کتاب‌های او به‌احتمال زیاد از زمرهٔ آثاری بوده که انتشار گسترده داشته و به‌ویژه شیعیان، آن‌ها را مشتاقانه می‌خوانده‌اند. برخی از تألیفات به‌دست‌آمده که منسوب به اوست، ظاهراً پاکسازی‌های بسیار آزاد متأخری است که به‌مرور زمان تفاوت‌های بیشتری با متن اصلی پیدا کرده‌است. با این حال این آثار دارای هسته‌ای اصلی و در برخی جاها شامل متن تغییرنیافته است، چنانچه [[فردیناند ووستنفلد]] در مورد هر 2 کتاب ''مقتل‌الحسین'' و ''المختار الثقفی'' این نکته را دریافته‌است.<ref>{{پک|سزگین|1380|ک=تاریخ نگارش‌های عربی|ص=437}}</ref> | |||
مهم‌ترین اثر ابومخنف، گزارشی از [[نبرد کربلا]] است که به نام ''«کتاب مقتل الحسین»'' معروف است. این کتاب از مهم‌ترین منابع برای بررسی تاریخی این واقعه به شمار می‌آید. نسخهٔ خطی از این کتاب در [[برلین]] نگهداری می‌شود و [[لئورا وچا ولیری]] آن را تماماً معتبر نمی‌داند.<ref name="EoI">{{پک|Vaglieri|1986|ک=HUSAYN B. 'ALl B. ABl TALIB|ص=607-617}}</ref> متن اصلی این اثر از میان رفته‌است<ref>{{پک|میرشریفی|1369|ک=سرگذشت مقتل ابومخنف|ص=135}}</ref> و در حال حاضر متنی به نام ''«مقتل ابومخنف»'' در دست داریم که حاوی روایاتی سست و ناهمگون است که هرگز مورد اعتماد مورخان و پژوهشگران قرار نگرفته و اعتبار آن مورد تردید است.<ref>{{پک|زرگری‌نژاد|1391|ک=نهضت امام حسین|ص=22}}</ref> اکنون چندین نسخه به نام‌های ''مقتل‌الحسین'' یا ''اخبار مقتل‌الحسین'' یا ''مَصرَع‌الحسین'' و ''ماجری له'' در کتابخانه‌ها هست، اما به سبب تصرفاتی که در آن‌ها شده، هیچ یک را نمی‌توان مسلماً تألیف کامل ابومخنف پنداشت. کتابی هم که به نام مقتل الحسین یا مقتل ابی مخنف بارها در عراق و ایران چاپ‌شده و در صدر اسناد آن، ابومخنف از شاگردش هشام کلبی روایت کرده و نیز به دلیل‌های متعدد دیگر بی‌شک مجعول است. حتی میان یکی از نسخ این اثر منسوب، با کتابی که در همین موضوع به عالم شیعی، [[سید بن طاووس]] نسبت داده شده —یعنی [[لهوف]]—، اشتراک بسیار دیده می‌شود، بدان حد که تألیف یکی از روی دیگری، احتمال داده شده است.<ref>{{پک|بهرامیان|1391|ک=ابومخنف}}</ref> با این حال، کتاب ابومخنف به سبب اهمیت و ارزشی که داشته‌است مورد توجه مورخان و محققان قرار گرفت و بسیاری از مورخان قرون بعدی، متن آن را به طرق مختلف در آثار خویش آورده‌اند.<ref>{{پک|میرشریفی|1369|ک=سرگذشت مقتل ابومخنف|ص=135}}</ref> احتمالاً متن کتاب ابومخنف تا حدود قرن چهارم هجری باقی بوده‌است؛ زیرا [[محمد بن جریر طبری]] در ''[[تاریخ طبری]]'' آن را بی‌واسطه بازگو کرده‌است.<ref>{{پک|میرشریفی|1369|ک=سرگذشت مقتل ابومخنف|ص=138}}</ref><ref>{{پک|زرگری‌نژاد|1391|ک=نهضت امام حسین|ص=22}}</ref> اما دقیقاً نمی‌توان گفت طبری تا چه اندازه در نقل کامل این اثر امانت به خرج داده، اما به هر حال، مهم‌ترین مآخذ مستند نویسندگان بعدی دربارهٔ واقعهٔ کربلا همین اثری است که به مقتل ابی مخنف شهرت یافته است.<ref>{{پک|بهرامیان|1391|ک=ابومخنف}}</ref> طبری به‌روشنی توضیح نداده‌است که وی این روایات ابومخنف را چگونه و از چه طریقی به دست آورده است. آیا متن کامل مقتل‌الحسین را در دست داشته و گزیده‌ای از روایات موجود در آن متن را گزارش کرده است یا آنکه وی نیز آن روایات را از طریق نوشته‌ای دیگر به‌دست آورده است؟ مجموع روایات طبری دربارهٔ نبرد کربلا از طریق ابومخنف، 126 روایت است که از این تعداد، 100 روایت به‌طور مستقیم از ''مقتل ابومخنف'' گرفته‌شده و 10 روایت نیر روایاتی‌ست که طبری آن‌ها را با واسطهٔ [[هشام کلبی|هشام بن محمد کلبی]] از ابومخنف ذکر کرده است.<ref>{{پک|زرگری‌نژاد|1391|ک=نهضت امام حسین|ص=23}}</ref> | |||
این اثر بعدها مورد توجهٔ دیگر علمای امامی قرار گرفت و آن‌ها در گزارش واقعهٔ کربلا به این کتاب استناد بسیاری کردند. | |||
تردید دربارهٔ کتاب‌های مقتل منسوب به ابومخنف موجب‌شده تا روایت طبری از او اهمیت بیشتری یابد و به همین سبب، برخی بر آن شدند تا آن منقولات را از تاریخ طبری بیرون کشند و جداگانه منتشر سازند. این منقولات نخستین بار به نام مقتل الحسین به کوشش حسن غفاری در 1398 قمری در [[قم]] به چاپ رسید. سپس همان اثر به همان طریق به نام ''وقعةالطفّ'' در 1367 خورشیدی در قم به کوشش [[محمد هادی یوسفی غروی]]، همراه با مقدمه‌ای در معرفی ابومخنف و کتاب مقتل الحسین و همچنین فهرست‌های گوناگونی از شیوخ و راویان مؤلف با توضیحات و تعلیقات منتشر شد.<ref>{{پک|بهرامیان|1391|ک=ابومخنف}}</ref> | |||
اگرچه از میان‌رفتن تمام آثار ابومخنف، بررسی مستقیم آثار وی و نقد و ارزیابی محتوای آن‌ها را نامیسر ساخته و حتی داوری جدی و استوار در باب شخصیت علمی خود او را نیز دشوار می‌سازد. اما می‌توان از طریق وارسی مقتل‌الحسین او، یعنی کتابی که بخش عمده‌ای از آن توسط طبری برجای مانده و به دست ما رسیده است؛ همچنین به یاری پراکنده‌هایی از روایات وی در منابع روایی و تاریخی قرون اولیه، تا حد زیادی هم به خصایص روش‌شناختی ابومخنف در گردآوری و تنظیم و تدوین اخبار و حوادث تاریخی پی برد و هم بر عرصه‌هایی از شخصیت وی وقوف یافت.<ref>{{پک|زرگری‌نژاد|1391|ک=نهضت امام حسین|ص=18}}</ref> | |||
ابومخنف در مقتل‌الحسین، اصل را بر جمع‌آوری همهٔ مسموعات گذارد و همهٔ آنچه را که شنیده بود، روایت کرد. به‌خلاف [[ابن اسحاق]]، [[واقدی]]، [[ابن سعد]] و معاصران ایشان که عمدتاً به نقل روایات موافقان توجه داشتند، ابومخنف نه تنها در گزارش تاریخ کربلا به روایت گزارش‌های مخالفان و قاتلان حسین و یارانش توجه کرده، بلکه کوشیده‌است تا در پرتو این دست از روایات که خود نیز به اعتبار و ارزش آن‌ها اعتقادی نداشته، بخشی از باورهای نادرستی را که در میان برخی از مردم رواج داشته‌است، منعکس کند.<ref>{{پک|زرگری‌نژاد|1391|ک=نهضت امام حسین|ص=21}}</ref> | |||
=== منابع ابومخنف برای نوشتن مقتل‌الحسین === | |||
ابومخنف از روایت دو گروه عمده برای نوشتن این کتاب استفاده کرده است:<ref>{{پک|زرگری‌نژاد|1391|ک=نهضت امام حسین|ص=25}}</ref> | |||
* راویان حاضر در صحنه | |||
** شامل اعضایی از خاندان حسین که در کربلا حاضر بودند. مانند [[سجاد]]، فاطمه دختر علی و [[محمد باقر]]. | |||
** یاران حسین که هرکدام به دلایلی زنده ماندند. گروه اول کسانی بودند که به او وفادار ماندند مانند [[عقبة بن سمعان]]، همسر [[زهیر بن قین]]، [[مرقع بن ثماثه اسدی]] که اسیر شد، [[مولی عبدالرحمن عبد ریه]]، [[طرماح بن عدی|طوماح بن عدی]]، [[عبدالله بن حازم]] و [[عباس جدلی]]. از میان گروه دوم، می‌توان از [[ضحاک بن عبدالله مشرقی]] نام برد که تا ظهر عاشورا در کنار حسین ماند اما با مشاهدهٔ غلبهٔ دشمن، از صحنهٔ پیکار خارج شد. | |||
** شاهدان بی‌طرف و ناظر بر وقایع. اینان نه به سپاه حسین پیوستند نه علیهٔ آن جنگیدند. | |||
** شاهدانی از سپاه [[ابن سعد]]: | |||
*** افرادی از سپاه ابن سعد، یعنی [[کثیر بن عبدالله شعبی]] و [[هانی بن ثبیت‌الحضرمی]] که در کشتن حسین نقش داشتند. | |||
*** افرادی که با دلایل مختلف، بر کشتن حسین حریص نبودند و حتی از آن امتناع داشتند. | |||
ابو مخنف روایات غالب اینان را با واسطه و روایات برخی را بی‌واسطه گزارش کرده است. واقعیت اخیر بدان معناست که یا ابومخنف عمری دراز داشته و عصر نوجوانی وی با دورهٔ پیری این دسته از راویان معاصر بوده است، یا آنکه اینان در زمان واقعهٔ کربلا در سن نوجوانی بوده‌اند. | |||
* راویان دور از صحنه: ابومخنف روایات اینان را گاه از طریق یک تا سه واسطه به‌دست آورده و نقل کرده است. | |||
** راویان دوستدار حسین، شیعیان و ائمه. | |||
** راویان وابسته یا متمایل به [[امویان]] و خویشاوندان آنان. | |||
** راویان طرفدار زبیریان. | |||
** محدثان بی‌طرف. | |||
** مشایخ حدیث و خویشاوندان ابومخنف. | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس|2}} | |||
== منابع == | |||
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی = بهرامیان| نام = علی | پیوند نویسنده = علی بهرامیان | مقاله = ابومخنف| دانشنامه = [[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]| جلد= 6| نشانی = http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=2539}} | |||
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی = تاری|نام =جلیل|عنوان =ابومخنف که بود؟|ژورنال =معرفت|مکان = تهران |شماره =65|سال =1382|تاریخ=اردیبهشت 1382}} | |||
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =زرگری‌نژاد| نام =غلامحسین| پیوند نویسنده = غلامحسین زرگری‌نژاد| عنوان = نهضت امام حسین (ع) و قیام کربلا| سال = 1391| ناشر =[[سمت (انتشارات)|سمت]]|مکان = تهران| شابک =978-964-459-863-0}} | |||
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =فؤاد| نام =سزگین| عنوان =تاریخ نگارش‌های عربی| سال = 1380|جلد=1|ترجمه=موسسهٔ نشر فهرستگان|کوشش=خانهٔ کتاب |ناشر =[[وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی]]|مکان = تهران| شابک =964-422225-3}} | |||
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی =میرشریفی|نام =سید علی|عنوان =ابومخنف و سرگذشت مقتل وی|ژورنال = آینه پژوهش|مکان = تهران |شماره =2|سال =1369|تاریخ=مرداد و شهریور 1369}} | |||
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=جعفریان|نام=رسول|کتاب=حیات فکری و سیاسی امامان شیعه علیهم السلام|ناشر=انصاریان|سال=|پیوند=http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1830}} | |||
{{چپ‌چین}} | |||
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = Modarressi| نام = Hossein| پیوند نویسنده = سید حسین مدرسی طباطبایی| عنوان = Tradition and Survival| جلد = 1| سال = 2003| ناشر = Oneworld|مکان = Oxford| شابک =3-331-85168-1| صفحه = 1| پیوند = |زبان = en}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی =Vaglieri| نام =Laura Veccia | پیوند نویسنده =لارا وسیا وگلییری | مقاله =(al-)Ḥusayn b. ʿAlī b. Abī Ṭālib | دانشنامه =[[Encyclopaedia of Islam]] | ویرایش =2nd| جلد=3 | سال =1986 | ناشر =E. J. Brill | مکان =Leiden | شابک =90 04 08118 6 | صفحه =607-617|زبان=en}} | |||
{{پایان چپ‌چین}} | |||
== پیوند به بیرون == | |||
* {{یادکرد وب |نام خانوادگی=فرزانه |نام= حافظ |عنوان= مقتل الحسین ـ علیه السّلام ـ|نشانی= http://www.andisheqom.com/Files/olamamosnaf.php?idVeiw=4778&level=4&subid=4778|بازبینی= 11/22/2012 |ناشر= اندیشه قم}} | |||
*{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی=حضرتی | نام=حسن | نام خانوادگی2=رضوی | نام2=نجفیان | عنوان=واقعه‌ی کربلا و بازنمایی عملکرد گفتمان حاکم در تاریخ‌نگاری ابومخنف | ژورنال=تاریخ اسلام و ایران | جلد=25 | شماره=26 | تاریخ=2015-08-23 | سال=2015 | issn=885X-2008 | صفحه=29–48 | پیوند=http://hii.alzahra.ac.ir/article_2061_372.html | زبان=fa | تاریخ بازبینی=2016-02-07}} | |||
{{چپ‌چین}} | |||
* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی= Athamina|نام= Khalil|مقاله= {{unicode|Abū Mikhnaf}} |دانشنامه= [[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] |نشانی = http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-3/abu-mikhnaf-COM_22133|ویرایش= THREE|ویراستاران=Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, Everett Rowson|ناشر= [[انتشارات بریل|Brill Online]] |سال= 2012 |زبان=en}} | |||
{{پایان چپ‌چین}} | |||
{{تاریخ‌نگاران دوره اسلامی}} | |||
{{مستند کردن}} | |||
[[رده:تاریخ‌نگاران مسلمان]] | |||
[[رده:شیعیان اهل عراق]] | |||
[[رده:درگذشتگان 157 (قمری)]] | |||