۹٬۵۴۶
ویرایش
کامل الزیارات: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
در یک حالت کلی، کتاب مذکور در باب بیان فضیلت و چگونگی زیارت پیامبر (ص)، ائمه اهل بیت (ع)، امامزادگان و چند تن از رجال مشهور صدر اسلام و مومنین از طریق ارائه مجموعهای از روایات و احادیث ائمه (ع) است. بدین ترتیب که کل کتاب بر اساس نام هر یک از معصومین یا مومنین و یا امامزادگان تقسیم شده و در مورد هر یک از آنان، به طور مستقل و یا مشترک، در یک باب تا هشتاد و پنج باب، فضایل و ثواب زیارت یا سوگواری بر مصائب ائمه و معصومین بیان می شود. بنابر این ساختار کلی کتاب بر این اساس است که متن کتاب شامل 843 حدیث و روایت<ref>ویکی شیعه، ذیل عنوان کامل الزیارات</ref> در یکصد و هشت باب وجود دارد. در هر باب، نخست متن روایت به زبان عربی و سپس ترجمه آن به زبان فارسی ارائه می شود. به طور مثال، باب هشتاد و یکم (قصر شدن نماز وجب و رخصت در خواندن نماز مستحبی در حائر و تمام مشاهد مشرفه) شامل هفت حدیث و روایت کوتاه و بلند میباشد(ابن قولویه القمی، 1392: صص330-332). اما در این میان میباید به باب نهم کتاب جامع الزیارات نیز اشاره داشت. عنوان آن باب «روشن نمودن و تعیین کیفیت مکان قبر امیرالمومنین علیهالسلام» است. لیکن در متن ذیل آن، موضوع محل دفن سر مطهر حضرت سیدالشهداء نیز بیان میگردد(از جمله حدیث ششم باب نهم) که این موضوع در عنوان باب نهم ذکر نشده است. | در یک حالت کلی، کتاب مذکور در باب بیان فضیلت و چگونگی زیارت پیامبر (ص)، ائمه اهل بیت (ع)، امامزادگان و چند تن از رجال مشهور صدر اسلام و مومنین از طریق ارائه مجموعهای از روایات و احادیث ائمه (ع) است. بدین ترتیب که کل کتاب بر اساس نام هر یک از معصومین یا مومنین و یا امامزادگان تقسیم شده و در مورد هر یک از آنان، به طور مستقل و یا مشترک، در یک باب تا هشتاد و پنج باب، فضایل و ثواب زیارت یا سوگواری بر مصائب ائمه و معصومین بیان می شود. بنابر این ساختار کلی کتاب بر این اساس است که متن کتاب شامل 843 حدیث و روایت<ref>ویکی شیعه، ذیل عنوان کامل الزیارات</ref> در یکصد و هشت باب وجود دارد. در هر باب، نخست متن روایت به زبان عربی و سپس ترجمه آن به زبان فارسی ارائه می شود. به طور مثال، باب هشتاد و یکم (قصر شدن نماز وجب و رخصت در خواندن نماز مستحبی در حائر و تمام مشاهد مشرفه) شامل هفت حدیث و روایت کوتاه و بلند میباشد(ابن قولویه القمی، 1392: صص330-332). اما در این میان میباید به باب نهم کتاب جامع الزیارات نیز اشاره داشت. عنوان آن باب «روشن نمودن و تعیین کیفیت مکان قبر امیرالمومنین علیهالسلام» است. لیکن در متن ذیل آن، موضوع محل دفن سر مطهر حضرت سیدالشهداء نیز بیان میگردد(از جمله حدیث ششم باب نهم) که این موضوع در عنوان باب نهم ذکر نشده است. | ||
نتیجه بررسی آماری از میزان صفحات و بابهای اختصاص داده شده به هر یک از معصومین (ع) در کتاب | نتیجه بررسی آماری از میزان صفحات و بابهای اختصاص داده شده به هر یک از معصومین (ع) در کتاب کامل الزیارات، را میتوان در جدول زیر ارائه کرد: | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|معصوم علیهمالسلام | |معصوم علیهمالسلام | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۴: | ||
دررابطه با جایگاه و هدف کلی از تالیف آن کتاب، ذهنی تهرانی در مقدمه کوتاهش بر كاملالزيارات، به خوانندگان کتاب آگاهی میدهد: « بهترین و ارزشمندترین سرمایه های معنوی طایفه حقة امامیة اثنی عشریه، دعا و توسل به اذیال پر فیض وسائط بین خالق و مخلوق و انوار درخشان مظاهر کامله حضرت احدیت، یعنی ذوات مقدسة حضرات چهارده معصوم سلامالله علیهم اجمعین میباشد. عالیترین نوع توسل و تقرب جستن به درگاه حق عز و جل، ذکر مصائب و گریستن بر مظلومیتهای عزیزترین موجودات نزد خداوند تبارک و تعالی یعنی معصومین علیهمالسلام بالاخص حضرت سیدالشهدا سلامالله علیه میباشد».<ref>ابن قولویه القمی، 1392: ص 11</ref> | دررابطه با جایگاه و هدف کلی از تالیف آن کتاب، ذهنی تهرانی در مقدمه کوتاهش بر كاملالزيارات، به خوانندگان کتاب آگاهی میدهد: « بهترین و ارزشمندترین سرمایه های معنوی طایفه حقة امامیة اثنی عشریه، دعا و توسل به اذیال پر فیض وسائط بین خالق و مخلوق و انوار درخشان مظاهر کامله حضرت احدیت، یعنی ذوات مقدسة حضرات چهارده معصوم سلامالله علیهم اجمعین میباشد. عالیترین نوع توسل و تقرب جستن به درگاه حق عز و جل، ذکر مصائب و گریستن بر مظلومیتهای عزیزترین موجودات نزد خداوند تبارک و تعالی یعنی معصومین علیهمالسلام بالاخص حضرت سیدالشهدا سلامالله علیه میباشد».<ref>ابن قولویه القمی، 1392: ص 11</ref> | ||
بدین ترتیب کتاب کامل الزیارات، با هدف ذکر مصائب وارده بر چهارده معصوم (ع) تدوین و متن آن نیز در همین جهت یعنی ذکر مصائب، تدوین یافته است. اما با توجه به متون عرضه شده از سوی ابن قولویه در ذیل یکصد و هشت باب و اینکه 85 باب و 341 صفحه و به طور کلی حدود 78% از متن کتاب الزیارات به بیان وقایع کربلا و نهضت عاشورا و امام حسین (ع) و یارانش اختصاص پیدا کرده است و نیز با توجه به اهمیت و میزان تاثیرگذاری شگفتانگیز متن الزیارات بر شیوه عزاداریهای حسینی در قرنهای بعد و حتی تا زمان حاضر، میباید گفت که علیرغم اینکه ابن قولویه در کتاب جامع الزیارات، بابهایی نیز به ذکر ثواب و فضیلت زیارت حضرت رسول اکرم (ص) و دیگر ائمه (ع) و نیز بزرگان و مومنین و دو تن از امامزادگان، اختصاص داده است، لیکن، کتاب الزیارات را میباید کتابی مختص به نهضت عاشورا، واقعه کربلا و مهمترین منبع و یا حداقل یکی از مهمترین منبع برای طرز تفکری خاص و نگرش ویژهای بر نهضت حسینی و عاشورا پژوهی به شمار آورد. ساختار کلی کتاب، نوع بیان وقایع، نوع نگاه به واقعه عاشورا و کربلا در | بدین ترتیب کتاب کامل الزیارات، با هدف ذکر مصائب وارده بر چهارده معصوم (ع) تدوین و متن آن نیز در همین جهت یعنی ذکر مصائب، تدوین یافته است. اما با توجه به متون عرضه شده از سوی ابن قولویه در ذیل یکصد و هشت باب و اینکه 85 باب و 341 صفحه و به طور کلی حدود 78% از متن کتاب الزیارات به بیان وقایع کربلا و نهضت عاشورا و امام حسین (ع) و یارانش اختصاص پیدا کرده است و نیز با توجه به اهمیت و میزان تاثیرگذاری شگفتانگیز متن الزیارات بر شیوه عزاداریهای حسینی در قرنهای بعد و حتی تا زمان حاضر، میباید گفت که علیرغم اینکه ابن قولویه در کتاب جامع الزیارات، بابهایی نیز به ذکر ثواب و فضیلت زیارت حضرت رسول اکرم (ص) و دیگر ائمه (ع) و نیز بزرگان و مومنین و دو تن از امامزادگان، اختصاص داده است، لیکن، کتاب الزیارات را میباید کتابی مختص به نهضت عاشورا، واقعه کربلا و مهمترین منبع و یا حداقل یکی از مهمترین منبع برای طرز تفکری خاص و نگرش ویژهای بر نهضت حسینی و عاشورا پژوهی به شمار آورد. ساختار کلی کتاب، نوع بیان وقایع، نوع نگاه به واقعه عاشورا و کربلا در کامل الزیارات، تقریبا به همان ترتیب و حتی به شکلی بسط داده شده، در قرون بعدی نیز به کار برده شد. نگرشی که میباید آن را در «نگرش عاطفی» به مقوله کربلا جای داد و به همان ترتیب و در طول افزون بر یک هزار سال بعد از تالیف الزیارات، کتاب های دیگری نیز در همان چارچوب و با بهره گیری از مندرجات جامع الزیارات تدوین شد. | ||
نکته دیگری که در مجموع کتاب الزیارات به نظر جالب می آید، فقدان یک باب مستقل در مورد حضرت فاطمه (ع) است. در این رابطه حتی در بخشهای دیگر و از جمله باب ششم از کتاب که به بیان فضیلت و ثواب زیارت مشاهد مشرفه در مدینه اختصاص دارد، اشارهای به زیارت حضرت فاطمه (ع) نمیگردد. این در حالی است که درذیل حدیث شماره 5 از آن باب، به «عرفه مادر ابراهیم» و خواندن نماز در آنجا اشاره میشود.<ref>ابن قولویه، 1392: ص36</ref> همچنین باب صد و ششم الزیارات، به بیان فضیلت زیارت حضرت فاطمه دختر موسی بن جعفر صلواتالله علیه در شهر قم» (شامل دو روایت)<ref>ابن قولویه، 1392: ص424</ref> اختصاص دارد. به نظر میرسد در زمان تالیف کتاب الزیارات (قرن چهارم هجری) اهمیت پنهان نگاه داشتن مدفن حضرت فاطمه (ع) در نزد شیعیان به قدری زیاد بود که در ارتباط با حضرت فاطمه (ع) ابن قولویه تقیه نموده و در کتابش اشاره صریح به زیارت و فضیلت زیارت مدفن آن حضرت نمیکند و تنها در باب سوم «زیارت قبر رسول خدا (ص) و خواندن دعاء بر آن»، به موضوع« چنانچه رسول خدا (ص) فرمودند: بین منبر و قبر من بستانی است از بساتین بهشت»<ref>ابن قولویه، 1392: صص20 و21</ref> که مدفن آن حضرت است، اشاره مینماید. | نکته دیگری که در مجموع کتاب الزیارات به نظر جالب می آید، فقدان یک باب مستقل در مورد حضرت فاطمه (ع) است. در این رابطه حتی در بخشهای دیگر و از جمله باب ششم از کتاب که به بیان فضیلت و ثواب زیارت مشاهد مشرفه در مدینه اختصاص دارد، اشارهای به زیارت حضرت فاطمه (ع) نمیگردد. این در حالی است که درذیل حدیث شماره 5 از آن باب، به «عرفه مادر ابراهیم» و خواندن نماز در آنجا اشاره میشود.<ref>ابن قولویه، 1392: ص36</ref> همچنین باب صد و ششم الزیارات، به بیان فضیلت زیارت حضرت فاطمه دختر موسی بن جعفر صلواتالله علیه در شهر قم» (شامل دو روایت)<ref>ابن قولویه، 1392: ص424</ref> اختصاص دارد. به نظر میرسد در زمان تالیف کتاب الزیارات (قرن چهارم هجری) اهمیت پنهان نگاه داشتن مدفن حضرت فاطمه (ع) در نزد شیعیان به قدری زیاد بود که در ارتباط با حضرت فاطمه (ع) ابن قولویه تقیه نموده و در کتابش اشاره صریح به زیارت و فضیلت زیارت مدفن آن حضرت نمیکند و تنها در باب سوم «زیارت قبر رسول خدا (ص) و خواندن دعاء بر آن»، به موضوع« چنانچه رسول خدا (ص) فرمودند: بین منبر و قبر من بستانی است از بساتین بهشت»<ref>ابن قولویه، 1392: صص20 و21</ref> که مدفن آن حضرت است، اشاره مینماید. | ||
| خط ۱۴۷: | خط ۱۴۷: | ||
برای آشنایی با متن کتاب، به عنوان نمونه مروری بر سومین روایت در ذیل باب صد و پنجم (فضیلت زیارت مومنین و کیفیت آن) خواهیم داشت. در آن روایت میخوانیم: «[ ابن قولویه نقل میکند:] پدرم و محمد بن یعقوب و جماعتی از اساتیدم رحمتالله علیهم از محمد بن یحیی، از محمد بن احمد بن یحیی نقل کردهاند که وی گفت: من در فید (شهرکی است بین کوفه و مکه) بودم. پس با علی بن بلال به طرف قبر محمد بن اسماعیل بن بزیع میرفتیم. علی بن بلال به من گفت: صاحب این قبر از حضرت رضا علیهالسلام برایم نقل کرد که آن جناب فرمودند: دست روی آن گذارده و سوره «انا انزلناه» را هفت مرتبه بخواند از روز فزع اکبر در امان میباشد.<ref>ابن قولویه القمی، 1392: ص418</ref> | برای آشنایی با متن کتاب، به عنوان نمونه مروری بر سومین روایت در ذیل باب صد و پنجم (فضیلت زیارت مومنین و کیفیت آن) خواهیم داشت. در آن روایت میخوانیم: «[ ابن قولویه نقل میکند:] پدرم و محمد بن یعقوب و جماعتی از اساتیدم رحمتالله علیهم از محمد بن یحیی، از محمد بن احمد بن یحیی نقل کردهاند که وی گفت: من در فید (شهرکی است بین کوفه و مکه) بودم. پس با علی بن بلال به طرف قبر محمد بن اسماعیل بن بزیع میرفتیم. علی بن بلال به من گفت: صاحب این قبر از حضرت رضا علیهالسلام برایم نقل کرد که آن جناب فرمودند: دست روی آن گذارده و سوره «انا انزلناه» را هفت مرتبه بخواند از روز فزع اکبر در امان میباشد.<ref>ابن قولویه القمی، 1392: ص418</ref> | ||
اما همان گونه که قبلا گفته شد بخش عمده کتاب مذکور شامل هشتاد و پنج باب از یکصد و هیجده باب، در ارتباط با نهضت حسینی، واقعه کربلا و عاشورا و امام حسین (ع) است. برخی از عناوین بابهای اختصاص یافته به سیدالشهدا(ع) در کتاب | اما همان گونه که قبلا گفته شد بخش عمده کتاب مذکور شامل هشتاد و پنج باب از یکصد و هیجده باب، در ارتباط با نهضت حسینی، واقعه کربلا و عاشورا و امام حسین (ع) است. برخی از عناوین بابهای اختصاص یافته به سیدالشهدا(ع) در کتاب کامل الزیارات به این شرح میباشد: | ||
باب چهل و هشتم: در بیان اینکه واجب است زائر حضرت حسین بن علی علیهماالسلام چگونه باشد. | باب چهل و هشتم: در بیان اینکه واجب است زائر حضرت حسین بن علی علیهماالسلام چگونه باشد. | ||