checkuser
۲٬۳۶۳
ویرایش
ادیب الممالک فراهانی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←اشعار) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | '''ادیب‌الممالک فراهانی''' (۱۲۷۷ ه. ق- ۱۳۳۶ ه. ق) از شعرای تاثیرگذار مشروطه بود.{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | ||
| نام = | | نام =ادیب‌الممالک فراهانی | ||
| تصویر =adibolmamalek.jpg | | تصویر =adibolmamalek.jpg | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| نام اصلی = | | نام اصلی =محمدصادق | ||
| زمینه فعالیت =شعر و ادبیات | | زمینه فعالیت =شعر و ادبیات | ||
| ملیت =ایرانی | | ملیت =ایرانی | ||
| تاریخ تولد = | | تاریخ تولد =۱۲۷۷ ه. ق | ||
| محل تولد =گازران از توابع فراهان | | محل تولد =گازران از توابع فراهان | ||
| والدین = | | والدین = | ||
| تاریخ مرگ = | | تاریخ مرگ =۱۳۳۶ ه. ق | ||
| محل مرگ =تهران | | محل مرگ =تهران | ||
| علت مرگ = | | علت مرگ = | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| سال‌های نویسندگی = | | سال‌های نویسندگی = | ||
|سبک نوشتاری =خراسانى | |سبک نوشتاری =خراسانى | ||
|کتاب‌ها = | |کتاب‌ها =صیقل‌المرآت در جغرافیا، سماءالدنیا در هیأت جدید، تابش مهر، فلک مشحون، تحفةالولى در عروض، مقامات امیرى، رشحات‌الاقلام و رساله در عقد انامل | ||
|مقاله‌ها = | |مقاله‌ها = | ||
|نمایشنامه‌ها = | |نمایشنامه‌ها = | ||
|فیلم‌نامه‌ها = | |فیلم‌نامه‌ها = | ||
|دیوان اشعار = | |دیوان اشعار = | ||
|تخلص =امیرى | |تخلص =امیرى | ||
|فیلم(های) ساخته بر اساس اثر(ها)= | |فیلم(های) ساخته بر اساس اثر(ها)= | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
|امضا = | |امضا = | ||
}} | }} | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
میرزا | میرزا محمدصادق فراهانی ملقّب به «امیرالشعراء» و «ادیب‌الممالک» و متخلّص به «امیری» فرزند حاج میرزا حسین و برادر میرزا ابوالقاسم قائم، وزیر مشهور محمدشاه بود. ادیب از کودکی به آموختن علوم و ادبیات فارسی و تازی و زبان‌های اروپایی اشتغال یافت و هم از کودکی به شعر پرداخت. او علوم ادبی زمان را نزد استادان فن فرا گرفت و در زمان خود در پیشه شاعری برجسته بود. در سال‌های جوانی بر اثر تنگدستی و تعدیات حکمران محلّی، از زادگاهش «گازران اراک» پیاده به تهران عزیمت کرد. وی سرودن شعر را با مدیحه‌گویی و تخلّص «پروانه» آغاز کرد بعدها مورد توجه امیر نظام گروسی، وزیر فوائد عامه قرار گرفت و تخلّص خود را به «امیری» تغییر داد. ادیب تا سال ۱۳۱۴ ه. ق لقب امیرالشعرایی داشت امّا در این سال مظفرالدّین شاه وی را لقب «ادیب‌الممالک» داد. از سال ۱۳۱۶ ه. ق نویسندگی و اداره‌ی روزنامه‌های «ادب»، «مجلس عراق عجم» و «آفتاب» را بر عهده داشت. او در لغت فارسى و تازى دستى به تمام داشته، از فنون ادبى، حکمت، ریاضى و نجوم بهره کافى برده و با زبان‌هاى روسى و ترکى و فرانسه و انگلیسى آشنا بوده‌است. وی در طلیعۀ مشروطیت در مسیر مبارزات سیاسی قرار گرفت و موضوعات شعرش به کلّی تغییر یافت و به سرودن اشعار سیاسی و وطنی پرداخت و غالب اشعارش نمایندۀ زندگانی اجتماعی و مبارزات سیاسی وی بود. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
ادیب‌الممالک بر تمام معاصرین خود بدون استثنا در شعر و شاعرى مقدم بود. به طوری که در دوره تجدید حیات ادبى که از نشاط اصفهانى آغاز و به ادیب‌الممالک ختم مى‌شود، پس از حکیم قاآنى و سروش و یکى دو نفر دیگر، بر تمام شعرا برترى و تفوق دارد. ادیب‌الممالک فراهانى از احیاگران سبک خراسانى در سده چهاردهم هجرى به شمار مى‌رود و در شمار ممتازترین چهره‌هاى این سبک در چند سده اخیر است. مسمط ماندگار او در ولادت رسول گرامى اسلام(ص) از اشعار آیینى برجسته در زبان فارسى است و احاطه کامل او را به فنون ادبى و مطالب تاریخى و متون مذهبى نشان مى‌دهد. اطلاع او از تاریخ اسلام و عرب و زبان عربی باعث شد تا از کلمات و ترکیبات غیر ضروری عربی در سخنان خود بهره بجوید. وی ترکیب بند رسایی در مراثی اهل بیت(ع) و حوادث کربلا سروده که دارای بیانی سنگین، متین، ادیبانه و سوزناک است. نگاه این شاعر، به حوادث عاشورا احساسی، همراه با اشاراتی مختصر از عرفان است. ادیب‌الممالک فراهانی در بخشی که به مصایب حضرت علی اصغر(ع) می‌پردازد، به این نکته اشاره می‌کند که حضرت علی اصغر، عارف کوچکی است که شوق وصال و شهادت در وجودش به غلیان آمده وخود تسلیم قضای الهی شده، همین امر سبب شده که حسین‌بن‌علی(ع) او را به میدان شهادت ببرد. | |||
دیوان اشعار او که حدود | [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=2588391&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دیوان] اشعار او که حدود ۲۲۰۰۰ بیت است سرشار از مسائل سیاسى و اجتماعى و تاریخى زمانه اوست و او را باید از شاعران اجتماعی به شمار آورد؛ چرا که اغلب اشعارش بازتاب مسائل اجتماعى و فرهنگى روزگار اوست. | ||
===تألیفات <ref>اغلب آن‌ها از میان | ===تألیفات <ref>اغلب آن‌ها از میان رفته‌است</ref>=== | ||
صیقل‌المرآت در جغرافیا | |||
سماءالدنیا در هیأت جدید | |||
تابش مهر | تابش مهر | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۳: | ||
فلک مشحون | فلک مشحون | ||
تحفةالولى در عروض | |||
مقامات امیرى | مقامات امیرى | ||
رشحات‌الاقلام | |||
رساله در عقد انامل <ref>دیوان کامل | رساله در عقد انامل <ref>دیوان کامل ادیب‌الممالک فراهانى قائم مقامى، با تصحیح و حواشى وحید دستگردى، تهران، کتابفروشى فروغى، چاپ دوم، سال ۱۳۴۵، مقدمه</ref> | ||
==اشعار== | |||
===ترکیب‌بند (مرثیه‌ی | ===ترکیب‌بند (مرثیه‌ی اهل‌البیت(ع))=== | ||
۱ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| باد خزان وزید به بستان مصطفی (ص)|پژمرد، غنچه‌های گلستان مصطفی }} | {{ب| باد خزان وزید به بستان مصطفی(ص)|پژمرد، غنچه‌های گلستان مصطفی }} | ||
{{ب| درهم شکست قائمه‌ی عرش ایزدی|خاموش شد چراغ شبستان مصطفی }} | {{ب| درهم شکست قائمه‌ی عرش ایزدی|خاموش شد چراغ شبستان مصطفی }} | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۹۸: | ||
{{ب| طوبی خمید و حور پریشان نمود موی|از آه سرد و حال پریشان مصطفی }} | {{ب| طوبی خمید و حور پریشان نمود موی|از آه سرد و حال پریشان مصطفی }} | ||
{{ب| در موقع «دَنا فَتَدَلَّی» <ref>اشاره به آیات | {{ب| در موقع «دَنا فَتَدَلَّی» <ref>اشاره به آیات ۸ تا ۱۰ سوره‌ی نجم که مربوط به معراج رسول اللّه(ص) است. «ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّی. فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنی. فَأَوْحی إِلی عَبْدِهِ ما أَوْحی». آنگاه نزدیک آمد و بر او نازل گردید. با او به قدر دو کمان یا نزدیکتر از آن شد. پس خدا به بنده‌ی خود وحی فرمود آنچه را که هیچ کس درک آن نتواند کرد.</ref> که شد دراز|دست خدا به بستن پیمان مصطفی }} | ||
{{ب| پیمانه‌ای ز خون جگر بنهاد حق|بعد از قبول پیمان بر خوان مصطفی }} | {{ب| پیمانه‌ای ز خون جگر بنهاد حق|بعد از قبول پیمان بر خوان مصطفی }} | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۰۵: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۲ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| چون مصطفی قدح ز کف دوست نوش کرد| اندرز پیر عشق به جان پند گوش کرد }} | {{ب| چون مصطفی قدح ز کف دوست نوش کرد| اندرز پیر عشق به جان پند گوش کرد }} | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۲: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۳ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| آمد به یادم از غم زهرا «س» و ماتمش |آن محنت پیاپی و رنج دمادمش }} | {{ب| آمد به یادم از غم زهرا «س» و ماتمش |آن محنت پیاپی و رنج دمادمش }} | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۵۲: | ||
{{ب| امُّ الکِتاب محو و امام مبین غریب|منسوخ نص واضح و آیات محکمش }} | {{ب| امُّ الکِتاب محو و امام مبین غریب|منسوخ نص واضح و آیات محکمش }} | ||
{{ب| گه یاد کردی از حسن و هفتم صفر <ref> بعضی از مورّخان روز شهادت امام حسن مجتبی را هفتم صفر ذکر کرده‌اند.</ref>| گه از حسین و عاشر ماه محرّمش }} | {{ب| گه یاد کردی از حسن و هفتم صفر <ref> بعضی از مورّخان روز شهادت امام حسن مجتبی(ع) را هفتم صفر ذکر کرده‌اند.</ref>| گه از حسین و عاشر ماه محرّمش }} | ||
{{ب| آتش زدی به جان سِماعیل و هاجرش|خون ریختی ز دیده‌ی عیسی و مریمش }} | {{ب| آتش زدی به جان سِماعیل و هاجرش|خون ریختی ز دیده‌ی عیسی و مریمش }} | ||
| خط ۱۶۱: | خط ۱۵۹: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۴ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| آه از مصیبت حسن و حال مضطرش|احشای پاره‌پاره و قلب مکدّرش }} | {{ب| آه از مصیبت حسن و حال مضطرش|احشای پاره‌پاره و قلب مکدّرش }} | ||
| خط ۱۸۶: | خط ۱۸۴: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۵ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| گر سر کنم مصیبتی از شاه کربلا |ترسم شرر به عرش زند آه کربلا }} | {{ب| گر سر کنم مصیبتی از شاه کربلا |ترسم شرر به عرش زند آه کربلا }} | ||
| خط ۲۱۱: | خط ۲۰۹: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۶ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| آه از دمی که در حرم عترت خلیل| برخاست از درای شتر بانگ «الرحیل» }} | {{ب| آه از دمی که در حرم عترت خلیل| برخاست از درای شتر بانگ «الرحیل» }} | ||
| خط ۲۲۹: | خط ۲۲۷: | ||
{{ب| می‌گفت خاک بادیه‌ی کربلا ز دور|مشتاق حضرت توام ای سیّد جلیل }} | {{ب| می‌گفت خاک بادیه‌ی کربلا ز دور|مشتاق حضرت توام ای سیّد جلیل }} | ||
{{ب| بازآ که مهد پیکر صد پاره‌ات منم|ای خسروی که مهد تو جنبانده جبرئیل <ref> در روایات عدیده وارد شده که جبرئیل گهواره‌ی مبارک | {{ب| بازآ که مهد پیکر صد پاره‌ات منم|ای خسروی که مهد تو جنبانده جبرئیل <ref> در روایات عدیده وارد شده که جبرئیل گهواره‌ی مبارک سیّدالشهداء(ع) را در طفولیت حضرتش جنبانده است. ر. ک. به ارشاد شیخ مفید؛ ص ۲۴۹ و ۲۵۰. بحارالانوار؛ ج ۴۴، ص ۱۸۸. عوالم‌العلوم؛ ج ۱۷، ص ۴۳.</ref> }} | ||
است. ر. ک. به ارشاد شیخ مفید؛ ص | |||
{{ب| روز ازل مقدمة الجیش این سپاه|شد نایب امام زمان مسلم عقیل }} | {{ب| روز ازل مقدمة الجیش این سپاه|شد نایب امام زمان مسلم عقیل }} | ||
| خط ۲۳۹: | خط ۲۳۶: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۷ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| القصّه چون به کوفه رسید از صفّ حجاز| جادوی چرخ شعبده‌ای تازه کرد ساز }} | {{ب| القصّه چون به کوفه رسید از صفّ حجاز| جادوی چرخ شعبده‌ای تازه کرد ساز }} | ||
| خط ۲۶۸: | خط ۲۶۵: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۸ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| در کوفه از وفا و محبّت نشانه نیست|وز مهر و آشتی سخنی در میانه نیست }} | {{ب| در کوفه از وفا و محبّت نشانه نیست|وز مهر و آشتی سخنی در میانه نیست }} | ||
| خط ۲۹۳: | خط ۲۹۰: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۹ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| چون کاروان غصّه به گیتی نزول کرد |اوّل سراغ خانه‌ی آل رسول کرد }} | {{ب| چون کاروان غصّه به گیتی نزول کرد |اوّل سراغ خانه‌ی آل رسول کرد }} | ||
| خط ۳۲۰: | خط ۳۱۷: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۱۰ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| چندان کزین مقوله بر آن قوم بی‌ادب| برخواند آن ستوده شه ابطحی نسب }} | {{ب| چندان کزین مقوله بر آن قوم بی‌ادب| برخواند آن ستوده شه ابطحی نسب }} | ||
| خط ۳۴۹: | خط ۳۴۶: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۱۱ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| لبیک ای پدر که منت یار و یاورم |در یاری تو، نایب عبّاس و اکبرم }} | {{ب| لبیک ای پدر که منت یار و یاورم |در یاری تو، نایب عبّاس و اکبرم }} | ||
| خط ۳۷۴: | خط ۳۷۱: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۱۲ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| آمد میان معرکه گفت: ای گروه دون| کز راه حق شدید به یکبارگی برون }} | {{ب| آمد میان معرکه گفت: ای گروه دون| کز راه حق شدید به یکبارگی برون }} | ||
| خط ۳۸۸: | خط ۳۸۵: | ||
{{ب| گیرم که من به رغم شما باشدم گناه|این بیگنه خلاف نکرده تاکنون }} | {{ب| گیرم که من به رغم شما باشدم گناه|این بیگنه خلاف نکرده تاکنون }} | ||
{{ب| آبی دهید بر لب خشکش خدای را|کاندر دلش شکیب نه و اندر تنش سکون <ref> امام برای هیچکس از دشمن تقاضای آب نکرد. در کتاب‌های معتبر تاریخی آمده که امام قصد خداحافظی | {{ب| آبی دهید بر لب خشکش خدای را|کاندر دلش شکیب نه و اندر تنش سکون <ref> امام برای هیچکس از دشمن تقاضای آب نکرد. در کتاب‌های معتبر تاریخی آمده که امام قصد خداحافظی از فرزندش را داشت و او را بوسید که دشمن به سوی گلوی اصغر تیر پرتاب کرد. ر. ک. به ارشاد شیخ مفید. اللهوف ابن طاووس. شهادت علی اصغر.</ref> }} | ||
از فرزندش را داشت و او را بوسید که دشمن به سوی گلوی اصغر تیر پرتاب کرد. ر. ک. به ارشاد شیخ مفید. اللهوف ابن طاووس. شهادت علی اصغر.</ref> }} | |||
{{ب| گفتار شه هنوز به پایان نرفته بود|کان طفل ناله‌ای ز جگر زد چو ارغنون }} | {{ب| گفتار شه هنوز به پایان نرفته بود|کان طفل ناله‌ای ز جگر زد چو ارغنون }} | ||
| خط ۴۰۴: | خط ۴۰۰: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۱۳ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| آه از حسین و داغ فزون از شماره‌اش| و آن دردها که کس نتوانست چاره‌اش }} | {{ب| آه از حسین و داغ فزون از شماره‌اش| و آن دردها که کس نتوانست چاره‌اش }} | ||
| خط ۴۲۸: | خط ۴۲۴: | ||
{{ب| آن دست بسته طفل یتیمی که خسته گشت|پای برهنه از اثر خار و خاره‌اش }} | {{ب| آن دست بسته طفل یتیمی که خسته گشت|پای برهنه از اثر خار و خاره‌اش }} | ||
{{ب| داغی که کهنه شد به یقین بی‌اثر شود|و این داغ هر زمان اثرش بیشتر شود <ref>دیوان | {{ب| داغی که کهنه شد به یقین بی‌اثر شود|و این داغ هر زمان اثرش بیشتر شود <ref>دیوان ادیب‌الممالک؛ ص ۵۶۵- ۵۷۲.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*[[دانشنامه شعر عاشورایی انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم|دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج | *[[دانشنامه شعر عاشورایی انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم|دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج ۲، ص: ۱۰۳۲-۱۰۳۸.]] | ||
*[[کاروان شعر عاشورا| | *[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا، زمزم هدایت، ج ۱، ص ۴۷۶- ۴۸۵.]] | ||
==پی نوشت== | ==پی نوشت== | ||