۳٬۴۸۸
ویرایش
تعزیه خوانی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
در طول حدود 150 سال سلطنت خاندان قاجار در ایران، دورۀ سلطنت ناصرالدین شاه (1264-1313ق)، دورۀ توسعه و شکوه و جلال تعزیه خوانی در ایران، به ویژه در تهران، بوده است. ناصرالدین شاه به مراسم تعزیه خوانی بسیار علاقه نشان می‌داد و در محرم هر سال اگر در تهران به سر می‌برد، برای دیدن شبیه خوانی به تکیه‌های حکومتی، و اگر در ییلاق و بیرون از شهر تهران بود، به تکیه‌ها و حسینیه‌های محلی می‌رفت. او کارگزاران و مسئولان برپایی مجالس تعزیه‌های درباری را در مجلل ساختن محیط تعزیه خوانی و جذاب کردن صحنه‌های وقایع ترغیب و تشویق می‌کرد. به نوشتۀ عبدالله مستوفی، «ناصرالدین شاه که از همه چیز وسیلۀ تفریح می‌تراشید، در این کار هم سعی فراوان به خرج داد و شبیه خوانی را وسیلۀ اظهار تجمل و نمایش شکوه و جلال سلطنتش کرد و آن را به مقام صنعت [= هنر] رساند».<ref>1/ 288.</ref> | در طول حدود 150 سال سلطنت خاندان قاجار در ایران، دورۀ سلطنت ناصرالدین شاه (1264-1313ق)، دورۀ توسعه و شکوه و جلال تعزیه خوانی در ایران، به ویژه در تهران، بوده است. ناصرالدین شاه به مراسم تعزیه خوانی بسیار علاقه نشان می‌داد و در محرم هر سال اگر در تهران به سر می‌برد، برای دیدن شبیه خوانی به تکیه‌های حکومتی، و اگر در ییلاق و بیرون از شهر تهران بود، به تکیه‌ها و حسینیه‌های محلی می‌رفت. او کارگزاران و مسئولان برپایی مجالس تعزیه‌های درباری را در مجلل ساختن محیط تعزیه خوانی و جذاب کردن صحنه‌های وقایع ترغیب و تشویق می‌کرد. به نوشتۀ عبدالله مستوفی، «ناصرالدین شاه که از همه چیز وسیلۀ تفریح می‌تراشید، در این کار هم سعی فراوان به خرج داد و شبیه خوانی را وسیلۀ اظهار تجمل و نمایش شکوه و جلال سلطنتش کرد و آن را به مقام صنعت [= هنر] رساند».<ref>1/ 288.</ref> | ||
ناصرالدین شاه که گنجایش تکیۀ حاج میرزا آقاسی، تکیۀ دولت قدیم را در پذیرش انبوه مردم علاقه‌مند به تعزیه کافی و مناسب نمی‌دانست و مشتاق عمارتی مجلل برای تعزیه خوانی بود، دستور ساختن تکیۀ دولت جدید را همراه با احداث بنای شمس العماره به معیر الممالک بزرگ داد.<ref>نک: معیر الممالک، 43.</ref> او ساختن تکیه را پس از اتمام شمس العماره، ظاهراً در 1285ق/ 1868م در ضلع شمالی فضای سبزه میدان و در جنوب شمس العماره شروع کرد و برخلاف نظر بسیاری از نویسندگان، در 1290ق، پیش از نخستین سفر شاه به اروپا و دیدار از آلبرت هال لندن، به پایان رساند.<ref>برای تفصیل، نک: شهیدی، 183، 220.</ref> تکیۀ دولت جدید به جز مدتی کوتاه در زمان مظفرالدین شاه -که برای پاره‌ای تعمیرات تعطیل شده بود- تا زمان خلع محمدعلی شاه در 1327ق/ 1909م دایر بود و هرساله در محرم مراسم عزاداری و تعزیه خوانی در آن بر پا می‌شد. ظاهراً در 1329 یا 1330ش آن را خراب کردند.<ref>برای اطلاعات بیشتر دربارۀ تکیۀ دولت و تکیه‌های دیگر تهران، نک: بلوکباشی، «تعزیه خوانی در»، 24-27، «توصیفی از...»، 84-85، حاشیه‌های 2-3؛ شهیدی، 178-184، 220، حاشیه‌های 34-36، نیز ص 244-250، 254، حاشیه‌های 7-14؛ نیز نک: | ناصرالدین شاه که گنجایش تکیۀ حاج میرزا آقاسی، تکیۀ دولت قدیم را در پذیرش انبوه مردم علاقه‌مند به تعزیه کافی و مناسب نمی‌دانست و مشتاق عمارتی مجلل برای تعزیه خوانی بود، دستور ساختن تکیۀ دولت جدید را همراه با احداث بنای شمس العماره به معیر الممالک بزرگ داد.<ref>نک: معیر الممالک، 43.</ref> او ساختن تکیه را پس از اتمام شمس العماره، ظاهراً در 1285ق/ 1868م در ضلع شمالی فضای سبزه میدان و در جنوب شمس العماره شروع کرد و برخلاف نظر بسیاری از نویسندگان، در 1290ق، پیش از نخستین سفر شاه به اروپا و دیدار از آلبرت هال لندن، به پایان رساند.<ref>برای تفصیل، نک: شهیدی، 183، 220.</ref> تکیۀ دولت جدید به جز مدتی کوتاه در زمان مظفرالدین شاه -که برای پاره‌ای تعمیرات تعطیل شده بود- تا زمان خلع محمدعلی شاه در 1327ق/ 1909م دایر بود و هرساله در محرم مراسم عزاداری و تعزیه خوانی در آن بر پا می‌شد. ظاهراً در 1329 یا 1330ش آن را خراب کردند.<ref>برای اطلاعات بیشتر دربارۀ تکیۀ دولت و تکیه‌های دیگر تهران، نک: بلوکباشی، «تعزیه خوانی در»، 24-27، «توصیفی از...»، 84-85، حاشیه‌های 2-3؛ شهیدی، 178-184، 220، حاشیه‌های 34-36، نیز ص 244-250، 254، حاشیه‌های 7-14؛ نیز نک: ه د، تکیه.</ref> | ||
اولین سال تعزیه خوانی در تکیۀ دولت ظاهراً در محرم 1291 بوده است. پس از یک وقفۀ دوساله، اجرای تعزیه‌ها تا مرگ ناصرالدین شاه در 1313ق، هرساله ادامه داشت و سال به سال می‌کوشیدند تا بر شکوه و و جلال آن بیفزایند.<ref>شهیدی، 183.</ref> تعزیه گردانان تکیۀ دولت می‌کوشیدند تا فضای صحنه‌های برخی از مجالس را پر هیجان و کم و بیش نزدیک به واقعیت نشان دهند. مثلاً، شبیه جبرائیل را لباس حریر می‌پوشاندند و بال و پر به او می‌آویختند و به هنگام فرود آمدن او از آسمان، او را با طنابی از بالای چادر یا بام خانۀ مجاور پایین می‌آوردند. یا مثلاً در تعزیۀ «بلقیس و سلیمان»، آوردن حجلۀ عروس از آسمان را توسط دیوان با فرود آوردن حجله با ریسمان‌هایی چند به زمین نشان می‌دادند.<ref>باستان، شم 9، ص 14.</ref> | اولین سال تعزیه خوانی در تکیۀ دولت ظاهراً در محرم 1291 بوده است. پس از یک وقفۀ دوساله، اجرای تعزیه‌ها تا مرگ ناصرالدین شاه در 1313ق، هرساله ادامه داشت و سال به سال می‌کوشیدند تا بر شکوه و و جلال آن بیفزایند.<ref>شهیدی، 183.</ref> تعزیه گردانان تکیۀ دولت می‌کوشیدند تا فضای صحنه‌های برخی از مجالس را پر هیجان و کم و بیش نزدیک به واقعیت نشان دهند. مثلاً، شبیه جبرائیل را لباس حریر می‌پوشاندند و بال و پر به او می‌آویختند و به هنگام فرود آمدن او از آسمان، او را با طنابی از بالای چادر یا بام خانۀ مجاور پایین می‌آوردند. یا مثلاً در تعزیۀ «بلقیس و سلیمان»، آوردن حجلۀ عروس از آسمان را توسط دیوان با فرود آوردن حجله با ریسمان‌هایی چند به زمین نشان می‌دادند.<ref>باستان، شم 9، ص 14.</ref> | ||
| خط ۳۱۳: | خط ۳۱۳: | ||
==پی‌نوشت== | ==پی‌نوشت== | ||
<references /> | <references /> | ||
[[رده:هنر]] | |||
[[رده:پرده خوانی]] | |||
[[رده:آئین‌ها و مراسم]] | |||
[[رده:هنرهای نمایشی]] | |||