۱۰٬۰۷۲
ویرایش
نذر و نیاز: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
T.ramezani (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
T.ramezani (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
تنوع نذرها و نیازها از یک سو بیان کننده عقیده و باور نذرکنندگان است و از سوی دیگر، نشانه ای از تنوع فرهنگ اقلیمی و مردمی هر ناحیه از ایران به شمار می آید. | تنوع نذرها و نیازها از یک سو بیان کننده عقیده و باور نذرکنندگان است و از سوی دیگر، نشانه ای از تنوع فرهنگ اقلیمی و مردمی هر ناحیه از ایران به شمار می آید. | ||
نذر، در گذشته و امروز، دارای منطق و روال خاصی بوده که در طول سالیان تغییراتی در نحوه ادا کردن آن ایجاد شده است. در گذشته افرادی که نذوراتی داشتند، وجوه تععین شده برای ادای نذر خود را به حسینیه یا تکیه تحویل می دادند و از محل آن وجوهات، مخارج پذیرایی از عزاداران تأمین می شد. در شرایطی که وجوه جمع آوری شده در طول سال کفاف این امر را نمی داد، متولیان حسیینیه در روزهای نزدیک به ماه محرم با مراجعه به برخی خیران محل می کوشیدند تا کم و کسری مخارج را تأمین کنند. اما با گسترش یافتن محله و بزرگ تر شدن شهرها، در عمل چنین امری دشوار و حتی در مواردی غیرممکن شد و ایرانیان که پیوسته اصرار داشتند تا مراسم عزاداری حسین را تا حد امکان باشکوه برگزار کنن، تدابیر دیگری اندیشیدند که یکی از آن ها تمرکز دادن نذورات در ماه محرم بود. | نذر، در گذشته و امروز، دارای منطق و روال خاصی بوده که در طول سالیان تغییراتی در نحوه ادا کردن آن ایجاد شده است. در گذشته افرادی که نذوراتی داشتند، وجوه تععین شده برای ادای نذر خود را به حسینیه یا تکیه تحویل می دادند و از محل آن وجوهات، مخارج پذیرایی از عزاداران تأمین می شد. در شرایطی که وجوه جمع آوری شده در طول سال کفاف این امر را نمی داد، متولیان حسیینیه در روزهای نزدیک به ماه محرم با مراجعه به برخی خیران محل می کوشیدند تا کم و کسری مخارج را تأمین کنند. اما با گسترش یافتن محله و بزرگ تر شدن شهرها، در عمل چنین امری دشوار و حتی در مواردی غیرممکن شد و ایرانیان که پیوسته اصرار داشتند تا مراسم عزاداری حسین را تا حد امکان باشکوه برگزار کنن، تدابیر دیگری اندیشیدند که یکی از آن ها تمرکز دادن نذورات در ماه محرم بود. | ||
بدیهی است ادای نذر در ماه محرم شرایط ویژه ای ندارد و نوع خاصی از غذا برای اطعام عزاداران توصیه نشده است. به همین دلیل نذورات می تواند شامل غذا، حلوا، شله زرد، آش، نان، پنیر، آب و ... باشد. | |||
همچنین، مقدار و میزان نذر هم شرط نشده است، به این معنا که یک فرد ملزم نیست تمام مخارج اطعام عزاداران یک حسینیه یا تکیه را تأمین کند و می تواند عهده دار تنها یک یا دو قلم کالای مورد نیاز باشد. | |||
در ادامه به برخی از نذرهای ماه محرم اشاره می شود. | |||
نذر پیشواز | |||
یکی از نذرهای پیشواز ماه محرم، غبار روبی تکایا، حسینیه ها و مساجد است. در این نوع از نذر، برخی از مردم، به ویژه زنان و دختران در شهرها و روستاها، نذر می کنند در صورت برآورده شدن حاجتشان، در مراسم نظافت و غبارروبی مسجد، حسینیه و تکیه محلشان شرکت کنند. شستشوی وسایل پذیرایی، تکاندن فرش ها، سیاهپوش کردن حسینیه ها از جمله نذرهایی است که مردم عقیده دارند با شرکت در ان ها حاجاتشان برآورده و از گناهانشان کاسته خواهد شد. | |||
نذر علم | |||
بسیاری از نذرداران و حاجتمندان نذر می کردند از زیر علم امام حسین (ع) رد شوند یا علم را بر دوش خود حمل کنند یا نذری به پای علم بریزند یا به علمدار بدهند. حتی در برخی مناطق از جمله بافت کرمان، برخی از حاجتمندان در روز عاشورا پارچه یا فرشی را در مسیر هیئت عزاداران پهن می کردند تا وقتی علم گردان از روی پارچه گذشت، آن را به نیت تبرک با خود به خانه ببرند. <ref>وکیلیان، سید احمد، شیراز، فارس، بی تا. </ref> برگرفتن سیب یا انار که به تیغه علم زده شده، آب و جارو کردن و اسپند کردن جلوی علم، از دیگر جلوه های حاجت خواهی است. | |||
نذر قارقارا | |||
این نوع نذر، حاجت خواهی باغداران است و در آن یک یا چند درخت برای عزاداری امام حسین (ع) اختصاص می یابد. در باور مردم این نذر، موجب پر برکت شدن و ایمن بودن باغ از آفات می گردد. <ref>خالقی، ناصر، خمس، خاخال، اردبیل، 1376.</ref> | |||
نذر نخل | |||
بسیاری از حاجتمندان نذر می کردند که در تهیه و ساخت نخل هیئت های عزاداری شرکت کنند. این افراد با توجه به توان خود، در بخش های مختلف تهیه نخل شرکت می جستند. برخی از باغداران یا چوب فروشان، نذر می کردند بدون دریافت وجهی، چوب و الوار لازم را برای نخل در اختیار حسینیه یا تکیه قرار دهند. نجاران هم برای ساختن «نخل»پیش قدم می شدند. زنان حاجتمند نیز با هدیه پارچه های زربافت و ابریشمی به نذر و نیازهای خود جامه عمل می پوشاندند. در یزد و روستاهای آن این اعتماد چنان ریشه در فرهنگ مردم داشت که زرتشتیان روستای «دهشیر» یزد نیز با دادن پول یا وسایل مورد نیاز نخل، در این کار خیر سهیم می شدند. <ref>وکیلیان، سید احمد، شیراز، فارس، بی تا. </ref> | |||
همچنین در بسیاری از شهرها و روستاها، از جمله روستاهای تیره و دستگرد قم، در روز آذین بندی نخل، برخی از مردم برای برآورده شدن حاجتشان در خانه های خود آش رشته می پختند و دیگ آش را با تعدادی کاسه و بشقاب به تکیه می آوردند و تحویل «بابا» و متصدی نخل می دادند تا بین مردم و عزاداران تقسیم کند. به این آش، «آش پای نخل» می گفتند. در شهرهای کویری و مرکزی، برخی از جوانان نذر می کردند روز عاشورا نخل یا مفه یا علم هیئت را روی دوش حمل کنند. در سنگسر سمنان، حاجتمندان در ایام محرم به ویژه شب و روز عاشورا برای لحظه ای مفه هیئت را بر دوش می گرفتند. عده ای از نذرداران هم جلوی مفه، گوسفند یا خروس و مرغ قربانی می کردند و گوشت آن را به فقرا و نیازمندان می دادند. <ref>همان. </ref> | |||
نذر حنا و شمع | |||
در چشمه گرمی و ایذه، شب نهم محرم را شب عروسی حضرت قاسم (ع) می دانند. در این شب آنان که حاجتی داشتند، شمع و حنا نذر می کردند تا حاجتشان برآورده شود؛ به این ترتیب که بعد از اتمام روضه خوانی، در حالی که هنوز صلوات ختم روضه فرستاده نشده بود، چند نفر سینی بزرگی را که چند کاسه حنای خیس کرده، تعدادی شمع افروخته و پارچه سبزی درون آن قرار داشت، به میان مجلس می آوردند. | |||
نذر اطعام | |||
این نوع نذر، یکی از متنوع ترین و گسترده ترین انواع نذر در سوگواری ماه محرم به شمار می رود که در ادامه به تعدادی از آن ها در مناطق مختلف کشور اشاره می شود: نذر «نان عباسعلی» در شب تاسوعا در مناطق مختلف استان اصفهان از جمله آران و بیدگل و سینقال اردهال اصفهان. <ref>امینیان، بی نام، سینقال، اردهال، اصفهان، 1371.</ref> نذر «نان و ماست» به عنوان صبحانه از جانب مادران ورامینی که طفل مریض دارند. نذر «شربت» در پای علم از جانب زنان حاجتمند در اکثر نقاط ایران، نذر «آش هریسه» در همدان در شب هفتم محرم موسوم به «قتل کوچک» <ref>دلفانی، قنبرعلی، ملایر، همدان، 1351.</ref> نذر «آش حسین» در میبد یزد در روز عاشورا <ref>ضیایی، بی نام، میبد، یزد، 1351.</ref> نذر «آش عاشورا» یا نذر «آش امام حسین » در تهران، نذر «آش قنبید و آش بلغور» در دستجرد قم در روز عاشورا <ref>جعفرزاده، مصطفی، دستجرد، قم، 1354.</ref> نذر حلیم در اغلب نقاط کشور از جمله در چنگیز قلعه بیجار <ref>قره داغی، ایرج، چنگیز قلعه بیجار، کردستان، 1380.</ref> و رفسنجان | |||