۱۰٬۰۷۲
ویرایش
T.ramezani (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
T.ramezani (بحث | مشارکتها) جز (←منبع) |
||
(۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران'''، کتابی است درباره | '''محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران'''، کتابی است درباره شعایر و مراسم مذهبی در ایران در ایام محرم و صفر که توسط اصغر شعاع، علی آنی زاده، رقیه حاج محمد یاری، شهرزاد دوستی و الهه شایسته رخ نوشته شده است. | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
| موضوع = شعائر و مراسم مذهبی | | موضوع = شعائر و مراسم مذهبی | ||
| سبک = | | سبک = | ||
| ناشر = مرکز تحقیقات صدا و سیما | | ناشر = مرکز تحقیقات مطالعات و سنجش برنامه ای صدا و سیما | ||
| ناشر فارسی = | | ناشر فارسی = | ||
| محل انتشارات = تهران | | محل انتشارات = تهران | ||
خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
==درباره کتاب== | |||
کتاب «محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران»، نمونهای موضوعی در خصوص مناسک مذهبی به خصوص محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران است که مصادیق آن از مناطق و روستاهای مختلف ایران گرفته شده است. بررسی مناسک محرم و صفر نوعی بررسی مردمشناسی دین است. این کتاب در شش فصل که بر پایه مشاهدات و نوشتههای فرهنگیاران واحد فرهنگ مردم صدا و سیما گردآوری شده است. مطالب کتاب با یک جمعبندی مختصر به پایان میرسد؛ در بخشی از این جمعبندی آمده است: مجالس مذهبی به ویژه سوگواریها، تحت قالبهای مختلفی چون روضهخوانی، نوحهخوانی، تعزیه (شبیهخوانی) و نیز در خطابههای واعظان و سخنرانان، مقاطع برگزیدهای از زندگی امامان شیعه و اهل بیت ایشان برای مخاطبان بیان میشود. با توجه به معیار بودن سیره و منش ائمه معصومین برای شیعیان، این نقلها کارکرد اسوهسازی دارند. | |||
این وجه اجتماعی الگوگیری گروهها و تودهها از سیره جمعی اهل بیت در کارهایی چون ظلمستیزی، عدالتخواهی و نوعدوستی جلوهگر میشود. | |||
==مقدمه کتاب== | |||
از زمانی که جامعهشناسی به عنوان دانش شناخت اجتماعات بشری بسط و گسترش یافت، موضوع دین یکی از مهمترین مباحث علوم اجتماعی و بالاخص جامعهشناسی بوده است. آنچه که در تاریخ جامعهشناسی و به خصوص جامعهشناسی دین وجود دارد توجه به نقش دین در جوامع است. در کنار جامعهشناسی، دانش مردمشناسی و مردمشناسان نیز به دلیل تأکید بر جوامع قبیلهای، توجه خود را بیش از همه به دین قبیلهای و ادیان ابتدایی معطوف نمودهاند. | |||
==چکیده== | |||
از سالهای دور، دهه محرم هر سال حال و هوای خاصی را در جامعه شهری و روستایی شیعیان ایجاد میکند. هرچند آیینهای عزاداری محرم چندین قرن است که به طور مدام برگزار میشوند، اما تجربهها و مطالعات و مشاهدات بالاخص در سالهای اخیر بیانگر تغییرات پیاپی این نظام آیینی است. این تغییرات آیینی و سرنوشت آنها در درون جامعه شیعی فینفسه موضوع با ارزشی برای تأملات جامعهشناختی و مردمشناختی هستند. | |||
ادغام آیینهای عزاداری با سنتهای محلی و فرهنگی جوامع شیعی، دلیل اصلی تنوع و تکثر این آیینهاست. در جامعهای مانند ایران و تنوع خرده فرهنگهای محلی و تعدد حوزههای فرهنگی در مناطق مختلف سبب شده که گستره عظیمی از انواع آیینهای عزاداری در طی تاریخ اجتماعات شیعی ایرانی شکل بگیرند. | |||
از آنجا که فرهنگ شیعی که متأثر از قیام عاشوراست با شهادتطلبی و عزاداری برای امام حسین (ع) عجین شده است، عزاداری، نمادی از احیای ارزشهای متعالی انسانی به شمار میرود؛ ارزشهایی که امام حسین (ع) و یارانش در سرزمین کربلا جان بر سر آن نهادند. از همین روست که پیامهای این واقعه عظیم، ابعاد زندگی فردی و اجتماعی شیعیان را تحت تأثیر قرار داده است. | |||
==فصلهای کتاب== | |||
جلوههای آیینی این واقعه را در مناطق گوناگون ایران با عناوین زیر بررسی شده است: | |||
===فصل اول: پیشینه عزاداری ماه محرم=== | |||
در این فصل به اختصار ویژگیهای ماه محرم به عنوان مهمترین ارکان فرهنگ و جامعه شیعی ایرانی و طریقی برای جامعهپذیری دینی بررسی شده است. همچنین به سابقه عزاداری مردم نسبت به امام حسین (ع) در ایران اشاره شده و روزشمار این واقعه بر اساس مستندات تاریخی، فهرست گردیده است. | |||
===فصل دوم: آیینها و آواهای پیشواز ماه محرم=== | |||
این فصل به واقعه عاشورا از منظر سلسله مراسمی که همه ساله به صورت یکی از گستردهترین رسوم مذهبی شیعی برگزار میگردد، اختصاص دارد. | |||
چاووشخوانی که یکی از شیوههای اطلاعرسانی مناسک و مراسم مذهبی بوده است به همراه بستن سقاخانه و مراسم علمبندان محتوای بخش اول این فصل است و در بخش دوم آواهای پیشواز ماه محرم مثل چاووشخوانی و سالمخوانی به همراه نمونههای اشعار آمده است. | |||
===فصل سوم: آیینها و آواهای سوگواری ماه محرم=== | |||
بخش اول این فصل به آیینهای سوگواری ماه محرم اختصاص دارد. سوگهایی که در ماه محرم در مناطق مختلف ایران برگزار میشوند بسیار گسترده و متنوعاند. | |||
بخش دوم آواهای سوگواری ماه محرم مانند مرثیهخوانی و نوحهخوانی در دهه اول محرم با مصادیقی از شهرها و روستاهای مختلف است. | |||
===فصل چهارم: بازتاب قیام عاشورا در ادبیات شفاهی=== | |||
در این فصل ادبیات عامه ماه محرم که به دو صورت روایتهای منظوم و منثور در میان توده مردم رواج دارد، با ذکر نمونههایی آورده شده است. ترانههای دوبیتی، تصنیف، چارپاره، لالایی، متل، چیستان، بازیهای منظوم و اشعار عامیانه از جمله این روایات هستند. | |||
===فصل پنجم: نماد و نمایش در فرهنگ عاشورا=== | |||
در سوگواریهای ماه محرم، باورها و منویات درونی مردم در قالب نمادها و نشانهها بیان میشود. | |||
بخش اول این فصل به نماد در فرهنگ عاشورا اختصاص دارد. در این بخش از شبیهگردانی به نماد سوگیادهای مذهبی یاد شده و به شبیهسازی و نمادپردازی محرم از نگاه سفرنامهنویسان و مستشرقان اشاره شده است. | |||
عنوان بخش دوم نمایش آیینی در فرهنگ عاشورا است. در این بخش به تعزیه یا شبیهخوانی و چایینه که الگوی فرهنگی زنانه برای انتقال ارزشهای مذهبی ماه محرم و ایام عاشوراست، به اختصار پرداخته شده است. | |||
===فصل ششم: آیینها و آواهای سوگواری ماه صف=== | |||
در این فصل و در دو قسمت جداگانه «آیینها» و «آواهای» این ماه توصیف و تدوین شده است؛ و به «سوگواری ماه صفر در فرهنگ مردم ایران» اختصاص دارد. | |||
این ماه، ماه ورود خانواده امام حسین (ع) و بازماندگان واقعه کربلا به شام است و آنان در شام آزار بسیار دیدند و شاید به همین دلیل است که حرمت این ماه همچون ماه محرم پاس داشته میشود. مناسبتهای ماه صفر شامل: وفات پیامبر اسلام (ص)، شهادت امام حسن مجتبی (ع) و شهادت امام رضا (ع) است. | |||
==منابع== | |||
* [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=3367680&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author سازمان اسناد رسمی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران] | |||
* [http://anthropologyandculture.com/fa/easyblog/3106-%D9%85%D8%B9%D8%B1 سایت انسانشناسی و فرهنگ] | |||
* [http://www.iribresearch.ir/ketab_online/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/157/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D9%88-%D8%B5%D9%81%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86 مرکز پژوهش و سنجش افکار سازمان صدا و سیما] | |||
[[رده: کتابها]] | |||
[[رده: کتابها در گروه علوم اجتماعی]] | |||
[[رده: کتابها در گروه جامعه شناسی]] | |||
== | |||
[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=3367680&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author سازمان اسناد رسمی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران] | |||
[[رده: |
ویرایش