روضه خوانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جزبدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
روضه و روضه خوانی اصطلاحی است که در مورد برپایی مجالس سوگواری امام حسین (ع) و هر مجلسی که به منظور ذکر فضایل، مصائب و شرح نحوه شهادت و ظلم ها و ستم های وارد شده بر بزرگان دین برگزرا می شود، به کار می رود. <ref>حسام مظاهری، 1387، ص 297.</ref> شعر خواندن و گریاندن بر مصائب اهل بیت (ع) از زمان خود معصومین (ع) و به تشویق خود حضرات بوده است. وجه تسمیه روضه و روضه خوان به سال 900 هجری قمری یعنی عصر فاضل متبحر، و زمان ملاحسین کاشفی که «روضه الشهداء» را تألیف کرد، برمی گردد، پیش از این سال، افرادی که به این کار مشغول بودند، اسم مخصوصی نداشتند. «روضه الشهداء» کتابی است مشتمل بر تاریخ مصیبت های حضرت رسول (ص) و تفصیل احوال امامان شیعه، به ویژه شرح وقایع کربلا که به نثر فارسی تحریر و با اشعار و نثر عربی آراسته شده است. این کتاب در ایران با اقبال بسیار روبه رو شد تا جایی که دست به دست می گشت و بر منبرها خوانده می شد و مردم می گریستند. از همین رو، به مرور زمان، کسانی که کتاب روضه الشهداء را می خواندند، به روضه خوان و این مجالس که در آن کتاب روضهالشهداء خوانده می شد، به روضه شهرت یافت. <ref>همان، ص 55.</ref>
'''روضه خوانی''' اصطلاحی است که در مورد برپایی مجالس سوگواری [[امام حسین (ع)]] و هر مجلسی که به منظور ذکر فضایل، مصائب و شرح نحوه شهادت و ظلمها و ستمهای وارد شده بر ائمه معصومین (ع)، به کار میرود.<ref>حسام مظاهری، 1387، ص 297.</ref> روضه خوانها اغلب نظم و نثر را با هم ترکیب میکنند و به شیوهای خاص بر بالای منبر به ذکر مصائب امام حسین (ع) و وقایع [[عاشورا]] میپردازند. روضه خوانی از سویی بیان وقایع تاریخی است، اما به لحاظ شکل، هنر خاصی از نوع بیان در آن به کار رفته است. جنبه آوازی، انتخاب مطالب، تلفیق آنها با یکدیگر، استفاده از شعر و تعابیر عاطفی همه اینها ماهیت روضه خوانی را از صورت تاریخی محض درآورده و آن را به نوعی کار هنری و شعاری تبدیل کرده است. <ref>انوری پور، 1390، ص 35.</ref>


روضه خوانی به سه قسمت تقسیم می شود: «مقدمه»، «اوج» و «فرود». مقدمه روضه همان اشعار ابتدای روضه است که در پرده های پایین خوانده می شود. کم کم روضه خوان صدای خود را بالا می برد و بر سرعت جملات می افزاید تا جایی که به بالاترین سطح خود می رسد که «اوج روضه» نام  دارد. روضه خوان، مستمع را زیاد در این حال نگه نمی دارد و بعد از گفتن جمله متنایسب این قسمت که معمولاً سوزناک ترین جملات روضه است، با یکمکث کوتاه و فرود آوردن صدا، روضه را کم کم به اتمام می رساند.  
==روضه خوانی در ایران==
روضه و روضهخوان به سال 900 هجری قمری یعنی عصر فاضل متبحر، و زمان ملاحسین کاشفی که «روضه الشهداء» را تألیف کرد، برمیگردد، پیش از این سال، افرادی که به این کار مشغول بودند، اسم مخصوصی نداشتند. «[[روضه الشهداء]]» کتابی است مشتمل بر تاریخ مصیبتهای حضرت رسول (ص) و تفصیل احوال امامان شیعه، به ویژه شرح وقایع کربلا که به نثر فارسی و با اشعار و نثر عربی نوشته شده است. این کتاب در ایران با اقبال بسیار روبهرو شد تا جایی که دست به دست میگشت و بر منبرها خوانده میشد و مردم میگریستند. از همین رو، به مرور زمان، کسانی که کتاب روضه الشهداء را میخواندند، به روضهخوان و این مجالس که در آن کتاب روضهالشهداء خوانده میشد، به روضه شهرت یافت. <ref>همان، ص 55.</ref>
==اقسام روضه خوانی==
روضه خوانی به سه قسمت تقسیم میشود: «مقدمه»، «اوج» و «فرود». مقدمه روضه همان اشعار ابتدای روضه است که در پردههای پایین خوانده میشود. کمکم روضهخوان صدای خود را بالا میبرد و بر سرعت جملات میافزاید تا جایی که به بالاترین سطح خود میرسد که «اوج روضه» نام  دارد. روضهخوان، مستمع را زیاد در این حال نگه نمیدارد و بعد از گفتن جمله متناسب این قسمت که معمولاً سوزناکترین جملات روضه است، با یک مکث کوتاه و فرود آوردن صدا، روضه را کمکم به اتمام میرساند.
امروزه، روضهخوانان برخلاف گذشته، از مقاتل معتبر مانند «لهوف» ابن طاووس و «ارشاد» مفید که به بیان وقایع عاشورا به صورت متقن پرداختهاند، واقعهخوانی و روضه خوانی میکنند و از احوال نادرست میپرهیزند تا مانع از ایجاد وهن در مستمعین شوند. <ref>هادی منش، 1386، ص 137-146.</ref> روضه خوانی شامل قسمتهایی همچون شعر شروع مجلس، زمزمه، نوحه زمینه و زمینه است.
[[پرونده:مجلس روضه خوانی در تکیه دولت.png|بندانگشتی|مجلس روضه خوانی در تکیه دولت- اثر عباس رستمیان]]
===شعر شروع مجلس عزاداری===
شعر عاشورایی ارزشمند و هدفگرا، اثر مطلوب خود را بر خودی و بیگانه میگذارد و همچون سلاحی، موجب خوار شدن و رسوایی دشمنان اسلام میشود.
===زمزمه===
زمزمه در اصل، تکرار زیر لب کلماتی است که در حین روضه برای همنوایی، بین مستمعان صورت میگیرد. وقتی مدتی روضه خوانده شد، مستمع میل دارد نام [[حسین بن على (ع)|حسین (ع)]] را زمزمه کند که در بعضی مواقع، مداح برای شور افکندن در مجلس او را به این کار دعوت میکند. زمزمهها به چند قسمت تقسیم میشوند:
زمزمههایی که از شور و هیجان ناشی از شنیدن اوج و فرود روضهخوان صورت میگیرد و به صورت خودجوش است. این زمزمه فاقد پیچیدگی و به طور معمول ذکر آن «حسین جان» است. نوع دیگر زمزمههایی است که شور و هیجان زمزمههای پیشین را دارد، اما روضهخوان آن را هدایت میکند؛ بدین ترتیب که بعد از روضه کلماتی را مانند غریب (حسین)، مظلوم (حسین)، بیکس (حسین) و عطشان (حسین) میگوید و به همراه آن مستمع این کلمات را به همان لحن دم میگیرد. این دو شیوه زمزمه را روضهخوان در پردههای پایین و بدون هیچگونه سر و صدایی آرام و دلنشین میخواند و مستمع آرام آرام آن را میگوید و باحال زمزمه اشک میریزد.  


امروزه، روضه خوانان بر خلاف گذشته، از مقاتل معتبر مانند «لهوف» ابن طاووس و «ارشاد» مفید که به بیان وقایع عاشورا به صورت متقن پرداخته اند، واقعه خوانی و روضه خوانی می کنند و از احوال نادرست می پرهیزند تا مانع از ایجاد وهن در مستمعین شوند. <ref>هادی منش، 1386، ص 137-146.</ref> روضه خوانی شامل قسمت هایی همچون شعر شروع مجلس، زمزمه، نوحه زمینه و زمینه است.
اما زمزمه نوع سوم دارای یک شعر و یک سبک مستقل است و روضهخوان در آن نقش بیشتری دارد؛ بدین ترتیب که یک قسمت از آن را روضهخوان به عنوان «دم» استفاده میکند و از مستمع جواب میگیرد و بقیه را خود میخواند و در پایان هر بندی، از مستمع جواب میخواهد. <ref>همان، ص 146-149.</ref>  
==شعر شروع مجلس عزاداری==
شعر عاشورایی ارزشمند و هدف گرا، اثر مطلوب خود را بر خودی و بیگانه می گذارد و همچون سلاحی، موجب خوار شدن و رسوایی دشمنان اسلام می شود.
==زمزمه==


بعد از خواندن روضه و شعر، نوبت به خواندن «زمینه» میرسد که در واقع حکم آماده شدن برای نوحه را دارد.
===زمینه===
زمینه، [[نوحه]]ای کوتاه با سربندهای محزون است که ابیات آن از سه یا چهار بند تجاوز نمیکند و مستمع به صورت نشسته به سینه میزند و جواب میدهد. اینگونه به مستمع فرصت داده میشود که خود را آماده برای سینهزنی کند و در حالی که آرام آرام جواب کوتاه آن را تکرار میکند و به سینه میزند، صفهای سینهزنی را تشکیل دهد.


زمینه به دو دسته تقسیم میشود:


'''الف) زمینه همراه با جواب:''' این نوع زمینه، شعری بسیار ساده و محزون است که بندهای کوچک و یک کلمهای دارد و مستمع فقط سینه میزند و بعد از هر دو بیت، آن بند کوچک و یک کلمهای را جواب میدهد و به این ترتیب زمینه به پایان میرسد.


'''ب) زمینه بدون جواب:''' در این زمینه خوانی کلاً جواب گرفته نمیشود و فقط یک شعر ساده برای انجام سینهزنی خوانده میشود و مستمع آماده نوحه میگردد. پس از پایان زمینه خوانی، نوحهخوان (زمینه خوان) بعد از دعا برای فرج امام زمان (عج) یا سلامتی رهبر و شفای بیماران، یا با شور دادن یا تند ادا کردن اذکار مقدس یا حسین (ع)، یا زهرا (س)، یا زینب (س) و یا ابوالفضل (ع)، مجلس را برای نوحه مهیا میسازد تا از فضای آرام و ملایم زمینه خوانی بیرون آید و آماده نوحهخوانی شود. <ref>همان، ص 149-151.</ref>
===روضه منظوم===
روضه خوانی دو ویژگی دارد: نخست آنکه قضایا و حوادث کربلا را برای دیگران بازمیگوید و دوم آنکه مرثیهخوانی میکند. روشن است که ویژگی اول، [[مقتل خوانی]] است و روضهخوان طوری مقتل را ادا میکند که لحن خطابی، سؤالی، خواهش و ... آن را مشخص شود و اصل مطلب و مفهوم واقعی عبارات به راحتی فهمیده شود. ویژگی دوم، به خواندن مرثیه مذهبی ارتباط دارد. <ref>انوری پور، 1390، ص 58.</ref> در این منظومه عاشورایی، وقایع تاریخی مطرح نیست، زیرا خواننده از پیش با موضوع آشناست. در نتیجه شاعر بدون مقدمه، سراغ وقایع حزنانگیز عاشورا میرود. از دیگر ویژگیهای این مراثی، جزئینگری و روایی، سادگی زبان و کاربرد قالب مصنوعی است. <ref>اسلامی در پایگاه اطلاعرسانی حوزه.</ref>
نمونهای از روضه منظوم اهل بیت در کربلا به  نقل از شیخ حسن لاهیج ملا (عاجز آملی) ذکر میشود: <ref>لاهیج ملا، 1390، ص 83-84.</ref>
{{شعر}}
{{ب| ای دل برآر ناله که دلها در آذر است | این مجلس عزای عزیز پیمبر است}}
{{ب| ای دیده خون ببار اگر در جهان تو را | میل بهشت و جنت فردوس و کوثر است}}
{{ب| اشکی بریز و آتش سوزنده را ببین | این اشک دیده رونق بازار محشر است}}
{{ب| اشک عزای سرور لب تشنگان حسین | در نزد اهل حال به از درّ و گوهر است}}
{{ب| بی بهشت میوزد از خاک کربلا | عریان فتاده با تن مجروح و بیسر است}}
{{ب| قربان آن کس که به صحرای کربلا | چون تربت حسین به از مشک اذفر است}}
{{ب| رفتن به کربلا به سر قبر کشتگان | دیدم چهار گوش به هر قبر زیور است}}
{{ب| قبری میان روضه به شش گوشه دیدمش | مانند تاج بر سر این هفت کشور است}}
{{ب| پرسیدم از کسی به جوابم به ناله گفت | پایین پای قبر حسین قبر اکبر است}}
{{ب| ای کام دل ندیده به قربان آن دلی | کاندر لحد فتاده ملول و مکدر است}}
{{ب| خواهر در انتظار عروسش سیاهپوش | در حجلهگاه با تن مجروح و مضطر است}}
{{ب| «عاجز» بنال در غم شاهان به روز و شب | در مجلسی که فاطمه با دیده  تر است}}
{{پایان شعر}}<br />
همچنین روضه منظومی که برای حضرت عباس (ع) خوانده میشود، عبارت است از: <ref>همان، ص 86-87.</ref>
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> میان تازهجوانان چو حضرت عباس </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> جهان ندیده جوانی به صورت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> مه دو هفته خجل میشدی اگر میدید </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> به بارگاه حسین ماه طلعت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ندیده دیده گردون دلاوری به زمانه </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> به طمطراق جلال و نزاکت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> به روز معرکه شیر فلک هراسان بود </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> از آن سواری و سهم و صلابت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> نشد برای کسی در برادری ممکن </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> برادری به وفا و به غیرت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> چو العطش ز سکینه به خیمه گشت بلند </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> روان ز دیده شدی اشک حسرت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گرفت مشک و روان شد به سوی شط فرات </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> دگر به خیمه نشد استقامت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> جهان نالان شد اندر دمی که او افتاد </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> به خاک تیره لوای شجاعت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> جهان بدیده زینب سیاه شد همچون شب </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> دمی که گشت نگون سرو قامت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> میان این همه غمها به روز عاشورا </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> شکست پشت حسین در مصیبت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> فلک به داغ علی اکبر جوان پاشید </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> نمک به زخم حسین در شهادت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بنال ای دل و بر گو به ناله جانسوز </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> فدای آن تن مجروح و طاقت عباس</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بزرگوار خدایا «عاجز» را نصیب کن </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> به رستخیز قیامت شفاعت عباس</span>
|}
<br />
==منبع==
==منبع==
* [[محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران|اصغر شعاع، علی آنی‌زاده، رقیه حاج محمدیاری، شهرزاد دوستی، الهه شایسته رخ، محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 183-188.]]
 
*[[محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران|اصغر شعاع، علی آنیزاده، رقیه حاج محمدیاری، شهرزاد دوستی، الهه شایسته رخ، محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 183-188.]]
 
==پی نوشت==
==پی نوشت==
[[رده:آیین‌ها]]
[[رده:آیین‌ها در ماه محرم]]
[[رده:سوگواری]]
[[رده:سوگواری]]
[[رده:سوگواری در ماه محرم]]
[[رده:سوگواری در ماه محرم]]
[[رده:مراسم‌ها]]
[[رده:مراسمها]]
[[رده:مراسم‌ها در ماه محرم]]
[[رده:مراسمها در ماه محرم]]
<references />
[[رده:آیین‌ها در ماه محرم]]
[[رده:آیین‌ها]]
[[En:Rawze Khawni]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۳

روضه خوانی اصطلاحی است که در مورد برپایی مجالس سوگواری امام حسین (ع) و هر مجلسی که به منظور ذکر فضایل، مصائب و شرح نحوه شهادت و ظلمها و ستمهای وارد شده بر ائمه معصومین (ع)، به کار میرود.[۱] روضه خوانها اغلب نظم و نثر را با هم ترکیب میکنند و به شیوهای خاص بر بالای منبر به ذکر مصائب امام حسین (ع) و وقایع عاشورا میپردازند. روضه خوانی از سویی بیان وقایع تاریخی است، اما به لحاظ شکل، هنر خاصی از نوع بیان در آن به کار رفته است. جنبه آوازی، انتخاب مطالب، تلفیق آنها با یکدیگر، استفاده از شعر و تعابیر عاطفی همه اینها ماهیت روضه خوانی را از صورت تاریخی محض درآورده و آن را به نوعی کار هنری و شعاری تبدیل کرده است. [۲]

روضه خوانی در ایران[ویرایش | ویرایش مبدأ]

روضه و روضهخوان به سال 900 هجری قمری یعنی عصر فاضل متبحر، و زمان ملاحسین کاشفی که «روضه الشهداء» را تألیف کرد، برمیگردد، پیش از این سال، افرادی که به این کار مشغول بودند، اسم مخصوصی نداشتند. «روضه الشهداء» کتابی است مشتمل بر تاریخ مصیبتهای حضرت رسول (ص) و تفصیل احوال امامان شیعه، به ویژه شرح وقایع کربلا که به نثر فارسی و با اشعار و نثر عربی نوشته شده است. این کتاب در ایران با اقبال بسیار روبهرو شد تا جایی که دست به دست میگشت و بر منبرها خوانده میشد و مردم میگریستند. از همین رو، به مرور زمان، کسانی که کتاب روضه الشهداء را میخواندند، به روضهخوان و این مجالس که در آن کتاب روضهالشهداء خوانده میشد، به روضه شهرت یافت. [۳]

اقسام روضه خوانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

روضه خوانی به سه قسمت تقسیم میشود: «مقدمه»، «اوج» و «فرود». مقدمه روضه همان اشعار ابتدای روضه است که در پردههای پایین خوانده میشود. کمکم روضهخوان صدای خود را بالا میبرد و بر سرعت جملات میافزاید تا جایی که به بالاترین سطح خود میرسد که «اوج روضه» نام دارد. روضهخوان، مستمع را زیاد در این حال نگه نمیدارد و بعد از گفتن جمله متناسب این قسمت که معمولاً سوزناکترین جملات روضه است، با یک مکث کوتاه و فرود آوردن صدا، روضه را کمکم به اتمام میرساند. امروزه، روضهخوانان برخلاف گذشته، از مقاتل معتبر مانند «لهوف» ابن طاووس و «ارشاد» مفید که به بیان وقایع عاشورا به صورت متقن پرداختهاند، واقعهخوانی و روضه خوانی میکنند و از احوال نادرست میپرهیزند تا مانع از ایجاد وهن در مستمعین شوند. [۴] روضه خوانی شامل قسمتهایی همچون شعر شروع مجلس، زمزمه، نوحه زمینه و زمینه است.

مجلس روضه خوانی در تکیه دولت- اثر عباس رستمیان

شعر شروع مجلس عزاداری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شعر عاشورایی ارزشمند و هدفگرا، اثر مطلوب خود را بر خودی و بیگانه میگذارد و همچون سلاحی، موجب خوار شدن و رسوایی دشمنان اسلام میشود.

زمزمه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زمزمه در اصل، تکرار زیر لب کلماتی است که در حین روضه برای همنوایی، بین مستمعان صورت میگیرد. وقتی مدتی روضه خوانده شد، مستمع میل دارد نام حسین (ع) را زمزمه کند که در بعضی مواقع، مداح برای شور افکندن در مجلس او را به این کار دعوت میکند. زمزمهها به چند قسمت تقسیم میشوند: زمزمههایی که از شور و هیجان ناشی از شنیدن اوج و فرود روضهخوان صورت میگیرد و به صورت خودجوش است. این زمزمه فاقد پیچیدگی و به طور معمول ذکر آن «حسین جان» است. نوع دیگر زمزمههایی است که شور و هیجان زمزمههای پیشین را دارد، اما روضهخوان آن را هدایت میکند؛ بدین ترتیب که بعد از روضه کلماتی را مانند غریب (حسین)، مظلوم (حسین)، بیکس (حسین) و عطشان (حسین) میگوید و به همراه آن مستمع این کلمات را به همان لحن دم میگیرد. این دو شیوه زمزمه را روضهخوان در پردههای پایین و بدون هیچگونه سر و صدایی آرام و دلنشین میخواند و مستمع آرام آرام آن را میگوید و باحال زمزمه اشک میریزد.

اما زمزمه نوع سوم دارای یک شعر و یک سبک مستقل است و روضهخوان در آن نقش بیشتری دارد؛ بدین ترتیب که یک قسمت از آن را روضهخوان به عنوان «دم» استفاده میکند و از مستمع جواب میگیرد و بقیه را خود میخواند و در پایان هر بندی، از مستمع جواب میخواهد. [۵]

بعد از خواندن روضه و شعر، نوبت به خواندن «زمینه» میرسد که در واقع حکم آماده شدن برای نوحه را دارد.

زمینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زمینه، نوحهای کوتاه با سربندهای محزون است که ابیات آن از سه یا چهار بند تجاوز نمیکند و مستمع به صورت نشسته به سینه میزند و جواب میدهد. اینگونه به مستمع فرصت داده میشود که خود را آماده برای سینهزنی کند و در حالی که آرام آرام جواب کوتاه آن را تکرار میکند و به سینه میزند، صفهای سینهزنی را تشکیل دهد.

زمینه به دو دسته تقسیم میشود:

الف) زمینه همراه با جواب: این نوع زمینه، شعری بسیار ساده و محزون است که بندهای کوچک و یک کلمهای دارد و مستمع فقط سینه میزند و بعد از هر دو بیت، آن بند کوچک و یک کلمهای را جواب میدهد و به این ترتیب زمینه به پایان میرسد.

ب) زمینه بدون جواب: در این زمینه خوانی کلاً جواب گرفته نمیشود و فقط یک شعر ساده برای انجام سینهزنی خوانده میشود و مستمع آماده نوحه میگردد. پس از پایان زمینه خوانی، نوحهخوان (زمینه خوان) بعد از دعا برای فرج امام زمان (عج) یا سلامتی رهبر و شفای بیماران، یا با شور دادن یا تند ادا کردن اذکار مقدس یا حسین (ع)، یا زهرا (س)، یا زینب (س) و یا ابوالفضل (ع)، مجلس را برای نوحه مهیا میسازد تا از فضای آرام و ملایم زمینه خوانی بیرون آید و آماده نوحهخوانی شود. [۶]

روضه منظوم[ویرایش | ویرایش مبدأ]

روضه خوانی دو ویژگی دارد: نخست آنکه قضایا و حوادث کربلا را برای دیگران بازمیگوید و دوم آنکه مرثیهخوانی میکند. روشن است که ویژگی اول، مقتل خوانی است و روضهخوان طوری مقتل را ادا میکند که لحن خطابی، سؤالی، خواهش و ... آن را مشخص شود و اصل مطلب و مفهوم واقعی عبارات به راحتی فهمیده شود. ویژگی دوم، به خواندن مرثیه مذهبی ارتباط دارد. [۷] در این منظومه عاشورایی، وقایع تاریخی مطرح نیست، زیرا خواننده از پیش با موضوع آشناست. در نتیجه شاعر بدون مقدمه، سراغ وقایع حزنانگیز عاشورا میرود. از دیگر ویژگیهای این مراثی، جزئینگری و روایی، سادگی زبان و کاربرد قالب مصنوعی است. [۸]

نمونهای از روضه منظوم اهل بیت در کربلا به نقل از شیخ حسن لاهیج ملا (عاجز آملی) ذکر میشود: [۹]

ای دل برآر ناله که دلها در آذر است این مجلس عزای عزیز پیمبر است
ای دیده خون ببار اگر در جهان تو را میل بهشت و جنت فردوس و کوثر است
اشکی بریز و آتش سوزنده را ببین این اشک دیده رونق بازار محشر است
اشک عزای سرور لب تشنگان حسین در نزد اهل حال به از درّ و گوهر است
بی بهشت میوزد از خاک کربلا عریان فتاده با تن مجروح و بیسر است
قربان آن کس که به صحرای کربلا چون تربت حسین به از مشک اذفر است
رفتن به کربلا به سر قبر کشتگان دیدم چهار گوش به هر قبر زیور است
قبری میان روضه به شش گوشه دیدمش مانند تاج بر سر این هفت کشور است
پرسیدم از کسی به جوابم به ناله گفت پایین پای قبر حسین قبر اکبر است
ای کام دل ندیده به قربان آن دلی کاندر لحد فتاده ملول و مکدر است
خواهر در انتظار عروسش سیاهپوش در حجلهگاه با تن مجروح و مضطر است
«عاجز» بنال در غم شاهان به روز و شب در مجلسی که فاطمه با دیده تر است


همچنین روضه منظومی که برای حضرت عباس (ع) خوانده میشود، عبارت است از: [۱۰]

میان تازهجوانان چو حضرت عباس جهان ندیده جوانی به صورت عباس
مه دو هفته خجل میشدی اگر میدید به بارگاه حسین ماه طلعت عباس
ندیده دیده گردون دلاوری به زمانه به طمطراق جلال و نزاکت عباس
به روز معرکه شیر فلک هراسان بود از آن سواری و سهم و صلابت عباس
نشد برای کسی در برادری ممکن برادری به وفا و به غیرت عباس
چو العطش ز سکینه به خیمه گشت بلند روان ز دیده شدی اشک حسرت عباس
گرفت مشک و روان شد به سوی شط فرات دگر به خیمه نشد استقامت عباس
جهان نالان شد اندر دمی که او افتاد به خاک تیره لوای شجاعت عباس
جهان بدیده زینب سیاه شد همچون شب دمی که گشت نگون سرو قامت عباس
میان این همه غمها به روز عاشورا شکست پشت حسین در مصیبت عباس
فلک به داغ علی اکبر جوان پاشید نمک به زخم حسین در شهادت عباس
بنال ای دل و بر گو به ناله جانسوز فدای آن تن مجروح و طاقت عباس
بزرگوار خدایا «عاجز» را نصیب کن به رستخیز قیامت شفاعت عباس


منبع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. حسام مظاهری، 1387، ص 297.
  2. انوری پور، 1390، ص 35.
  3. همان، ص 55.
  4. هادی منش، 1386، ص 137-146.
  5. همان، ص 146-149.
  6. همان، ص 149-151.
  7. انوری پور، 1390، ص 58.
  8. اسلامی در پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
  9. لاهیج ملا، 1390، ص 83-84.
  10. همان، ص 86-87.