ادب الطف او شعراء الحسین علیه السلام من القرن الاول الهجری حتی القرن الرابع عشر

جواد شبر، پیشگفتار محمّد جواد مغنیة. بیروت، دارالمرتضی، 1409. 10 ز، 351+ 340+ 317 + 347 + 383 + 336 + 327 + 351 + 368 + 320 ص، وزیری. تصویر، 7 کتاب حاضر مشتمل بر شرح حال و نمونهٔ اشعار بیش از پانصد شاعر است که دربارهٔ امام حسین - ع - به عربی شعر سرودهاند. پدیدآورنده در آغاز کتاب گفته است که بنای او بر استقصا و جمعآوری همهٔ اشعار نبود. زیرا در این باره اشعار فراوانی وجود دارد که اگر گرد آید، به صدها جلد کتاب می رسد (ز 1، ص 18). دامنهٔ تحقیق نویسنده از قرن اول تا چهاردهم هجری است. نخستین شاعر معرفی شده، عقبة بن عمرو الشهمی، از اواخر قرن اول، و آخرین شاعر شیخ مهدی مطر است که در سال 1395 ق درگذشت. اشعار گردآوری شده به ترتیب تاریخ درگذشت شاعران آمده و پدیدآورنده برای گردآوری اشعار به منابع فراوانی، مطبوع و مخطوط، رجوع کرده است. تاریخ پایان تألیف کتاب روشن نیست، ولی پیشگفتار مغنیه بر جلد اول کتاب 1969 میلادی (1389 ق) و تاریخ مقدمهٔ جلد هشتم جمادی الثانی 1397 است. جلد اول شامل شرح حال و نمونهٔ اشعار شاعران قرن اول تا سوم است. جلد دوم شامل قرن چهارم و پنجم، جلد سوم شامل قرن ششم، جلد چهارم شامل قرن هفتم تا نهم، جلد پنجم شامل قرن دهم تا دوازدهم، جلد ششم و هفتم شامل قرن سیزدهم و جلد هشتم تا دهم شامل قرن چهاردهم است.

اسامی بعضی شاعران عبارتند از: ابوالر میح خزاعی، ام کلثوم، ابوالاسود دؤلی، کمیت اسدی، سید حمیری، صاحب بن عباد، شریف رضی، مهیار دیلمی، ابوالعلاء معرّی، خطیب خوارزمی، ابن ابیالحدید، فخرالدین طریحی، احمد بلادی، سید محمّد مهدی بحرالعلوم، شیخ احمد احسائی، سید مهدی قزوینی، سید عبدالمطلب حلی، محمّد حسین اصفهانی، سید محسن امین، سید عبدالهادی شیرازی، مصطفی جواد. گفتنی است علی خاقانی در کتاب شعراء الحسین او ادب الطف، گزیدهٔ اشعار بیش از سیصد شاعر عرب را دربارهٔ امام حسین آورده است (الذریعة، ج 14، ص 193)، سید سبط الحسن فتح پوری نیز در کتاب عربی مرئیة به گردآوری مراثی بیش از هفتصد شاعر عرب در بارهٔ امام حسین، تا سال پانصد، پرداخته و این اذعای شبلی نعمانی را که «ان العرب لم یشارک العجم فی المراثی »، رد کرده است ( الذریعة، ج 15، ص 243). همچنین کتاب زفرات الثقلین و دهها جلد از کتاب دائرة المعارف الحسینیة، که هر دو در بعد معرفی می شوند، به اشعار در بارهٔ سید الشهدا اختصاص دارند.

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 143-144.