انصار الحسین دراسه عن شهداء ثوره الحسین، الرجال و الدلالات

محمّد مهدی شمس الذین، چاپ دوم: بیروت، الذار الاسلامیه، 1 140. 233 ص، وزیری. 7 کتاب حاضر، که در سال 1394 قمری نوشته شده، از مهمترین آثار دربارهٔ یاران امام حسین - ع - است. در آغاز از منابع این تحقیق سخن رفته و در بخش اول و دوم به بحث در بارهٔ یاران امام پرداخته شده است. بخش اول با عنوان «کم هم و من هم؟» عهده دار تحقیق دربارهٔ تعداد و شرح حال شهیدان کربلاست و با اتکا به منابع متعددی نوشته شده است. به دیدهٔ نویسنده، راهی برای دستیابی به تعداد واقعی یاران امام حسین وجود ندارد و گزارشهای موجود، حاکی از تعداد تقریبی است. و البته این تعداد تقریبی، چندان بیشتر یا کمتر از تعداد واقعی نیست (ص 43). وی در جایی از کتاب میگوید تعداد یاران آن حضرت که در کربلا شهید شدند، کمی بیش از صد نفر است (ص 49 و 52). ولی در پایان کتاب، تعداد همهٔ شهیدان را بیش از 120 نفر میداند (ص 228)، که احتمالاً سهو القلم است. زیرا حاصل جمع شهیدان کربلا (که به رأی نویسنده بیش از صد نفر است)، با شهیدان کوفه (که به رأی او شش نفر است)، بیش از 106 نفر می شود، نه بیش از 120 نفر. نویسنده دو فهرست از اسامی شهدای کربلا ارائه کرده است: فهرست اول شامل افرادی است که نام آنها در زیارت منسوب به ناحیه و منابع تاریخی آمده و به نظر نویسنده یقیناً در کربلا به شهادت رسیدند. این عدّه 82 نفرند (در پاورقی صفحهٔ 49 این عده 81 نفر دانسته شده است.) فهرست دوم شامل افرادی است که نام آنها در یک منبع آمده و متأخر است؛ مانند زیارت رجبیه، مناقب ابن شهرآشوب، مئیر الاحزان و اللهوف. این عده 29 نفرند و به نظر نویسنده تعداد کمی از آنها وجود واقعی داشته اند و اغلبشان شخصیتهای خیالی هستند. نویسنده ضمن بحثی در بارهٔ زیارت ناحیه و رجبیه، اسامی شهدای مشترک این دو زیارتنامه را، که پنجاه نفرند، استخراج کرده است. وی در ادامه، اسامی ویژهٔ زیارت رجبیه را، که 24 نفرند و زیارت ناحیه فاقد آن است، فهرست کرده. آنگاه به ارزیابی این دو زیارتنامه پرداخته و زیارت ناحیه را از حضرت ولی عصر - عج - و امام حسن عسکری - عندانسته و زیارت رجبیه را از سید ابن طاووس شمرده و، در واقع، او را واضع آن دانسته است. نویسنده هیچیک از این زیارتنامه ها را مأثور نمیداند؛ با این تفاوت که زیارت ناحیه را به لحاظ تاریخی، که شامل اسامی شهیدان کربلاست، ارزشمند و معتبر میداند، امّا زیارت رجبیه را منبع دست دوم می شمارد و بر منفردات آن اعتماد نمی کند. از دیگر مطالب بخش اول، بحثی است دربارهٔ شهیدان کوفه که نویسنده آنها را شش تن دانسته و شرح حالشان را بیان کرده است. مطلب دیگر در بارهٔ شهیدان بنی هاشم در کربلاست که نام و هویت 27 تن ذکر شده و نویسنده وجود هفده تن را در نزد خود ثابت شده دانسته است. آخرین مطلب این بخش دربارهٔ مدفن شهیدان کربلا (از بنی هاشم و غیر بنی هاشم) است. در بخش دوم کتاب از اهل بصیرت بودن شهیدان کربلا، نقش موالی در قیام آن حضرت، ریشهٔ قومی و قبیله ای یاران امام و وطن آنها، و سیاست قطع سرهای شهیدان سخن رفته است. کتاب حاضر سه بار به فارسی ترجمه شده است: نخست ذیل عنوان انصار الحسین (یا به قلم ناصر هاشم زاده (چاپ اول: تهران، انتشارات امیرکبیر، 1364)؛ بار دیگر با عنوان شهیدان کربلا به قلم هوشنگ اجاقی (چاپ اول: نشر آفاق، 1406 ق)؛ و بار سوم با عنوان یاران حسین علیه السلام، به قلم محمّد باقر معموری (چاب اول: انتشارات کلمة الحق، 1385).

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 157-158.