تسلیه المجالس و زینه المجالس الموسوم بمقتل الحسین علیه السلام

محمّد بن ابی طالب حسینی موسوی حائری کر کی. تصحیح فارسی حسّون کریم ۔ چاپ اوّل: قم، مؤشسة المعارف الاسلامیة، 1418 ق. 2 ج، 592 + 567 ص، وزیری، سند. 7 نویسندهٔ کتاب از عالمان گمنام قرن نهم و دهم است که از زندگی او، حتی تاریخ ولادت و مرگش، اطلاعی در دست نیست. از آنجا که وی در این کتاب از زیارت مرقد رسول خدا - ص - در سال 921 یاد میکند (ج 1، ص 212)، دانسته می شود که آن را پس از تاریخ فوق تألیف کرده است. همچنین وی در جایی دیگر از همین کتاب (ج 1، ص 50)، از کتاب دیگرش با عنوان الاشجع النفیس یاد می کند که به گفتهٔ آقا بزرگ تهرانی در الذریعة (ج 12، ص 148)، در سال 955 تألیف شده و، بنابراین، تاریخ تألیف تسلیة المجالس پس از سال 955 است. از این کتاب با این عنوانها یاد شده است: 1. تسلیة المجالسی، 2. زینة المجالسی 3. تسلیة المجالسں وزینۃ المجالسں 4. مقتل الامام الحسین علیہ السّلام. حال آنکہ عنوان کتاب تسلیۃ المجالس و زینة المجالس است و بخشی از موضوع آن، مقتل امام. همان گونه که نویسنده در آغاز کتاب (ص 52)، به این عنوان تصریح کرده است. برخی هم پنداشته اند که نویسنده، دو کتاب با عنوانهای تسلیة المجالس و زینة المجالس داشته که پنداری نادرست است. مطالب کتاب به ده مجلس تقسیم شده است. مجلس اول (ج 1، ص 53 - 139) و مجلس پنجم تا دهم (ج 2، ص 85 - 548) در بارهٔ امام حسین - ع - و مجلس دوم تا چهارم در بارهٔ پیامبر و امام علی و امام حسن - ع - است. بنابراین هفت مجلس (بخش) از ده مجلس کتاب، که بیش از یک جلد است و بیشتر در جلد دوم کتاب است، به امام حسین اختصاصی دارد. نتیجه اینکه کتاب حاضر فقط دربارهٔ امام حسین نیست؛ اما از آنجا که مطالب آن با بحث دربارهٔ آن حضرت آغاز می شود و اغلب آن دربارهٔ اوست و به مقتل الحسین علیه الشلام نیز مشهور است، در این کتابشناسی معرفی می شود. تسلیة المجالس و زینة المجالس کتابی است تاریخی - روایی و مورد استفادهٔ فراوان مجلسی در بحار الانوار. اهمیت این کتاب به لحاظ احتوای آن بر روایات ائمهٔ معصومین - ع - است. نویسنده در آغاز، بدون تصریح به نام کتاب روضة الشهداء، از آن یاد میکند و میگوید که این کتاب را به مانند آن تألیف کردم (ص 52). با وجود این، کتاب حاضر نظم و نسق روضة الشهداء راندارد و مانند آن سهل التناول نیست. البته تکیه و تأکید نویسنده بر آمیخته بودن زندگی پیشوایان به بلا، متأثر از روضة الشهداء است و نثر آن نیز فصیح و مسجع است. در مجلس اول کتاب به گریستن بر امام حسین و آمیخته بودن زندگی پیامبران به بلا اشاره شده است. مجلس پنجم در مناقب و مکارم امام حسین و روایات پیامبر در بارهٔ شهادت اوست. مجلس ششم به قیام آن حضرت و رسیدنش به مکه و روانه کردن مسلم بن عقیل به کوفه اختصاص دارد. مجلس هفتم ویژهٔ حرکت امام به کوفه و رسیدن به کربلا و رخدادهای در این میان و شهادت آن حضرت و یارانش است. در مجلس هشتم از رخدادهای پس از عاشورا، مانند روانه کردن اسیران کربلا به کوفه و شام و خطبههای آنان، سخن رفته است. مجلس نهم مشتمل بر مطالب پراکندهای است؛ از جمله: جراحات امام حسین، روایات در بارهٔ شهادت او، پاداش شهادت، دست اندازی خلفا به قبر امام حسین و قیام مختار . مجلس دهم به پاداش زیارت امام حسین اختصاص دارد. برای تحقیق بیشتر دربارهٔ این کتاب رجوع شود به: علی صدرایی نیا، «تسلیة المجالس و زینةالمجالس (کتاب حدیثی از قرن دهم)»، علوم حدیث (سال اول، شمارهٔ 1، پاییز 1375 و سال اول، شمارهٔ 2، زمستان 1375)، ص 182 - 187 و 239 - 252.

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 66-67.