شعر امام حسین «ع»
ائمه شیعه،گاهى به اقتضاى زمان و مکان و موقعیّت،شعر هم مى‌سرودند.گاهى هم به شعر شاعران پیشین،استناد و استشهاد مى‌کردند. از حسین بن على(ع) نیز شعرهاى فراوانى نقل شده است،چه آنچه در حوادث کربلا بصورت موعظه،رجز و جز آن بیان کرده،و چه آنچه پیشتر به مناسبتهاى مختلف سروده است.کتابى هم به نام«دیوان الحسین بن على»که حاوى اشعار آن حضرت است،چاپ شده است [۱] و بیشتر اشعار آن، مواعظ و حکمت است.
اشعار
در نهضت عاشورا، امام حسین(ع) هم شعرهایى از خود دارد، هم شعرهایى از شعراى عرب که به آنها تمثّل کرده است،مانند شعرى با این مطلع:«فان نهزم فهزّامون قدما...» یا شعر دیگرى با این آغاز: «مهلا بنى عمّنا ظلامتنا...» اما برخى از آنچه از شعرهاى خود آن حضرت است،چنین است:وقتى در منزلگاه صفاح با فرزدق برخورد کرد و اوضاع داخلى کوفه و سست رأیى بیعت کنندگان را شنید،چنین سرود:
| لئن کانت الدنیا تعدّ نفیسة | فدار ثواب اللّه اعلى و انبل | |
| و ان کانت الأبدان للموت انشأت | فقتل امرئ بالسّیف فى اللّه افضل | |
| و ان کانت الأرزاق شیئا مقدّرا | فقلّة سعى المرء فى الرّزق اجمل | |
| و ان کانت الأموال للتّرک جمعها | فما بال متروک به المرء یبخل |
شب عاشورا پس از سخنرانى براى یاران و اعلام وفادارى از سوى آنان،به خیمۀ خود بازگشت و در حالى که به اصلاح و آماده‌سازى شمشیر خود مشغول بود،چنین مى‌سرود:
| یا دهر افّ لک من خلیل | کم لک بالإشراق و الأصیل | |
| من صاحب و طالب قتیل | و الدّهر لا یقنع بالبدیل | |
| و انّما الأمر الى الجلیل | و کلّ حىّ سالک السبیل [۲] |
روز عاشورا،رجزى را که در یکى از حمله‌هایش مى‌خواند،این بود:
| الموت اولى من رکوب العار | و العار اولى من دخول النّار |
و در حمله به جناح چپ لشکر عمر سعد،چنین رجز مى‌خواند:
| انا الحسین بن علىّ | آلیت ان لا انثنى | |
| احمى عیالات ابى | امضى على دین النّبى |
و نیز در طول رزم‌آورى‌ها و حماسه‌آفرینى‌هاى خود،چنین رجزى بر لب داشت:
| انا ابن علىّ الخیر،من آل هاشم | کفانى بهذا مفخرا حین افخر | |
| و جدّى رسول اللّه اکرم من مشى | و نحن سراج اللّه فى الناس یزهر | |
| و فاطمة امّى سلالة احمد | و عمّى یدعى ذو الجناحین جعفر | |
| و فینا کتاب اللّه انزل صادقا | و فینا الهدى و الوحى و الخیر یذکر |
و شعر بلند دیگرى دارد،با این مطلع:
| غدر القوم و قدما رغبوا | عن ثواب اللّه ربّ الثّقلین |
که هنگام حمله به دشمن سوار بر اسب،ابیات آن را مى‌خواند. [۳]
برخى اشعار هم به امام حسین(ع)نسبت داده شده،در حالى که قرنها پس از آن حضرت،از زبان آن امام شهید سروده شده،و رواج یافته است،از قبیل:
| ان کان دین محمّد لم یستقم | الاّ بقتلى یا سیوف خذینى [۴] |
منبع
پی‌نوشت
- ↑ گردآورنده:محمّد عبد الرحیم،ناشر:دار المختارات العربیّه،چاپ اوّل 1412 ق،222 صفحه،در این کتاب،که فصولى در زندگى امام هم دارد،به شرح لغات اشعار هم پرداخته و ترتیب الفبایى قافیه رعایت شده است.
- ↑ در بعضى نقلها«سالک سبیلى»است.
- ↑ بحار الأنوار،ج45،ص 47.البته در متن اشعار،در منابع مختلف تفاوتهاى جزئى وجود دارد.
- ↑ از شیخ محسن ابى الحب خثعمى(1305-1235 ق)است از شاعران خاندان آل ابى الحبّ در کربلا که دیوان مخطوطى دارد به نام«الحائریات»و بیت بالا،در یکى از قصاید مشهور اوست(تراث کربلا،سلمان هادى طعمه،ص 156).