ادیب صابر ترمذی‌

شهاب الدّین شرف الادباء ادیب صابر بن اسماعیل ترمذی، شاعر مشهور ایرانی نیمه اول قرن ششم و از شعرای نامی عهد سلاجقه‌ی بزرگ بود. که اصل وی از ترمذ بود و شاعری او هم در آن شهر شروع شد، ولی بعدها در نواحی دیگر مانند مرو و بلخ و خوارزم روزگار گذرانید و به مدّاحی سنجر اختصاص یافت. وقتی سنجر او را به رسالت نزد اتسز خوارزمشاه فرستاد او چندی در خوارزم بماند و اتسز را مدح گفت. اتسز توطئه‌ای برای قتل سنجر ترتیب داده بود و صابر از آن آگاه شد و به وسیله‌ای سنجر را مطلع کرد و نقشه‌ی اتسز باطل گردید و اتسز دستور داد ادیب صابر را در جیحون غرق کردند. مرگ وی به سال 546 ه ق بوده است. از دیوان او نسخی در دست است که بالغ بر 647 بیت شعر دارد و در آن غزلها و تغزلهای لطیف وجود دارد. اشعارش به سادگی و روانی ممتاز است، وی مذهب تشیع داشته و در اشعار خود به این معنی اشاره کرده است.

فنا و آتش ازو خیزد و ز بیم فناسکندرش طلبید و خضر رسید به کام		{{{2}}}
اگر میانه‌ی او راه خشک یافت کلیم‌ز بیم او پسرِ نوح کوه یافت مقام		{{{2}}}
به کربلا چو دهان حسین ازو نچشیدهمی دهند زبانها یزید را دشنام		{{{2}}}

اگر به زیر رکاب حسین او بودی‌به دست فتح گرفتی عنان لشکر شام

{{{2}}}

مشکن دل ار چه عهد تو بشکست روزگارکی داشت عهد نیک بر اهل زمین زَمَن		{{{2}}}
از اختران مرادِ که بودست مستمروز روزگار کار که رفست بر سَنَن		{{{2}}}
بی‌رایضان حکم و قضا رام کی شونداین مرکبانِ روز و شب ما به هان و هن		{{{2}}}
دانی که بر علی و حسن و حسین چه کردعهد بد زمانه چه در سِرّ و چه در عَلَن		{{{2}}}

منابع

دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 749.