روز واقعه

روز واقعه فیلم نامه‌ای است به قلم بهرام بیضایی که در سال 1361 نوشته شد و به دلایلی که بیضایی امکان ساخت فیلم را مطابق آنچه در نظر داشت فراهم نشد آن را به بنیاد فارابی سپرد. شهرام اسدی در سال 1373 تصمیم به ساخت این اثر گرفت و توانست جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم را از سیزدهمین جشنوار فجر دریافت کند. به نظر می‌رسد، فیلم ساخته شده از فیلم نامه بهرام بیضایی همخوانی چندانی با سایر آثار او ندارد.

روز واقعه
کارگردان	شهرام اسدی
تهیه‌کننده	مرتضی شایسته
نویسنده	بهرام بیضایی
موسیقی	مجید انتظامی
فیلم‌برداری	مازیار پرتو
توزیع‌کننده	مهدی رجاییان
تاریخ‌های انتشار	1373
مدت زمان	105 دقیقه
کشور	ایران
زبان	فارسی

فیلم نامه

تصویر روی جلد فیلمنامه روز واقعه در انتشارات روشنگران و مطالعات زنان

بهرام بیضایی اثر روز واقعه را در سال 1363 در انتشارات ابتکار به چاپ رساند. مدتی بعد اثر روز واقعه در انتشارات روشنگران و مطالعات زنان به چاپ رسید و چاپ‌های بعدی به وسیلهٔ همین ناشر چاپ شده است.

خلاصه متن فیلم نامه

عبدالله جوان نصرانی تازه مسلمان شده‌ای است که در روز عروسی خود با راحله، ندایی می‌شنود که کیست که مرا یاری کند؟ عبدالله پس از چند بار شنیدن آن صدا، منقلب شده و مجلس عروسی را ترک می‌کند. او به جستجوی صدا برمی‌آید. آن هم در حالی که برادران متعصب راحله ترک مجلس عروسی را توهینی به خود دانسته و در پی‌اش روان می‌شوند. عبدالله در طول مسیرش با اتفاقاتی روبه‌رو می‌شود و به نشانه‌هایی برمی‌خورد که نشان دهنده این است که امام حسین (ع) می‌دانسته او در جستجوی صدایی که به یاری‌اش می‌طلبد می‌رود. عبدالله به تاخت بیابان‌ها را طی می‌کند و خود را به صحرای کربلا می‌رساند. منتها وقتی به کربلا می‌رسد که عصر روز عاشورا است.

جریان نگارش روز واقعه

عبدالله اسفندیاری در جریان نگارش طرح اولیه کار تا زمان ساخت «روز واقعه» بوده و چگونگی نگارش و ساخت آن را در مصاحبه‌ای با مجله اینترنتی تبیان روایت کرده است. عبدالله اسفندیاری داستان مسلمان شدن یک مسیحی در نزدیکی واقعه عاشورا را برای داریوش فرهنگ تعریف می‌کند و از او میخواهد تا فیلم نامه‌ای را بر اساس این طرح بنویسد اما داریوش فرهنگ قبول نمی‌کند و پیشنهاد آن را به دو نویسنده دیگر می‌دهد و سرانجام بعد از یکسال فیلم نامه روز واقعه را تحویل می‌دهد اما نامی از نویسنده آن نمی‌برد هرچند که عبدالله اسفندیاری به جهت سبک نوشتاری فیلم نامه حدس می‌زند که بهرام بیضایی باید در نگارش آن نقش داشته باشد و نهایتا داریوش فرهنگ تأیید می‌کند که فیلم نامه روز واقعه اثر بهرام بیضایی است.

درباره بهرام بیضایی

بهرام بیضایی

بهرام بیضایی نویسنده اثر روز واقعه است او به علاقه شخصی خود و بنابر اعتقادی که در نگارش اثر داشته به پیشنهاد داریوش فرهنگ، می‌پذیرد که فیلم نامه را بنویسند اما در ابتدا هویت خود را به عنوان نویسنده این فیلم نامه نمی‌آورد و از «ع.سالک» استفاده می‌کند و وقتی از فرهنگ درباره نام نویسنده می‌پرسند او می‌گوید: «چه فرقی می کند، شما فیلمنامه را بخوانید و ببینید مورد تایید است یا نه.». همچنین عبدالله اسفندیاری درباره عدم ساخت فیلم توسط بهرام بیضایی می‌گوید که او در آن مقطع علاقمند بود که اثر دیگری را کار کند هرچند که بیضایی در سال 88 و مدتی پیش از مهاجرت به آمریکا در گفتگویی با جواد طوسی درباره ساخت فیلم توسط اسدی گفته:

روز واقعه را نگذاشتند خودم بسازم. لااقل ده تا کارگردان عوض شد و من تعجب می‌کردم که این همه آدم نمی‌توانند این فیلم را بسازند. حتی گفتند واروژ کریم‌مسیحی این فیلم را بسازد. خوشحال می‌شدم اگر او این فیلم را می‌ساخت. حتی اسم آقای محمدرضا اصلانی را آوردند. خیلی‌ها عقیده داشتند که چند جای فیلم را باید عوض کنم، امّا من برای عوض کردن نرفتم. به هر حال آقای اسدی مهارتش را داشت که لااقل تعداد جاهایی را که می‌خواستند عوض شود به سه برساند و فیلمی بسازد شبیه فیلم‌هایی که قرار است از تلویزیون پخش شود. . . . اصلاً نمی‌خواهم بگویم راضی هستم یا نه. تمام حرف من این است که من این فیلم را این‌طور نمی‌دیدم. این فیلم شباهتی به فیلم‌هایی که داشتم ندارد.

فیلم روز واقعه

حسن جلایر فیلمنامه روز واقعه را از بهرام بیضایی خریداری و برای دریافت پروانه ساخت آن را به ارشاد ارائه کرد. بعد از حدود دو سال با تغییراتی در فیلمنامه مجوز ساخت آن توسط شورای نظارت هم صادر شد. مدتی بعد پیشنهاد ساخت فیلمنامه به شهرام اسدی داده شد و او پذیرفت.

کارگردان

شهرام اسدی

شهرام اسدی بعد از بازگشت به ایران به پیشنهاد عبدالله اسفندیاری کارگردانی فیلمنامه روز واقعه را پذیرفت او که از عدم حمایت اینکار و متوقف شدن آن‌ در مراحل ساخت نگران بوده است با دلگرمی و حمایت اسفندیاری در فارابی تصمیم به ساخت روز واقعه می‌گیرد. شهرام اسدی درباره وفاداری به متن در ساخت اثر خود می‌گوید:

میزان وفاداری من به متن آقای بیضایی در روز واقعه از وفاداری لارنس اولیویر در هملت شکسپیر که مشهور عام و خاص است به مراتب بیشتر است. در یکصدوچهار دقیقه‌ای که مدت زمان فیلم است میزان آنچه تغییر کرده کمتر از حتی پنج درصد است؛ و شما به امروز نگاه نکنید. شرایط سال 67 را در نظر بگیرید که هیچ‌کس دنبال دردسر ساختن فیلم تاریخی و مذهبی نبود. هشت ماه تمام فیلمنامهٔ بی‌نقص و ارزشمند بهرام بیضایی را به دندان گرفتم و به هر جلسه‌ای که فراخوانده شدم، رفتم و از کلمه به کلمهٔ آن دفاع کردم و به پشتیبانی مدیران دلسوز آن زمان در برابر خیل بی‌شمار مخالفان نودوپنج درصد آن را حفظ کردم.

همچنین در جای دیگری شهرام اسدی گفته است در زمان ساخت فیلم تعامل زیادی با بهرام بیضایی نداشته و تنها یکبار درباره روند کار و انتخاب بازیگران به ایشان توضیح داده و بهرام بیضایی رضایت داشته است.

بازیگران

در این اثر افرادی همچون علیرضا شجاع‌نوری، عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، لادن مستوفی، محمدعلی کشاورز، مهدی فتحی، سعید نیکپور، حسین محب اهری، حسین پناهی، حسن میرباقری، عنایت بخشی، سیامک اطلسی، حمیده خیرآبادی، ژاله علو، عنایت الله شفیعی، کامران فیوضات، سروش خلیلی، فخرالدین صدیق‌شریف، منصور والامقام، زهره صفوی، رضا فیاضی و حمید عبدالملکی هنرنمایی کردند.

نام بازیگران	علیرضا شجاع نوری	عزت‌الله انتظامی	لادن مستوفی	جمشید مشایخی	محمدعلی کشاورز	ژاله علو	حمیده خیرآبادی
تصویر بازیگران

جوایز

عنوان جایزه	متعلق به
برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم	شهرام اسدی
برنده سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن	مجید انتظامی
برنده سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی	عبدالله اسکندری
برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم	شهرام اسدی
برنده سیمرغ بلورین بهترین صحنه آرایی	مجید میرفخرایی
کاندید سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه	بهرام بیضایی
کاندید سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی	شهرام اسدی
کاندید سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد	علیرضا شجاع‌نوری
کاندید سیمرغ بلورین بهترین تدوین	مهدی رجاییان
کاندید سیمرغ بلورین بهترین فیلم برداری	مازیار پرتو، اصغر رفیعی‌جم
نامزد جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم کلکته

موسیقی فیلم

تصویر آلبوم موسیقی روز واقعه

مجید انتظامی آهنگسازی فیلم روز واقعه را بر عهده داشت و آلبومی از او با نام روز واقعه موجود است. او جایزه سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن را برای فیلم «روز واقعه» در سیزدهمین جشنواره فیلم فجر دریافت کرد. روز واقعه از زبان مجید انتظامی:

شیون و زاری نه در حد او، بلکه کمترین است، که او بزرگ است و الهی و جاوید است.

و جاودانه حماسه‌ی خونین کربلا، که او تاریخ شهادت را نوشت، او که در تمثیل و مثال نمی‌گنجد، زیرا هرآنچه کرد دست نیافتنی است.

پس او در ورای شیون و زاری، جایگاهی رفیع‌تر دارد که باید بر آن ارج نهاد و در تجلی این مرتبت بزرگ، اندوه دل را در گستره هرچه کوبنده‌تر و غنی‌تر آوای موسیقی چنان بنیان نهاد که هرچه بیشتر یادآور آن روز شوم باشد.

و این، در حد موسیقی با ناله و شیون خلاصه نمی‌شود. که او برتر است و والاتر و در مرتبه‌ای نیست که آوای یک موسیقی سطحی و آسان بتواند شخصیت الهی او را بنمایاند.

پس باید به عمق پرداخت تا عمق فاجعه در روز واقعه رخ بنماید، و آهنگساز هر آن چه داشت بر آن نهاد.