فیاض لاهیجی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''ملا عبد الرزاق بن علی بن حسین''' (گیلانی- لاهیجی) از اساتید بزرگ فلسفه و حکمت و کلام دوره صفویه (قرن یازدهم) و یکی از شعرای توانای این دوره می‌باشد. وی یکی از بزرگان حکمت مشاء و اشراق و از متکلمان و اندیشمندان بزرگ فرهنگ اسلامی است.{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | ||
| نام = فیاض نیشابوری | | نام = فیاض نیشابوری | ||
| تصویر = | | تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| نام اصلی = | | نام اصلی = ملا محمد بن علی بن حسین | ||
| زمینه فعالیت = | | زمینه فعالیت = | ||
| ملیت = | | ملیت = | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
| محل تولد = لاهیجان | | محل تولد = لاهیجان | ||
| والدین = | | والدین = | ||
| تاریخ مرگ = سال | | تاریخ مرگ = سال ۱۰۵۲ ه. ق. | ||
| محل مرگ = | | محل مرگ = | ||
| علت مرگ = | | علت مرگ = | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
|فیلم‌نامه‌ها = | |فیلم‌نامه‌ها = | ||
|دیوان اشعار = | |دیوان اشعار = | ||
|تخلص = | |تخلص = «عطار» یا «فرید» | ||
|فیلم ساخته بر اساس اثر= | |فیلم ساخته بر اساس اثر= | ||
| همسر = | | همسر = | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
}} | }} | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
فیاض لاهیجی در لاهیجان به دنیا آمد و مقدمات علوم را در آن محل دید. سپس برای ادامه تحصیل به تبریز و کاشان و شیراز و اصفهان مسافرت کرد و بعد از وفات ملاصدرا بقیه‌ی عمر را در قم ماند (البته بعد از اینکه بغداد به دست دولت عثمانی سقوط کرد و ظاهرا دوباره در ایام شاه عباس ثانی مصالحه‌ای برقرار شده بود فیاض به زیارت عتبات عالیات به بغداد رفت) و مصدر تربیت و منشأ حیات علمی در آن سرزمین قرار گرفت. علاقه‌ی قلبی فیاض به دو تن از اساتید خود میر محمد باقر داماد و صدر | فیاض لاهیجی در لاهیجان به دنیا آمد و مقدمات علوم را در آن محل دید. سپس برای ادامه تحصیل به تبریز و کاشان و شیراز و اصفهان مسافرت کرد و بعد از وفات ملاصدرا بقیه‌ی عمر را در قم ماند (البته بعد از اینکه بغداد به دست دولت عثمانی سقوط کرد و ظاهرا دوباره در ایام شاه عباس ثانی مصالحه‌ای برقرار شده بود فیاض به زیارت عتبات عالیات به بغداد رفت) و مصدر تربیت و منشأ حیات علمی در آن سرزمین قرار گرفت. علاقه‌ی قلبی فیاض به دو تن از اساتید خود میر محمد باقر داماد و صدر الدین محمد شیرازی در قصاید و قطعات مدحی او کاملا منعکس است. | ||
«فیاض» این لقب را از استادش ملاصدرا گرفته و الحق در قصاید و قطعاتی که از او مانده به خوبی می‌رساند که قدر و حرمت استاد خود را به نحو اکمل می‌دانسته است. فیاض لاهیجی و ملا حسین فیض کاشانی هر دو از شاگردان ملاصدرا و به افتخار مصاهرت (دامادی) استادشان مفتخر شدند و هر دو نیز لقب «فیاض» و «فیض» را از او گرفتند. | «فیاض» این لقب را از استادش ملاصدرا گرفته و الحق در قصاید و قطعاتی که از او مانده به خوبی می‌رساند که قدر و حرمت استاد خود را به نحو اکمل می‌دانسته است. فیاض لاهیجی و ملا حسین فیض کاشانی هر دو از شاگردان ملاصدرا و به افتخار مصاهرت (دامادی) استادشان مفتخر شدند و هر دو نیز لقب «فیاض» و «فیض» را از او گرفتند. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
ویژگی عمده‌ی شعر فیاض در بیان رسای قصایدی است که بوی و رنگ | ویژگی عمده‌ی شعر فیاض در بیان رسای قصایدی است که بوی و رنگ تغزل و غزل را داراست. او با مهارت و استادی بر الفاظ و معانی مسلط است و فنون بلاغی و بدیعی در شعرش جلوه‌های خاص دارد. هم چنین یک ویژگی عمده نیز در شعر او خودنمایی می‌کند و آن مفاهیم ملامتی در غزل است. | ||
فیاض مدایحی در توحید و حکمت و اندرز و عشق و مدح پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین و شاهان و بزرگان صاحب منصب و استادان و شاگردان خود آورده است. در مدح امام حسین (ع) قصیده شماره‌ی | فیاض مدایحی در توحید و حکمت و اندرز و عشق و مدح پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین و شاهان و بزرگان صاحب منصب و استادان و شاگردان خود آورده است. در مدح امام حسین (ع) قصیده شماره‌ی ۱۴ و ترکیب‌بند ۴ را سروده، که یکی از زیباترین ترکیب‌بندها در زبان حال و عزای سرور شهیدان است که از ترکیب‌بند معروف محتشم کاشانی متأثر بوده است. | ||
آثار فیاض: «کلیات دیوان اشعار» شامل | آثار فیاض: «کلیات دیوان اشعار» شامل ۷۰۰ غزل (۴۸۳۵ بیت)، ۳۷ قصیده (۳۲۱۳ بیت)، ۱۲ قطعه (۲۷۱ بیت)، ۴ ترکیب‌بند (۵۶۴ بیت)، یک ترجیع‌بند (۱۵۲ بیت)، یک ساقی نامه، یک مثنوی و یک معراجیه و ۱۵۳ رباعی و در مجموع ۹۹۰۲ بیت می‌باشد. | ||
کتاب «گوهر مراد» که یک دوره‌ی کامل کلام اسلامی است، «شوراق»، «سرمایه‌ی ایمان» و حواشی و رسالات فراوان. آثاری نیز در حکمت و عرفان دارد. او به سال | کتاب «گوهر مراد» که یک دوره‌ی کامل کلام اسلامی است، «شوراق»، «سرمایه‌ی ایمان» و حواشی و رسالات فراوان. آثاری نیز در حکمت و عرفان دارد. او به سال ۱۰۵۲ ه ق. درگذشته است. <ref>دیوان فیاض لاهیجی؛ مقدمه با تلخیص ص ۱- ۶۳.</ref> | ||
==اشعار== | ==اشعار== | ||
===شعر | ===شعر ۱=== | ||
{| style="margin: 0 auto; " | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۱۸: | ||
<br /> | <br /> | ||
===شعر | ===شعر ۲=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| آن شهسوار معرکه‌ی کربلا حسین|مهمان نو رسیده‌ی دشت بلا حسین }} | {{ب| آن شهسوار معرکه‌ی کربلا حسین|مهمان نو رسیده‌ی دشت بلا حسین }} | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۴۵: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۳=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| گر صرفِ ماتمِ شهِ دوران شود کمست|هر گریه‌ای که وقف بر اولاد آدمست }} | {{ب| گر صرفِ ماتمِ شهِ دوران شود کمست|هر گریه‌ای که وقف بر اولاد آدمست }} | ||
| خط ۱۷۴: | خط ۱۷۴: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۴=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| هر سال تازه خون شهیدان کربلا|چون لاله می‌دمد ز بیابان کربلا }} | {{ب| هر سال تازه خون شهیدان کربلا|چون لاله می‌دمد ز بیابان کربلا }} | ||
| خط ۱۹۷: | خط ۱۹۷: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۵=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| از موج گریه، کشتی طاقت تباه شد|وز دود آه، خانه‌ی دل سیاه شد }} | {{ب| از موج گریه، کشتی طاقت تباه شد|وز دود آه، خانه‌ی دل سیاه شد }} | ||
| خط ۲۰۵: | خط ۲۰۵: | ||
{{ب| زین غم که سرخ شد رخ شهزادگان به خون|باید سیاه‌پوش چو بخت سیاه شد }} | {{ب| زین غم که سرخ شد رخ شهزادگان به خون|باید سیاه‌پوش چو بخت سیاه شد }} | ||
{{ب| تنها نه گرد | {{ب| تنها نه گرد غصه به آدم رسید و بس|این غم غبار آینه‌ی مهر و ماه شد }} | ||
{{ب| پیغام درد تا برساند به شرق و غرب|پیک سرشت، هر طرفی رو به راه شد }} | {{ب| پیغام درد تا برساند به شرق و غرب|پیک سرشت، هر طرفی رو به راه شد }} | ||
{{ب| | {{ب| ایام تیره شد چو محرم فرا رسید|این ماه داغ ناصبه‌ی سال و ماه شد }} | ||
{{ب| خورشید کرد دعوی ماتم رسیدگی|رنگ شکسته بر رخ زردش گواه شد }} | {{ب| خورشید کرد دعوی ماتم رسیدگی|رنگ شکسته بر رخ زردش گواه شد }} | ||
| خط ۲۲۰: | خط ۲۲۰: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۶=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| فریاد از دمی که شهنشاه دین پناه|در بر سلاح جنگ فروزان چو برق آه }} | {{ب| فریاد از دمی که شهنشاه دین پناه|در بر سلاح جنگ فروزان چو برق آه }} | ||
| خط ۲۴۷: | خط ۲۴۷: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۷=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| دامن‌کشان چنین ز بر ما چه می‌روی|ما را چنین گذاشته تنها چه می‌روی }} | {{ب| دامن‌کشان چنین ز بر ما چه می‌روی|ما را چنین گذاشته تنها چه می‌روی }} | ||
| خط ۲۷۴: | خط ۲۷۴: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۸=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| کای اهل بیت چون سوی یثرب گذر کنید|اول گذر به تربت خیر البشر کنید }} | {{ب| کای اهل بیت چون سوی یثرب گذر کنید|اول گذر به تربت خیر البشر کنید }} | ||
| خط ۳۰۱: | خط ۳۰۱: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۹=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| بعد از وداع کان شرف خاندان و آل|آهنگ راه کرد سوی معرضِ قتال }} | {{ب| بعد از وداع کان شرف خاندان و آل|آهنگ راه کرد سوی معرضِ قتال }} | ||
| خط ۳۰۹: | خط ۳۰۹: | ||
{{ب| اندیشه‌ی القای الهیش در نظر|تمهید پادشاهی جاوید در خیال }} | {{ب| اندیشه‌ی القای الهیش در نظر|تمهید پادشاهی جاوید در خیال }} | ||
{{ب| در برکشیده آن طرفش شوقِ باب و | {{ب| در برکشیده آن طرفش شوقِ باب و جد|دامن کشیده این طرف اندیشه‌ی عیال }} | ||
{{ب| تیغی چو برق در کف و تنها چو آفتاب|چون تیغ رو نهاد بدان لشکر ضلال }} | {{ب| تیغی چو برق در کف و تنها چو آفتاب|چون تیغ رو نهاد بدان لشکر ضلال }} | ||
| خط ۳۲۸: | خط ۳۲۸: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۱۰=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| زین آتش ستم که برافروخت روزگار|دلهای خلق سوخت چه پنهان چه آشکار }} | {{ب| زین آتش ستم که برافروخت روزگار|دلهای خلق سوخت چه پنهان چه آشکار }} | ||
| خط ۳۵۳: | خط ۳۵۳: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۱۱=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| بار دگر که سرور جان بخش دلستان|آمد به قصد حمله‌ی آن قوم بیکران }} | {{ب| بار دگر که سرور جان بخش دلستان|آمد به قصد حمله‌ی آن قوم بیکران }} | ||
{{ب| پوشیده درع <ref>درع: زره.</ref> احمد مختار در بدن|بربسته تیغ حیدر | {{ب| پوشیده درع <ref>درع: زره.</ref> احمد مختار در بدن|بربسته تیغ حیدر کرار برمیان }} | ||
{{ب| در بر زره ز جعفر | {{ب| در بر زره ز جعفر طیار یادگار|بر سر عمامه‌ی حسن مجتبی نشان }} | ||
{{ب| تیغی چو برق تند و سمندی چو شعله چست|بگرفته آب در کف و آتش به زیر ران }} | {{ب| تیغی چو برق تند و سمندی چو شعله چست|بگرفته آب در کف و آتش به زیر ران }} | ||
| خط ۳۸۰: | خط ۳۸۰: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۱۲=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| بر خاک شاهزاده چو از پشت زین فتاد|خورشید آسمان ز فلک بر زمین فتاد }} | {{ب| بر خاک شاهزاده چو از پشت زین فتاد|خورشید آسمان ز فلک بر زمین فتاد }} | ||
| خط ۴۰۴: | خط ۴۰۴: | ||
{{ب| در دشت کربلا همه از قطره‌های اشک|تا چشم کار کرد به لعل و نگین فتاد }} | {{ب| در دشت کربلا همه از قطره‌های اشک|تا چشم کار کرد به لعل و نگین فتاد }} | ||
{{ب| هر یک ز اهل بیت نبی با زبان حال|گشتند نغمه سنج به مضمون این مقال | {{ب| هر یک ز اهل بیت نبی با زبان حال|گشتند نغمه سنج به مضمون این مقال}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۱۳=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| رفتی و داغ بر دل پرغم گذاشتی|ما را به روز تیره‌ی ماتم گذاشتی }} | {{ب| رفتی و داغ بر دل پرغم گذاشتی|ما را به روز تیره‌ی ماتم گذاشتی }} | ||
| خط ۴۱۳: | خط ۴۱۳: | ||
{{ب| رفتی تو شاد و در بر ما تیره کوکبان|یک دل رها نکردی و صد غم گذاشتی }} | {{ب| رفتی تو شاد و در بر ما تیره کوکبان|یک دل رها نکردی و صد غم گذاشتی }} | ||
{{ب| رفتی ز سال و مه چو شب قدر در حجاب|وین تیرگی به ماه | {{ب| رفتی ز سال و مه چو شب قدر در حجاب|وین تیرگی به ماه محرم گذاشتی }} | ||
{{ب| رفتی تو جانب پدر و | {{ب| رفتی تو جانب پدر و جد محترم|ما را غریب و بی‌کس و مَحرم گذاشتی }} | ||
{{ب| رفتی ز بحر غصه‌ی دیرینه برکنار|ما را غریق اشک دمادم گذاشتی }} | {{ب| رفتی ز بحر غصه‌ی دیرینه برکنار|ما را غریق اشک دمادم گذاشتی }} | ||
| خط ۴۲۱: | خط ۴۲۱: | ||
{{ب| رفتی تو روزگار یتیمان خویش را|چون موی خویش، تیره و درهم گذاشتی }} | {{ب| رفتی تو روزگار یتیمان خویش را|چون موی خویش، تیره و درهم گذاشتی }} | ||
{{ب| | {{ب| جن و ملک ز هجر تو در گریه‌اند و سوز|تنها نه داغ بردل آدم گذاشتی }} | ||
{{ب| ما را به دست لشکر دشمن، غریب و خوار|بی‌غمگسار و مونس و همدم گذاشتی }} | {{ب| ما را به دست لشکر دشمن، غریب و خوار|بی‌غمگسار و مونس و همدم گذاشتی }} | ||
| خط ۴۲۷: | خط ۴۲۷: | ||
{{ب| بود اهل بیت را به تو دل خوش ز هر ستم|خوش بر جراحت همه مرهم گذاشتی }} | {{ب| بود اهل بیت را به تو دل خوش ز هر ستم|خوش بر جراحت همه مرهم گذاشتی }} | ||
{{ب| روح رسول از غم این | {{ب| روح رسول از غم این غصه خون گریست|جان بتول زار چه گویم که چون گریست }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===شعر | ===شعر ۱۴=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| آه از دمی که فاطمه فرزند مصطفی|آن مادر حسین و حسن سرور نسا }} | {{ب| آه از دمی که فاطمه فرزند مصطفی|آن مادر حسین و حسن سرور نسا }} | ||
| خط ۴۴۶: | خط ۴۴۶: | ||
{{ب| افغان گرفته از سر این شیوه‌ی شنیع|فریاد بر کشیده ازین جرم و ماجرا }} | {{ب| افغان گرفته از سر این شیوه‌ی شنیع|فریاد بر کشیده ازین جرم و ماجرا }} | ||
{{ب| در بارگاه عرش درآید به دادخواست|بر دعویش ملایک و | {{ب| در بارگاه عرش درآید به دادخواست|بر دعویش ملایک و جن و پری گوا }} | ||
{{ب| انداخته به قائمه‌ی عرش دست صدق|زانو زده به محکمه‌ی داور خدا }} | {{ب| انداخته به قائمه‌ی عرش دست صدق|زانو زده به محکمه‌ی داور خدا }} | ||
| خط ۴۵۲: | خط ۴۵۲: | ||
{{ب| جبریل مضطرب شود از بیم این عمل|لرزد به خود پیمبر ازین فعل ناسزا }} | {{ب| جبریل مضطرب شود از بیم این عمل|لرزد به خود پیمبر ازین فعل ناسزا }} | ||
{{ب| آندم جزای این عمل زشت چون شود|در روز حشر حاصل این کشت خون شود <ref>دیوان فیاض لاهیجی؛ ص | {{ب| آندم جزای این عمل زشت چون شود|در روز حشر حاصل این کشت خون شود <ref>دیوان فیاض لاهیجی؛ ص ۵۱۹- ۵۲۷.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج | *[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج ۲، ص: ۸۱۷-۸۲۳.] | ||
==پی نوشت== | ==پی نوشت== | ||