صامت بروجردی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱:

'''محمد باقر بن پنجشنبه''' یکی از شاعران معاصر ایرانی است.

'''محمد باقر بن پنجشنبه''' (۱۲۶۳ ه. ش-۱۳۳۱ ه. ش) یکی از شاعران معاصر ایرانی است.

{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده

| نام = صامت بروجردی‌

خط ۸:

| زمینه فعالیت =

| ملیت =

| تاریخ تولد =~~1263ه~~.ش

| تاریخ تولد =۱۲۶۳ ه. ش

| محل تولد =بروجرد

| والدین =

| تاریخ مرگ =~~1331ه~~.ش

| تاریخ مرگ =۱۳۳۱ ه. ش

| محل مرگ =بروجرد

| علت مرگ =

خط ۲۶:

| سال‌های نویسندگی =

|سبک نوشتاری =

|کتاب‌ها =

|کتاب‌ها =دیوان اشعارُ گلشن زهرا و ریاض الشهاده

|مقاله‌ها =

|نمایشنامه‌ها =

خط ۷۴:

==زندگینامه==

محمد باقر بن پنجشنبه متخلّص به «صامت»، در سال ~~1263~~ ه ق. در بروجرد متولد شد و در همان جا رشد و نمو یافت و به کسب مشغول ~~شد، و هم در این شهرستان به سال 1331 ه ق. درگذشت~~. اگر چه از مقدّمات زندگی و تحصیلات او اطلاع صحیحی در دست نداریم لیکن تتّبع در اشعار او و به خصوص قطعات عربی و جملاتی را که سروده نشان می‌دهد که از مقدّمات ادب بی‌بهره نبوده است. <ref> لغت نامه دهخدا.</ref>

محمد باقر بن پنجشنبه متخلّص به «صامت»، در سال ۱۲۶۳ ه. ق در بروجرد متولد شد و در همان جا رشد و نمو یافت و به کسب مشغول شد. اگر چه از مقدّمات زندگی و تحصیلات او اطلاع صحیحی در دست نداریم لیکن تتّبع در اشعار او و به خصوص قطعات عربی و جملاتی را که سروده نشان می‌دهد که از مقدّمات ادب بی‌بهره نبوده است. <ref> لغت نامه دهخدا.</ref>

او در انواع شعر از قصیده، غزل، مثنوی، ترجیع‌بند، رباعی و معانی مختلف در رثاء و تغزل و مدیحه طبع خود را آزموده و اشعار او در ردیف هم طبقه‌های وی چون نوائی بروجردی، وفایی شوشتری و جودی خراسانی است.

او در گذر حاج سهراب از پیشه سَقَط فروشى [خرده فروشى] امرار معاش مى‌کرد. صامت فن شعر را از میرزا عبدالمجید نوائى فرا گرفت و کتاب ریاض‌الشّهاده را تألیف کرد. او پنجشنبه شانزدهم محرم سال ۱۳۳۱ ه. ق درگذشت و در گورستان کوى صوفیان آرمید.

او در انواع شعر از قصیده، غزل، مثنوی، ترجیع‌بند، رباعی و معانی مختلف در رثاء و تغزل و مدیحه طبع خود را آزموده و اشعار او در ردیف هم طبقه‌های وی چون نوائی بروجردی، [[وفایی شوشتری]] و جودی خراسانی است.

==آثار==

از صامت بروجردی دیوانی به یادگار مانده است که مکرّر در تهران به چاپ رسیده است.

از صامت بروجردی [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=4011915&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دیوانی] به یادگار مانده است که مکرّر در تهران به چاپ رسیده است. منظومه‌هاى آیینى صامت بروجردى خصوصا مراثى عاشورایى او در سده اخیر بازتاب چشمگیرى در محافل دینى و هیأت‌هاى مذهبى داشته و روضه خوانان و مداحان از آثار ماتمى او استفاده می‌کنند. صامت بروجردى را باید از پیشگامان شعر آیینى در یک صد ساله اخیر دانست. کلیات صامت بروجردى بارها به چاپ رسیده و حاوى انواع قالب‌هاى شعرى در موضوعات آیینى است.

~~==اشعار==~~

گلشن زهرا و ریاض الشّهاده از دیگر تالیفات اوست.

~~===شعر 1===~~

~~{{شعر}}~~

~~{{ب| ای سکّه‌ی ابتلا به نامت‌|از کوفه بتر بلای شامت }}~~

~~{{ب| در کوفه اگر به کنج مطبخ‌|خولی ننمود احترامت }}~~

==اشعار==

~~{{ب| در شام، پی تلافی آخر|دادند به طشت زر مقامت }}~~

~~{{ب| خاکستر و سنگ مردم شام‌|کردند نثار سر، ز بامت }}~~

~~{{ب| بر نی چو مه دو هفته کردند|انگشت نمای خاص و عامت }}~~

~~{{ب| در بزم شراب، آسمان کرد|زهر غم و ابتلا به جامت }}~~

~~{{ب| فرزند حرامزاده‌ی هند|پوشید نظر ز احتشامت }}~~

~~{{ب| شد مست و به چوب خیزران کرد|آزرده لبان لعل فامت }}~~

===شعر ۱===

~~{{ب| شد روز به پیش چشم زینب‌|چون شام ز رنج صبح و شامت <ref> دیوان صامت.</ref> }}~~

~~{{پایان شعر}}~~

{| style="margin: 0 auto; "

| class="b" | ای سکّه‌ی ابتلا به نامت‌

خط ۱۴۲:

خط ۱۳۰:

===شعر 2===

===شعر ۲===

{| style="margin: 0 auto; "

خط ۱۹۹:

خط ۱۸۷:

===شعر 3===

===شعر ۳===

{{ب| ماند چون جسم حسین تشنه لب در آفتاب‌|من ندانم از چه زیور بست دیگر آفتاب }}

{{ب| زخم تیر و نیزه و شمشیر دشمن بس نبود|از چه می‌تابید بر آن جسم بی‌سر آفتاب؟ }}

{{ب| بود گر در دامن زهرا سر آن تشنه‌کام‌|از چه نامد شرمش از خاتون محشر آفتاب }}

{{ب| سر برهنه، پا برهنه، کودکان در به در|خار ره بر پا، به دل اخگر، به پیکر آفتاب }}

{{ب| دید چون نیلی رخ اطفال را از جور خصم‌|کرد موج خون روان، از دیده‌ی‌تر آفتاب }}

{{ب| چادر عصمت چو بردند از سر زینب فکند|شب کلاه خسروی در چرخ از سر آفتاب }}

{{ب| سر برهنه دید زینب را چو در بزم یزید|شد نهان در ابر از شرم پیمبر آفتاب }}

{{پایان شعر}}

=== مرثیه سرایی ===

{| style="margin: 0 auto; "

| class="b" | گر على بعد از نبى بر مؤمنان مولا نبود

| style="width:2em;" |

| class="b" | اسمى از اسلام و از اسلامیان بر جا نبود

|-

| class="b" | آنکه را «لولا على» بُد عمدۀ اسباب کار

| style="width:2em;" |

| class="b" | در خلافت لایق این دعوى بیجا نبود

|-

| class="b" | اى پناه بى‌پناهان یا على، در کربلا

| style="width:2em;" |

| class="b" | گر تو بودى در برِ دشمن، حسین تنها نبود

|-

| class="b" | هیچ لامذهب نکشته میهمان را تشنه‌لب

| style="width:2em;" |

| class="b" | خود گرفتم آب مهر مادرش زهرا نبود

|-

| class="b" | کى کند رأس مسلمان را مسلمان بر سنان

| style="width:2em;" |

| class="b" | در برِ گبر و نصارا این عمل زیبا نبود

|-

| class="b" | آن تن نازک که شد از نعل اسبان توتیا

| style="width:2em;" |

| class="b" | زیب آغوش نبى و سید بطحا نبود؟!

|-

| class="b" | آن‌که از شمشیر خود پیشانى اکبر شکافت

| style="width:2em;" |

| class="b" | آگه از حال حسین و ناله لیلا نبود

|-

| class="b" | آن سرى کاندر برِ حق بود دایم در سجود

| style="width:2em;" |

| class="b" | روى خاکستر به کنج مطبخ او را جا نبود

|-

| class="b" | آل طاها را کشیدن جانب بزم شراب

| style="width:2em;" |

| class="b" | خوش نما در پیش چشم کافر و ترسا نبود

|-

| class="b" | آن لبى کز وى صداى صوت قرآن شد بلند

| style="width:2em;" |

| class="b" | درخورِ چوب یزید شوم بى‌پروا نبود

|-

| class="b" | ماند گر این ماتم عظمى به عالم ناتمام

| style="width:2em;" |

| class="b" | بیش ازین دیگر به «صامت» طاقت انشا نبود<ref>همان ص ۱۳۹</ref>

|}

=== مدیحه سرایی ===

{| style="margin: 0 auto; "

| class="b" | روز ایجاد که حق خلقت دنیا مى‌کرد

| style="width:2em;" |

| class="b" | در پسِ پرده على بود و تماشا مى‌کرد

|-

| class="b" | بلکه از آینه «کنتُ نبیّا» چو نبى

| style="width:2em;" |

| class="b" | سیر در آب و گل آدم و حّوا مى‌کرد

|-

| class="b" | بود سرمنزل آدم به شبستان عدم

| style="width:2em;" |

| class="b" | که دو تا قدِّ رسا در بر یکتا مى‌کرد

|-

| class="b" | کاش در یارى فرزند غریبش ز نجف

| style="width:2em;" |

| class="b" | یک زمانى به صف کرب و بلا جا مى‌کرد

|-

| class="b" | یا على! ساقى کوثر تو و، از شمر، حسین

| style="width:2em;" |

| class="b" | قطره آبى به لب تشنه تمنّا مى‌کرد!

|-

| class="b" | شمر خنجر به گلوى شه لب‌تشنه نهاد

| style="width:2em;" |

| class="b" | زینب غمزده با گریه تماشا مى‌کرد

|-

| class="b" | آن یکى سوختن خیمه او داشت هوس

| style="width:2em;" |

| class="b" | و آن دگر آتش بیداد مهیا مى‌کرد

|-

| class="b" | هر یتیمى شرر شعله‌اش اندر دامن

| style="width:2em;" |

| class="b" | روى از خیمه سراسیمه به صحرا مى‌کرد

|-

| class="b" | چادر آن یک ز سر زینب بی‌کس مى‌برد

| style="width:2em;" |

| class="b" | و آن دگر رو به حرم از پى یغما مى‌کرد

|-

| class="b" | کرد خولى چو سر خسرو دین زیب تنور

| style="width:2em;" |

| class="b" | کاش از دود دل فاطمه پروا مى‌کرد

|-

| class="b" | برد سیلاب فنا خرمن صبر «صامت»

| style="width:2em;" |

| class="b" | اندر آن روز که این مرثیه انشا مى‌کرد<ref>همان ص ۱۶۰ و ۱۶۱</ref>

|}

=== در زبان حال حضرت سکینه(س) ===

{| style="margin: 0 auto; "

| class="b" | دریغ و درد که نگذاشتند جان پدر

| style="width:2em;" |

| class="b" | تن مبارکت از آفتاب بردارم

|-

| class="b" | نداد شمر امان کز رخت نگاهى سیر

| style="width:2em;" |

| class="b" | براى توشه شام خراب بردارم

|-

| class="b" | اگر به خواب رود بى‌تو دیده‌ام امشب

| style="width:2em;" |

| class="b" | دگر به روز جزایش ز خواب بردارم

|-

| class="b" | مرا که سوختن دل به اختیارى نیست

| style="width:2em;" |

| class="b" | چگونه از سر آتش کباب بردارم؟

|-

| class="b" | براى گریه اگر کوفیان مجال دهند

| style="width:2em;" |

| class="b" | بناى عالم امکان ز آب بردارم

|-

| class="b" | اگر به شام، یزیدم به بزم خود طلبد

| style="width:2em;" |

| class="b" | چگونه پا سوى بزم شراب بردارم؟

|-

| class="b" | کنم حکایت چوب و لب حسین «صامت»!

| style="width:2em;" |

| class="b" | به روز حشر چو سر از تراب بردارم

|}

=== مرثیه عاشورایی ===

{| style="margin: 0 auto; "

| class="b" | شنیده‌اى که حسین جا به کربلایى داشت

| style="width:2em;" |

| class="b" | ندیده‌اى که چه رنج و چه ابتلایى داشت

|-

| class="b" | شنیده‌اى که لبش تر نشد ز آب فرات

| style="width:2em;" |

| class="b" | ندیده‌اى که چه آه شرر فزایى داشت

|-

| class="b" | شنیده‌اى که گلستان دین خزان گردید

| style="width:2em;" |

| class="b" | ندیده‌اى که چه گل‌هاى باصفایى داشت

|-

| class="b" | شنیده‌اى که حسین شد قدش کمان اما

| style="width:2em;" |

| class="b" | ندیده‌اى که چه گلبانگ وا اخایى داشت

|-

| class="b" | شنیده‌اى که على اکبرش ز زین افتاد

| style="width:2em;" |

| class="b" | ندیده‌اى که چه فریاد وا ابایى داشت

|-

| class="b" | شنیده‌اى که نبودش به دهر نوحه‌گرى

| style="width:2em;" |

| class="b" | ندیده‌اى که چو «صامت» سخن‌سرایى داشت

|}

=== در واقعه عاشورا ===

{| style="margin: 0 auto; "

| class="b" | نه چنان گشت خزان گلشن ایمان چمنش

| style="width:2em;" |

| class="b" | که توان یافت نشان از سمن و یاسمنش

|-

| class="b" | هر زمان پیک غمى مى‌رسد از کرب و بلا

| style="width:2em;" |

| class="b" | که رسد بوى ملالى به مشام از سخنش

|-

| class="b" | محشر آن روز به پا گشت که از ملک حجاز

| style="width:2em;" |

| class="b" | پسر فاطمه در کرب و بلا شد وطنش

|-

| class="b" | خون کنم گریه ز ناکامى نو دامادش

| style="width:2em;" |

| class="b" | یا بسوزم ز غم اکبر گل پیرهنش

|-

| class="b" | خاک شد بر سر اسلام چو بر خاک افتاد

| style="width:2em;" |

| class="b" | قد عباس غضنفر فر لشکرشکنش

|-

| class="b" | آن‌که بد زینت آغوش نبى پیکر او

| style="width:2em;" |

| class="b" | ماند آخر به سر خاک تن بى‌کفنش

|-

| class="b" | اى که گفتى ننهادند کفن بر تن او

| style="width:2em;" |

| class="b" | مگر از ضرب سم اسب به جا بود تنش

|-

| class="b" | بعد تاراج از آن شاه سلیمان دربان

| style="width:2em;" |

| class="b" | ماند یک خاتمى آن هم به کف اهرمنش

|-

| class="b" | «صامت» از زندگى خود به جهان دارد ننگ

| style="width:2em;" |

| class="b" | بس که شد عرصه به جان تنگ ز درد و محنش

|}

=== غزل مرثیه ===

{| style="margin: 0 auto; "

| class="b" | چرا لباس عزا، دوستان! به بر نکنید؟

| style="width:2em;" |

| class="b" | ز ناله عالم ایجاد را خبر نکنید

|-

| class="b" | چرا دو دست براى حسین به سر نزنید؟

| style="width:2em;" |

| class="b" | ز گریه رخنه به بنیاد خشک و تر نکنید

|-

| class="b" | بود بهاى جنان روز حشر گوهر اشک

| style="width:2em;" |

| class="b" | براى چیست که تحصیل این گهر نکنید؟

|-

| class="b" | شکسته شد پر و بال کبوتران حرم

| style="width:2em;" |

| class="b" | چرا چو جغد سر خود به زیر پر نکنید

|-

| class="b" | فکنده شال عزا بو البشر به گردن خویش

| style="width:2em;" |

| class="b" | چرا ز داغ پسر یارى پدر نکنید؟

|-

| class="b" | به خاک ماریه افتاد جسم شاه شهید

| style="width:2em;" |

| class="b" | چرا به پیکر صد پاره‌اش گذر نکنید

|-

| class="b" | براى حبّ وطن گر ز کربلا دورید

| style="width:2em;" |

| class="b" | ز دل چرا به سوى کربلا سفر نکنید

|-

| class="b" | گذشت از سر جان شاه دین براى شما

| style="width:2em;" |

| class="b" | شما چرا به رهش ترک جان و سر نکنید؟

|-

| class="b" | بهار عمر على اکبرش خزان گردید

| style="width:2em;" |

| class="b" | چرا هواى گلستان ز سر به در نکنید؟

|-

| class="b" | به شام زینب دلخون بود خرابه نشین

| style="width:2em;" |

| class="b" | فغان چرا از غمش شام تا سحر نکنید

|-

| class="b" | به بوسه‌گاه نبى مى‌زند به چوب یزید

| style="width:2em;" |

| class="b" | چرا شکایت او را به دادگر نکنید؟

|-

| class="b" | به پا نموده قیامت ز شعر خود «صامت»

| style="width:2em;" |

| class="b" | ازین قیامت عظمى چرا حذر نکنید؟!

|}

{{ب| ماند چون جسم حسین تشنه لب در آفتاب‌|من ندانم از چه زیور بست دیگر آفتاب }}

خط ۲۱۵:

خط ۴۷۱:

{{ب| سر برهنه دید زینب را چو در بزم یزید|شد نهان در ابر از شرم پیمبر آفتاب }}

=== شعری دیگر ===

{| style="margin: 0 auto; "

| class="b" | ماند چون جسم حسین تشنه لب در آفتاب‌

| style="width:2em;" |

| class="b" |من ندانم از چه زیور بست دیگر آفتاب

|-

| class="b" | زخم تیر و نیزه و شمشیر دشمن بس نبود

| style="width:2em;" |

| class="b" |از چه می‌تابید بر آن جسم بی‌سر آفتاب؟

|-

| class="b" | بود گر در دامن زهرا سر آن تشنه‌کام‌

| style="width:2em;" |

| class="b" |از چه نامد شرمش از خاتون محشر آفتاب

|-

| class="b" | سر برهنه، پا برهنه، کودکان در به در

| style="width:2em;" |

| class="b" |خار ره بر پا، به دل اخگر، به پیکر آفتاب

|-

| class="b" | دید چون نیلی رخ اطفال را از جور خصم‌

| style="width:2em;" |

| class="b" |کرد موج خون روان، از دیده‌ی‌تر آفتاب

|-

| class="b" | چادر عصمت چو بردند از سر زینب فکند

| style="width:2em;" |

| class="b" |شب کلاه خسروی در چرخ از سر آفتاب

|-

| class="b" | سر برهنه دید زینب را چو در بزم یزید

| style="width:2em;" |

| class="b" |شد نهان در ابر از شرم پیمبر آفتاب

|}

==منابع==

*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: ~~1030~~-~~1031~~.]

*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ ۲، ص: ۱۰۳۰-۱۰۳۱]

*[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج۱، ص ۴۶۹-۴۷۳.]][http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author .]

==پی نوشت==

صامت بروجردی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

منوی ناوبری

جستجو