محتشم کاشانی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۶۲:

شمس الشعرای کاشانی، حسان العجم، <ref>حسان العجم: این لقب معمولا برای شعرایی به کار می‌رود که در منقبت و مرثیه یا مضامین دینی سخن گفته‌اند. در ادب فارسی نخستین بار «خاقانی» بدان ملقب شد.</ref> مولانا سیّد کمال الدّین علی فرزند خواجه میر احمد کاشانی متخلّص به محتشم، شاعر اوایل عهد صفوی و از معاصرین شاه طهماسب صفوی است. در حدود سال 905 ه ق. در کاشان متولّد شد، نزدیک به 91 سال زیست و به سال 996 هجری در زادگاه خود، رخت به سرای باقی برد. محتشم، پس از تحصیل مقدمات علوم زمان خود به «شعربافی» پرداخت که در اشعار عدیده‌ای به این حرفه‌ی خود اشاره کرده است. محتشم به دلیل درد مزمن پا، سفرهای زیادی نداشته است. ولی در شمار سفرهای او، چند سفر به اصفهان، عتبات عالیات و خراسان را نوشته‌اند، قصاید او در این سفرها خواندنی است. محتشم اشعاری در مدح سلاطین و شاهزادگان صفوی، به ویژه شاه طهماسب و فرزندان او سرود. همچنین شش رباعی در تاریخ جلوس شاه اسماعیل دوم به سلطنت سروده که مشهور است و از آنها 1128 ماده‌ی تاریخ به دست می‌آید. وقار شیرازی (م 1298 هجری) رساله‌ای در شرح این شش رباعی نوشته است. <ref>رساله‌ی وقار شیرازی در مجلّه ارمغان چاپ شده است (سال 14، ص 713- 722؛ و سال 15 ص 73، 77، 100، 107، 226 و 236) متن این شش رباعی در اکثر کتب تراجم آمده است.</ref> به علاوه، محتشم در دوره‌ی گسترش روابط شعرای ایرانی با شبه قاره‌ی هندوستان می‌زیست <ref>برای تفصیل مطالب در این زمینه، رجوع شود به اصل مقاله‌ی دکتر سادات ناصری، ص 105 و 111.</ref> و با اینکه خود به هندوستان نرفت، ولی اشعاری توسط برادرش عبد الغنی به نزد سلاطین آن خطّه فرستاده شد. محتشم در سال 996 ه ق. درگذشت. مدفن وی در کاشان مشهور است و حتی محلّه‌ای که این مدفن در آن است به نام «محلّه‌ی محتشم» شهرت دارد.

==ترکیب‌بند محتشم==

به گفته اسکندر بیک منشی، زمانی که محتشم قصیده‌ای در مدح پری خان خانم (دختر شاه طهماسب) سرود و خبر آن به شاه طهماسب رسید، وی را به سرودن اشعاری در مدایح و مراثی اهل بیت عصمت تشویق کرد. <ref>تاریخ ادبیات ایران، دکتر صفا؛ ج 5، بخش دوم، ص 793 و 794.</ref> پس از این تشویق، محتشم، ابتدا در استقبال از هفت بند ملا حسن کاشی ترکیب‌بندی در مدح حضرت علی (ع) سرود <ref>همانجا.</ref> و سپس شبی در عالم رؤیا به خدمت امام علی (ع) رسید و امام از او خواست تا در مصیبت حسین (ع) مرثیه‌ای بسراید با این مطلع

به گفته اسکندر بیک منشی، زمانی که محتشم قصیده‌ای در مدح پری خان خانم (دختر شاه طهماسب) سرود و خبر آن به شاه طهماسب رسید، وی را به سرودن اشعاری در مدایح و مراثی اهل بیت عصمت تشویق کرد. <ref>تاریخ ادبیات ایران، دکتر صفا؛ ج 5، بخش دوم، ص 793 و 794.</ref> پس از این تشویق، محتشم، ابتدا در استقبال از هفت بند ملا حسن کاشی ترکیب‌بندی در مدح حضرت علی (ع) سرود <ref>همانجا.</ref> و سپس شبی در عالم رؤیا به خدمت امام علی (ع) رسید و امام از او خواست تا در مصیبت حسین (ع) مرثیه‌ای بسراید با این مطلع:

«باز این چه شورش است که در خلق عالم است» <ref>ریحانة الادب؛ ج 5، ص 226 و 227.</ref>

{{م|«باز این چه شورش است که در خلق عالم است» <ref>ریحانة الادب؛ ج 5، ص 226 و 227.</ref>}}

. مرثیه سروده شد و از همان روزهای آغازین، مورد توجه و استقبال قرار گرفت و تا به امروز مرثیه‌ای به این درجه از شهرت و سوز و اثر پدید نیامده است.

مرثیه سروده شد و از همان روزهای آغازین، مورد توجه و استقبال قرار گرفت و تا به امروز مرثیه‌ای به این درجه از شهرت و سوز و اثر پدید نیامده است.

==نظر اندیشمندان درباره‌ی محتشم==

مرحوم شیخ عبّاس قمی می‌نویسد: «محتشم شاعر، صاحب مراثی معروفه که در جمیع تکایا و مجالس ماتم ابا عبد اللّه الحسین (ع) بر در و دیوار آن نصب شده است و گویا که از حزن و اندوه، آن اشعار نگاشته شده یا از خاک کربلا سرشته شده است.

مرحوم شیخ عبّاس قمی می‌نویسد: «محتشم شاعر، صاحب مراثی معروفه که در جمیع تکایا و مجالس ماتم ابا عبد اللّه الحسین (ع) بر در و دیوار آن نصب شده است و گویا که از حزن و اندوه، آن اشعار نگاشته شده یا از خاک کربلا سرشته شده است. این اشعار، مثل مصیبت حضرت ابا عبد اللّه (ع) به هیچ وجه مندرس نمی‌شود و این کشف می‌کند از عظمت بزرگی مرتبت و کثرت معرفت محتشم» <ref> هدیة الاحباب؛ ص 252.</ref> این ترکیب‌بند تا به امروز لطف خود را که ناشی از صفا و صداقت حقیقی آن است از دست نداده است. بعد از محتشم شاعران مرثیه‌گوی چیره‌دست بسیاری به استقبال از او ترکیب‌بندها سرودند و لیکن هیچکس نتوانسته است برتر از آن بسراید.

==دیوان محتشم==

این اشعار، مثل مصیبت حضرت ابا عبد اللّه (ع) به هیچ وجه مندرس نمی‌شود و این کشف می‌کند از عظمت بزرگی مرتبت و کثرت معرفت محتشم» <ref> هدیة الاحباب؛ ص 252.</ref> این ترکیب‌بند تا به امروز لطف خود را که ناشی از صفا و صداقت حقیقی آن است از دست نداده است. بعد از محتشم شاعران مرثیه‌گوی چیره‌دست بسیاری به استقبال از او ترکیب‌بندها سرودند و لیکن هیچکس نتوانسته است برتر از آن بسراید.

دیوان محتشم مشتمل بر: قصاید، غزلیات، مراثی، مدایح، قطعات، رباعیات و مثنویات می‌باشد که قسمت قصاید را «جامع اللطایف» و قسمت غزلیات را «نقل عشّاق» نامیده است. <ref> دیوان مولانا محتشم کاشانی، مقدمه.</ref>

محتشم کاشانی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

منوی ناوبری

جستجو