رضا قلی خان هدایت

رضاقلی خان هدایت
زمینهٔ کاری	ادیب، محقّق، شاعر، تذکره نویس، سفیر، رئیس دارالفنون
زادروز	پانزدهم محرم 1215 قمری ایران، مازندران، هزار جریب
پدر و مادر	ملا زمان جعفر قلی خان
مرگ	ربیع الأول 1288 قمری یا دهم ربیع الثانی 1288 قمری ایران، تهران
ملیت	ایرانی
محل زندگی	دامغان، هزار جریب؛ بابل؛ شیراز؛ تهران
نام(های) دیگر	رضاقلی خان طبرستانی
تخلص	لَلِـه‌باشی

زندگینامه

رضاقلی‌خان طبرستانی،‌ فرزند آقا محمّد طاهر طبرستانی ملقب به «لله باشی» و متخلّص به «هدایت» در سال 1218 ه.ق در تهران متولّد شد. وی از ابتدای جوانی شعر می‌سرود و «چاکر» تخلّص می‌کرد ولی بعد، تخلص «هدایت» را برگزید. در موقع سفر فتحعلی شاه به اصفهان مورد توجه شاه قرار گرفت. وی لقب «خان» و «امیرالشعرا» یافت. پس از درگذشت فتحعلی شاه به دربار محمدشاه راه یافت و به دستور او تربیت عباس میرزا را به عهده گرفت و از آنجا به «لله باشی» معروف شد. هدایت تألیفات بسیاری به نظم و نثر دارد. مهم‌ترین آثار او عبارتند از: مجمع‌الفصحا، تذکرۀ ریاض‌العارفین، هدایت نامه، دیوان غزلیات و ... دیوان غزلیات وی شامل بیش از هشت هزار بیت و دیوان قصاید او شامل بیش از ده هزار بیت است. هدایت در سال 1288 ه.ق در گذشت. هدایت در دیوان منهج‌الهدایـﺔ دو مرثیه در قالب ترکیب‌بند سروده است. یک مرثیه در دوازده بند و دیگری در چهارده بند است. ترکیب دوازده ‌بندی وی با شکوه و شکایت از فلک آغاز می‌شود و شاعر در هر بند به بیان مصیبتی از مصایب اهل بیت می‌پردازد. می‌توان این دوازده‌ بند را نوعی مقتل منظوم به حساب آورد.

کتاب شناسی

• دیوان منهج‌الهدایـﺔ. رضا قلی خان هدایت. تهران: بی تا.
• مثنوی هدایت نامه. سرودۀ رضا قلی خان هدایت؛ تصحیح، مقدمه و پی نوشت پگاه مصلحی و لیدا شجاعی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. 1393.
• تذکره ریاض العارفین. اثر رضا قلی خان هدایت. تصحیح و تحشیه نصرت الله فروهر. تهران: امیرکبیر. 1388.
• سفارت‌نامۀ خوارزم. رضا قلی خان هدایت. به کوشش علی حصوری. تهران. بی تا.
• فهرس التواریخ. تألیف رضا قلی خان هدایت؛ به تصحیح و تحشیه عبدالحسین نوایی، میرهاشم محدث. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.1373.
• انوار الهدایه. رضا قلی خان هدایت. تصحیح محمد ابراهیم ایرج پور، علیرضا ثابتی. همدان: انتشارات سکر. 1393.