درر السمط فی خبر السبط

درر السمط فی خبر السبط کتابی است گزارشی از تاریخ صدر اسلام و قیام و شهادت امام حسین (ع) که توسط ابوعبدالله محمّد بن عبدالله بن ابی بکر قضاعی (ابن ابار) نوشته و تصحیح آن را عزالدین عمر موسی انجام داده است.

درر السمط فی خبر السبط
نویسنده	ابوعبدالله محمّد بن عبدالله بن ابی بکر قضاعی (ابن ابار بلنسی)
ناشر	دارالغرب الاسلامی
محل نشر	بیروت
تاریخ نشر	1407 ق‏
زبان	عربی
تعداد جلد	1

عنوان

نویسندهٔ کتاب، معروف به ابن ابار بلنسی (م 658 ق)، مورّخ و محدث و ادیب نامدار اهل سنت است. وی در این کتاب، که عنوان آن دلالت دارد که ویژهٔ سیدالشهدا باشد، عهده‌دار گزارشی مختصر از تاریخ صدر اسلام و قیام و شهادت امام حسین -ع- شده است. متن کتاب از صفحهٔ 61 آغاز می‌شود و در صفحهٔ 126 به پایان می‌رسد و نزدیک به نیمی از آن دربارهٔ امام حسین نیست و نیز نزدیک به نیمی از صفحات آن پاورقی‌های مصحح است. نتیجه اینکه متن نویسنده در حدود سی صفحه و مطالب دربارهٔ امام حسین در حدود پانزده صفحه و به اندازهٔ یک رساله است. مصحح در آغاز کتاب به تفصیل از زندگی و جایگاه علمی مؤلف و این کتاب او بحث کرده و از جمله، گفته است که وی احتمالاً کتاب حاضر را در پایان عمرش تألیف کرد.

دررالسمط را می‌توان مرثیهٔ منثور برای اهل بیت و به ویژه امام حسین شمرد. چنانکه کتاب دیگر ابن ابار با عنوان معادن اللجین فی مراثی الحسین را که تاکنون نسخه‌ای از آن یافت نشده است، می‌توان مرثیهٔ منظوم قلمداد کرد. نثر دررالسمط مسجع و سرشار از آرایه‌های ادبی و مانند کتابهای مقامات و بواقع، انشاءنویسی و پیچیده‌گویی و بسیار موجز است. مطالب کتاب، عنوان ویژه‌ای ندارد و هر پارهٔ آن با عنوان «فصل» از پاره‌های دیگر جدا می‌شود. میانگین هر فصل در حدود یک-دو صفحه است و مطالب آن معمولاً با آیه و حدیث و شعر و مثل آمیخته است.

نویسنده در بحث از امام حسین، به نامه‌های کوفیان و روانه شدن مسلم بن عقیل به کوفه و هجرت آن حضرت و ملاقات با حر و شهادت امام اشاره کرده است. وی چندان به مدح آن حضرت و قدح یزید پرداخته که عده‌ای گفته‌اند از این کتاب رایحهٔ تشیع به مشام می‌رسد. نویسنده، امیرالمؤمنین را نخستین مردی می‌داند که اسلام آورد و او را مقدم بر ابوبکر و عمر می‌شمارد (ص 79). همچنین وی امیرالمؤمنین را آخرین خلیفه و معاویه را نخستین پادشاه می‌داند و ضمن تصریح به اختلاف بسیار میان این دو، هر دو را بهشتی قلمداد می‌کند و نتیجه اینکه، امام حسن -ع- را خلیفه نمی‌شمارد (ص 89). در جایی از امیرالمؤمنین با صفت «وصی» (ص 92)، و در جایی دیگر با صفت «سید الاوصیاء» (ص 88)، یاد می‌کند و در جایی دیگر می‌گوید: «فلولا ان لانبی بعدی نص فی الامتناع، لکانت انت منی بمنزلة هارون من موسی "حجة فی الاتباع» (ص 79).

گفتنی است ابو جمعه، یا ابن ابی جمعه، سعید بن مسعود ماغوسی مراکشی (م 1016 ق یا بعد از آن)، عهده‌دار روشن کردن اشارات این کتاب شده و با رجوع به پانصد کتاب، شرحی بر آن با عنوان نظم فرائد الغرر فی سلک فصول الدرر نگاشته است. برای شناخت نسخه‌های خطی و چاپ‌های این کتاب و منابع زندگینامهٔ نویسنده و شارح سابق الذکر آن به کتاب اهل البیت علیهم السلام فی المکتبة العربیة (ص 165 - 167 و 648)، رجوع شود.

جستارهای وابسته

http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=591618&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 50-51.