آشوب آشتیانى: تفاوت میان نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
(صفحهای تازه حاوی «زندگینامه آشوب آشتیانى،نامش علیخان فرزند میرزا اسماعیل عماد لشکر آشتیانى ا...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | |||
| نام =آشوب آشتیانى | |||
| تصویر = | |||
اندازه تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
| نام اصلی = | |||
| زمینه فعالیت = | |||
| ملیت = | |||
| تاریخ تولد = | |||
| محل تولد = | |||
| والدین =اسماعیل عماد لشکر آشتیانى | |||
| تاریخ مرگ = | |||
| محل مرگ = | |||
| علت مرگ = | |||
| محل زندگی = | |||
| مختصات محل زندگی = | |||
| مدفن = | |||
|در زمان حکومت =مظفرالدین شاه | |||
|اتفاقات مهم = | |||
| نام دیگر = | |||
|لقب =«خانى» | |||
|بنیانگذار = | |||
| پیشه =شاعر | |||
| سالهای نویسندگی = | |||
|سبک نوشتاری =سبک عراقى و سبک خراسانى | |||
|کتابها = | |||
|مقالهها = | |||
|نمایشنامهها = | |||
|فیلمنامهها = | |||
|دیوان اشعار = | |||
|تخلص = | |||
|فیلم(های) ساخته بر اساس اثر(ها)= | |||
| همسر = | |||
| شریک زندگی = | |||
| فرزندان = | |||
|تحصیلات = | |||
|دانشگاه = | |||
|حوزه = | |||
|شاگرد = | |||
|استاد = | |||
|علت شهرت = | |||
| تأثیرگذاشته بر = | |||
| تأثیرپذیرفته از = | |||
| وبگاه = | |||
|گفتاورد = | |||
|امضا = | |||
}} | |||
آشوب آشتیانی مرثیه سرای ایرانی دوره قاجار است. | |||
==زندگینامه== | |||
در | آشوب آشتیانى، نامش علیخان فرزند میرزا اسماعیل عماد لشکر آشتیانى از شعراى عصر ناصرى است. در فنون ادبى دستى به تمام داشته و در علوم متداول زمانه خود از قبیل حکمت، منطق، هیأت و ریاضیات سرآمد همگنان خود بوده است. | ||
در نثر و نظم به دو زبان عربى و فارسى آشنایى کامل داشته و در زمان ولایت عهدى مظفر الدین میرزا، به خطاب «خانى» مخاطب بوده و در دار الانشاء تبریز به نگارش اشتغال داشته است. از تاریخ تولد و درگذشت او اطلاعى در دست نیست. در تذکرۀ مدینة الادب تألیف محمد على مصاحبى نائینى (عبرت) ج 1، ص 204 تا 207 مختصرى از شرح احوال و آثار او آمده و آقاى محمود هدایت در گلزار جاویدان ج 1، ص 18 چند سطرى به شرح احوال و نمونهاى از آثار او اختصاص داده است. | |||
==سبک شعرى== | |||
آشوب آشتیانى در قصیده از سبک خراسانى بهره گرفته و در ترکیب چهارده بند عاشورایى خود از آمیزه سبک عراقى و سبک خراسانى سود جسته است. | |||
==دامنه تأثیر آثار عاشورایى== | |||
از آشوب آشتیانى یک ترکیب چهاردهبندى در رثاى خامس آل عبا در دست است که در زمره آثارى موفق عاشورایى در دوره قاجاریه به شمار مىرود و همانگونه که در این تذکره بارها خاطرنشان ساختهایم، اهتمام شعراى آیینى به آفرینش آثار ماتمى خصوصا ترکیببندهاى عاشورایى، به تکامل تدریجى شعر عاشورا در زمانه ما انجامیده است و آشوب آشتیانى یکى از همین چهرههاى ناشناخته و گمنام است که آثار آیینى او در نزد خواص داراى منزلتى درخور بوده است. | |||
==برگزیده آثار عاشورایى== | |||
تنها یک ترکیببند عاشورایى از آشوب آشتیانى در رثاى سالار شهیدان در اختیار داریم. از این ترکیب چهاردهبندى مىتوان به توانایى او در آفرینش آثارى منسجم و فاخر پى برد. | |||
==چهاردهبند== | |||
{{ب| دى چون هلال ماه محرّم شد آشکار | پژمرده چون | ===بند اول=== | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| دى چون هلال ماه محرّم شد آشکار | پژمرده چون فلکزدگان، لاغر و نزار }} | |||
{{ب| گیتى برون نمود ز | {{ب| گیتى برون نمود ز تن، کسوت حریر | پوشید جامۀ سیه و، گشت سوگوار }} | ||
{{ب| گردون فشاند خاک سیه بر سر | {{ب| گردون فشاند خاک سیه بر سر و، رُبود | از فرق خویش و زد به زمین تاج زرنگار }} | ||
{{ب| بگریست در عزاى حسین آسمان | {{ب| بگریست در عزاى حسین آسمان و، ریخت | از دیده، ز اشک انجم بس درّ شاهوار }} | ||
{{ب| با ناخن هلال خراشید | {{ب| با ناخن هلال خراشید رخ، فلک | خون شفق ز چهره فرو ریخت در کنار }} | ||
{{ب| از کهکشان به گردن خود چرخ در فکند | شال عزا | {{ب| از کهکشان به گردن خود چرخ در فکند | شال عزا و، گشت ز اندوه بیقرار }} | ||
{{ب| تب لرزه اوفتاد در ارکان نه سپهر | پر شد ز | {{ب| تب لرزه اوفتاد در ارکان نه سپهر | پر شد ز انقلاب، همه روى روزگار }} | ||
{{ب| از بس که شور و غلغله در کُن فکان فتاد | گفتا فلک:قیامت عظمى شد آشکار }} | {{ب| از بس که شور و غلغله در کُن فکان فتاد | گفتا فلک: قیامت عظمى شد آشکار }} | ||
{{ب| پرسیدم از خرد که:مگر نفخ صور شد | محشر به پا نماید این لحظه کردگار؟ }} | {{ب| پرسیدم از خرد که: مگر نفخ صور شد | محشر به پا نماید این لحظه کردگار؟ }} | ||
{{ب| گفتا:محرم است | {{ب| گفتا: محرم است و، بود ماتم شهى | کاو شد شهید و ماند عزایش به یادگار }} | ||
{{ب| لبتشنه شد شهید میان دو نهر آب | تنها نه | {{ب| لبتشنه شد شهید میان دو نهر آب | تنها نه او، که هر که بد او را معین و یار }} | ||
{{ب| گفتم که:چیست نام وى و از نژاد کیست؟ | گفت این | {{ب| گفتم که: چیست نام وى و از نژاد کیست؟ | گفت این و، برد از دل بیتاب من قرار }} | ||
{{ب| مقتول اشک و کشتۀ افغان، شهید شین | نور و سرور چشم و دل فاطمه، حسین }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
==بند دوم== | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| از خانمان فتادۀ بیداد کربلا | کِش رفته خانمان همه بر بادِ کربلا }} | {{ب| از خانمان فتادۀ بیداد کربلا | کِش رفته خانمان همه بر بادِ کربلا }} | ||
{{ب| حقا که داد کرب و | {{ب| حقا که داد کرب و بلا، داد ظلم را | در حقّ او، که حق بدهد داد کربلا }} | ||
{{ب| اى روزگار!از چه نشد خانهات خراب | چون کشته گشت در ستم آباد کربلا }} | {{ب| اى روزگار! از چه نشد خانهات خراب | چون کشته گشت در ستم آباد کربلا }} | ||
{{ب| در | {{ب| در خلد، ناله سر کند و پیرهن درد | زهرا، هر آن زمان که کند یاد کربلا }} | ||
{{ب| پشت فلک خمید که یا رب مباد راست! | چون خورد بر زمین قد شمشاد کربلا }} | {{ب| پشت فلک خمید که یا رب مباد راست! | چون خورد بر زمین قد شمشاد کربلا }} | ||
{{ب| چندان رسید ظلم به آل نبى که نیست | کس در میان آل | {{ب| چندان رسید ظلم به آل نبى که نیست | کس در میان آل نبى، شاد کربلا }} | ||
{{ب| در ماتم حسین | {{ب| در ماتم حسین على، مىرسد مدام | بر گوش چرخ ناله و فریاد کربلا }} | ||
{{ب| داد از دمى که بیکس و بىدادرس بماند | شاه | {{ب| داد از دمى که بیکس و بىدادرس بماند | شاه شهید، کشتۀ بیداد کربلا }} | ||
{{ب| بر | {{ب| بر خاک، رخ نهاد و به دل داغ آب داشت | پرشعله، آتش دلش از باد کربلا }} | ||
{{ب| از شرم این که سبط نبى کشته شد در او | تا عرش مىرسد همه دم داد کربلا }} | {{ب| از شرم این که سبط نبى کشته شد در او | تا عرش مىرسد همه دم داد کربلا }} | ||
{{ب| گویى به خشت غصه و اندوه بنا نهاد | دست | {{ب| گویى به خشت غصه و اندوه بنا نهاد | دست قضا، نهاد چو بنیاد کربلا }} | ||
{{ب| شست آسمان حناى شفق آن زمان که شد | از خون | {{ب| شست آسمان حناى شفق آن زمان که شد | از خون خضاب، گیسوى داماد کربلا }} | ||
{{ب| آن دم کشید دست قضا رخت نیلگون | بر روى این فراشته نُه حجلۀ نگون }} | {{ب| آن دم کشید دست قضا رخت نیلگون | بر روى این فراشته نُه حجلۀ نگون }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
===بند سوم=== | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| روز | {{ب| روز الست، چون که به میخانۀ قضا | پر کرد دست قدرت حق، جامى از بلا }} | ||
{{ب| فرمود تا منادى عشقش یکان یکان | ذرّات را به خوردن آن مىزند صلا }} | {{ب| فرمود تا منادى عشقش یکان یکان | ذرّات را به خوردن آن مىزند صلا }} | ||
{{ب| | {{ب| اول، صلا به سلسلۀ انبیا چو داد | هریک به قدر حوصله خوردند انبیا }} | ||
{{ب| نوشید پور آزر <ref>حضرت ابراهیم خلیل(ع).</ref> از آن آب آتشین | تا اوفتد در آتش | {{ب| نوشید پور آزر <ref>حضرت ابراهیم خلیل(ع).</ref> از آن آب آتشین | تا اوفتد در آتش نمرود، برملا }} | ||
{{ب| ز آن | {{ب| ز آن باده، نوش کرد به قدرى که در درخت | از فرق تا قدم، زکریا شود دو تا }} | ||
{{ب| نوشید از آن | {{ب| نوشید از آن شراب، ذبیح اللّه <ref>حضرت اسماعیل(ع).</ref> آن قدر | کو، ناشده ذبیح به تیغ، آیدش فدا }} | ||
{{ب| | {{ب| القصه، ز انبیا و رسل هر یکى چشید | روز الست، جرعهاى از ساغر بلا }} | ||
{{ب| نوبت رسید چون که به آل | {{ب| نوبت رسید چون که به آل نبى، فتاد | لرزش به هفت ارض و، تزلزل به نُه سما }} | ||
{{ب| چون نوبت نبى و على و حسن گذشت | آمد گه چشیدن سلطان کربلا }} | {{ب| چون نوبت نبى و على و حسن گذشت | آمد گه چشیدن سلطان کربلا }} | ||
{{ب| بستد ز دوست جام بلا را | {{ب| بستد ز دوست جام بلا را و، نوش کرد | بر جان خرید درد و غم و رنج و ابتلا }} | ||
{{ب| جام بلا تهى شد | {{ب| جام بلا تهى شد و، آن شاه منتظر | تا ساغر دگر دهدش دوست از وفا }} | ||
{{ب| نالید عرش و گفت ز دهشت که:اى اله! | گریید فرش و گفت ز حیرت که:اى خدا! }} | {{ب| نالید عرش و گفت ز دهشت که: اى اله! | گریید فرش و گفت ز حیرت که: اى خدا! }} | ||
{{ب| گر آن چه وعده کرد حسینت وفا کند | ما را و جمله عالمیان | {{ب| گر آن چه وعده کرد حسینت وفا کند | ما را و جمله عالمیان را، فنا کند }} | ||
{{ب| چون تازه گلبنان حرم را بدان صفت | شه | {{ب| چون تازه گلبنان حرم را بدان صفت | شه دید، خار غصّه به باغ ضمیر کِشت }} | ||
{{ب| | {{ب| تنها، مقابل سپه آمد ز خیمهگاه | بنمود روى خوب بر آن کافرانِ زشت }} | ||
{{ب| پس این حدیث از پى حجت بیان نمود | ز آن سان که خون ز غصه دل آسمان نمود }} | {{ب| پس این حدیث از پى حجت بیان نمود | ز آن سان که خون ز غصه دل آسمان نمود }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
===بند پنجم=== | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| کآخر من اى گروه!نه سبط پیمبرم؟ | آخر نه پارۀ تن زهراى اطهرم؟ }} | {{ب| کآخر من اى گروه! نه سبط پیمبرم؟ | آخر نه پارۀ تن زهراى اطهرم؟ }} | ||
{{ب| آخر نه مرتضى | {{ب| آخر نه مرتضى را، من نور دیدهام؟ | آخر نه مجتبى را، یکتا برادرم؟ }} | ||
{{ب| آخر نه از پیمبر و نَز <ref>مخفف نه از.</ref> مجتبى بَود | دُرّاعۀ <ref>جبۀ و جامۀ بلند.</ref> تن من | {{ب| آخر نه از پیمبر و نَز <ref>مخفف نه از.</ref> مجتبى بَود | دُرّاعۀ <ref>جبۀ و جامۀ بلند.</ref> تن من و، عمامۀ سرم؟ }} | ||
{{ب| روح الامین به مهد مرا ذکر خواب گفت | | {{ب| روح الامین به مهد مرا ذکر خواب گفت | پژمرده، خفته لیک به گهواره اصغرم! }} | ||
{{ب| | {{ب| حق، کاینات را به طفیل وجود من | خلقت نمود و ز آن همه، کس نیست یاورم! }} | ||
{{ب| آخر ترحمى بکنید اى ستمگران! | بر این لبان خشک و دو چشم ز خون ترم }} | {{ب| آخر ترحمى بکنید اى ستمگران! | بر این لبان خشک و دو چشم ز خون ترم }} | ||
{{ب| | {{ب| بشکسته، بال طایرم ارچه به چنگتان | لیکن ز نسر طایر <ref>دو ستاره در آسمان قرار دارد که یکى را «نسر طائر» و دیگرى را «نسر واقع» خوانند.</ref> در رتبه برترم }} | ||
{{ب| نور مه و فروغ | {{ب| نور مه و فروغ خور، از پرتو منست | گرچه ز دور چرخ، سیه گشت اخترم }} | ||
{{ب| | {{ب| کافر، روا نداشته بر کافر این ستم | چون شد به من روا؟ که ز نسل پیمبرم }} | ||
{{ب| چون مىکشید پیکر پاکم به خاک و خون؟ | آخر نه دستپرور زهراست پیکرم؟! }} | {{ب| چون مىکشید پیکر پاکم به خاک و خون؟ | آخر نه دستپرور زهراست پیکرم؟! }} | ||
خط ۱۳۳: | خط ۱۸۳: | ||
{{ب| چون حنجرم ز خنجر بیداد مىبرید؟ | آخر نه بوسهگاه نبى بود حنجرم؟ }} | {{ب| چون حنجرم ز خنجر بیداد مىبرید؟ | آخر نه بوسهگاه نبى بود حنجرم؟ }} | ||
{{ب| انصاف نیست تشنه عیال من | {{ب| انصاف نیست تشنه عیال من و، بوَد | نهره فرات، در گروِ مهر مادرم }} | ||
{{ب| چون گفت و ز آن گروه جوابش کسى نداد | نالید کاى فلک! از جفایت فغان و داد }} | |||
{{ | {{پایان شعر}} | ||
===بند ششم=== | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| ز اصحاب دین نماند چو کس گرد شاه دین | دادند سر به پاى وى | {{ب| ز اصحاب دین نماند چو کس گرد شاه دین | دادند سر به پاى وى و، جان به راه دین }} | ||
{{ب| | {{ب| درماند، بىپناه به چنگ سپاه کفر | شاهى که آستانۀ او بُد پناه دین }} | ||
{{ب| از دست رفت عزت و جاه شهى که بود | اندر پناه شوکت | {{ب| از دست رفت عزت و جاه شهى که بود | اندر پناه شوکت وى، عزّ و جاه دین }} | ||
{{ب| تاریک شد به چشم امامى | {{ب| تاریک شد به چشم امامى جهان، که تافت | از بام او ستارۀ ایمان و، ماه دین }} | ||
{{ب| سر داد زیر تیغ | {{ب| سر داد زیر تیغ و، دم تیر تن نهاد | تا شد تمام بر سپه کین، گواه دین }} | ||
{{ب| با دشمنان دین چه کند شاه | {{ب| با دشمنان دین چه کند شاه دین، که تافت | روى از جهاد و گشت هزیمت سپاه دین }} | ||
{{ب| جز چند تن که حرمت دین را به جان نگاه | مىداشتند | {{ب| جز چند تن که حرمت دین را به جان نگاه | مىداشتند و، بود بر آنان نگاه دین }} | ||
{{ب| کشتند اهل دین | {{ب| کشتند اهل دین و، کسى ز آن میان نگفت | ما را به دین چه کین و؟ چه باشد گناه دین؟ }} | ||
{{ب| شه را کسى نکرد چو ز آن قوم همرهى | در دین بسى گریست به حال تباه دین }} | {{ب| شه را کسى نکرد چو ز آن قوم همرهى | در دین بسى گریست به حال تباه دین }} | ||
خط ۱۵۹: | خط ۲۱۲: | ||
{{ب| تر شد زمین تمام ز سیل سرشک شاه | تاریک شد هوا همه از دود آه دین }} | {{ب| تر شد زمین تمام ز سیل سرشک شاه | تاریک شد هوا همه از دود آه دین }} | ||
{{ب| ز آن | {{ب| ز آن قوم، روسفیدى در دین کسى نخواست | آوخ ز بخت خفته و بخت سیاه دین! }} | ||
{{ب| گفتا چو حق دین همه ضایع گذاشتند | گیرد جزاى دین همه ز ایشان اله دین }} | {{ب| گفتا چو حق دین همه ضایع گذاشتند | گیرد جزاى دین همه ز ایشان اله دین }} | ||
{{ب| و آن گه پى تسلى | {{ب| و آن گه پى تسلى دل، با فغان و آه | از خیمهگاه کرد گذارى به قتلگاه }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
===بندهفتم=== | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| بر قتلگه چو شاه شهیدان نظر گشود | سیلاب خون به جاى سرشک از بصر گشود }} | {{ب| بر قتلگه چو شاه شهیدان نظر گشود | سیلاب خون به جاى سرشک از بصر گشود }} | ||
{{ب| بالین هر شهید که | {{ب| بالین هر شهید که آمد، همى نظر | بر زخم تیغ و نیزه و تیر و تبر گشود }} | ||
{{ب| گاهى ز | {{ب| گاهى ز غم، به پاى برادر نهاد سر | گاهى به گریه، دیده به نعش پسر }} | ||
{{ب| چون | {{ب| چون دیده، باز کرد به خم سر پسر | زخم دلش ز دیدن آن زخم، سر گشود }} | ||
{{ب| با | {{ب| با ناله، گه به پیکر قاسم نگاه کرد | با غصه، گاه بر تن جعفر نظر گشود }} | ||
{{ب| چون دید کس نمانده ز یاران جز او به جاى | مرغ دلش ز عالم | {{ب| چون دید کس نمانده ز یاران جز او به جاى | مرغ دلش ز عالم تن، بال و پر گشود }} | ||
{{ب| لب:خشک و دیده: | {{ب| لب: خشک و دیده: تر، ز دل آهى چنان کشید | کز سوز، خون ز دیدۀ هر خشک و تر گشود }} | ||
{{ب| بهر گشایش دل | {{ب| بهر گشایش دل غمدیده، دید اگر | پیچ و خمى به گیسویش از یکدگر گشود }} | ||
{{ب| بر کشتۀ حبیب چو | {{ب| بر کشتۀ حبیب چو بگذشت، از دو چشم | بهر نثار اشک چو عقد گهر گشود }} | ||
{{ب| بر هر | {{ب| بر هر شهید، کآن شه لب تشنه برگذشت | پیشش ز جور خصم لب شکوه برگشود }} | ||
{{ب| کآخر گشاى چشم و ببین کز ستیزه خصم | ره بست بر من و به رخم فتنه درگشود }} | {{ب| کآخر گشاى چشم و ببین کز ستیزه خصم | ره بست بر من و به رخم فتنه درگشود }} | ||
خط ۱۹۲: | خط ۲۴۶: | ||
{{ب| بگریست آن قدر که جانش توان نماند | ناچار سوى لشکر اعدا کُمَیت <ref>اسب.</ref> راند }} | {{ب| بگریست آن قدر که جانش توان نماند | ناچار سوى لشکر اعدا کُمَیت <ref>اسب.</ref> راند }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
===بند هشتم=== | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| چون در برش چو چشم | {{ب| چون در برش چو چشم زره، سینه تنگ شد | بگشا دوست و، تیغ کشید و، به جنگ شد }} | ||
{{ب| ز آن سان گرفت سخت بر اهل | {{ب| ز آن سان گرفت سخت بر اهل نفاق، کار | کآن عرصۀ فراخ بر آن قوم، تنگ شد }} | ||
{{ب| آن سرزمین که هیچ به جز خار بُن نداشت | چون گلستان ز خون عدو لالهرنگ شد }} | {{ب| آن سرزمین که هیچ به جز خار بُن نداشت | چون گلستان ز خون عدو لالهرنگ شد }} | ||
{{ب| بگریخت هر کرا که برى ز آن | {{ب| بگریخت هر کرا که برى ز آن گروه، نام | گفتى که جنگ بر همه آن روز، ننگ شد }} | ||
{{ب| دست ستیز | {{ب| دست ستیز و، پاى گریز سپاه کفر | درگیر و دار معرکه، کوتاه و لنگ شد }} | ||
{{ب| از | {{ب| از هرطرف، محیط اجل چون گرفتشان | شمشیر او روان چو به دریا، نهنگ شد }} | ||
{{ب| هر سر که تیغ شه به سوى آن شتاب کرد | غلتان ز تن به روى زمین بیدرنگ شد }} | {{ب| هر سر که تیغ شه به سوى آن شتاب کرد | غلتان ز تن به روى زمین بیدرنگ شد }} | ||
{{ب| گردید | {{ب| گردید آب، ز آتش برَّنده تیغ او | جسم عدو، ز سختى اگر همچو سنگ شد }} | ||
{{ب| | {{ب| صیقل چشیده، تیغ وى افکند سر ز تن | آن را که دل ز کینۀ دین پر ز رنگ شد }} | ||
{{ب| | {{ب| آخر تنش که بوسهگه مصطفى بُدى | از چار سو، نشانۀ تیر خدنگ شد }} | ||
{{ب| | {{ب| ناگاه، ز آن میانه جبین مُبین او | چون قرص مه، شکافته از زخم سنگ شد }} | ||
{{ب| | {{ب| چون تیر بو الحنوق ز نافش گذر نمود | غلتان به روى خاک ز بالاى خنگ <ref> به کسر حرف اول، به معناى اسب سفید است و در اینجا مراد، مطلق اسب مىباشد. ضمنا براى ضرورت شعرى باید در اینجا حرف اول را به فتحه خواند.</ref> شد }} | ||
{{ب| بنهاد روى صدق به خاک هواى دوست | یعنى: گذاشت سر ز ارادت به پاى دوست }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
===بند نهم=== | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| سلطان دین به روى زمین چون ز زین فتاد | گفتى که نه سپهر به روى زمین فتاد }} | {{ب| سلطان دین به روى زمین چون ز زین فتاد | گفتى که نه سپهر به روى زمین فتاد }} | ||
{{ب| آن کس که بود پایۀ دین استوار ازو | از زین فتاد | {{ب| آن کس که بود پایۀ دین استوار ازو | از زین فتاد و، لرزه به ارکان دین فتاد }} | ||
{{ب| دین مبین ز حادثه گفتى به باد رفت | بر | {{ب| دین مبین ز حادثه گفتى به باد رفت | بر خاک، چون که جسم امام مبین فتاد }} | ||
{{ب| یکباره گشت روى زمین بىسکون چنان | کآشوب در نهاد جبال متین فتاد }} | {{ب| یکباره گشت روى زمین بىسکون چنان | کآشوب در نهاد جبال متین فتاد }} | ||
{{ب| از پشت ذو الجناح چو افتاد شه به خاک | در | {{ب| از پشت ذو الجناح چو افتاد شه به خاک | در عرش، لرزه بر تن روح الامین فتاد }} | ||
{{ب| لرزش چنان گرفت | {{ب| لرزش چنان گرفت فرا، کاینات را | کز سطوتش، تپش به سپهر برین فتاد }} | ||
{{ب| گردون چنان به لرزه | {{ب| گردون چنان به لرزه درآمد، که بر زمین | یکباره خاست عیسى گردون نشین، فتاد }} | ||
{{ب| شد | {{ب| شد تیره، چشم مهر و رخ ماه و زین الم | بر ابروان قوس قزح، سخت چین فتاد }} | ||
{{ب| بگسست ناف آهو | {{ب| بگسست ناف آهو و، ناب نهنگ ریخت | چنگ پلنگ و، پنجۀ شیر عرین فتاد }} | ||
{{ب| هفتم زمین به لرزه | {{ب| هفتم زمین به لرزه درآمد، چنان چه زد | تب لرز و رعشه بر فلک هفتمین فتاد }} | ||
{{ب| اهریمنان به گردش چون حلقۀ نگین | | {{ب| اهریمنان به گردش چون حلقۀ نگین | گشتند، چون ز زین چو عقیق از نگین فتاد }} | ||
{{ب| آه از دمى که غارت و سوزاندن خیام | آتش صفت به خاطر اصحاب کین فتاد }} | {{ب| آه از دمى که غارت و سوزاندن خیام | آتش صفت به خاطر اصحاب کین فتاد }} | ||
{{ب| کردند ناگهان همه آن سنگدل سپاه | از راه | {{ب| کردند ناگهان همه آن سنگدل سپاه | از راه بیحیایى، رو سوى خیمهگاه }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
{{ب| آتش چو بر خیام امام زمان زدند | آتش ز | ===بند دهم=== | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| آتش چو بر خیام امام زمان زدند | آتش ز سوز، بر دل هفت آسمان زدند }} | |||
{{ب| آن خیمهاى که بال ملک سایبان بُدش | از دود آن به فرق ملک سایبان زدند }} | {{ب| آن خیمهاى که بال ملک سایبان بُدش | از دود آن به فرق ملک سایبان زدند }} | ||
خط ۲۵۷: | خط ۳۱۴: | ||
{{ب| آن خیمهاى که رشتۀ جانها بُدش طناب | آتش زدند و شعله به جان جهان زدند }} | {{ب| آن خیمهاى که رشتۀ جانها بُدش طناب | آتش زدند و شعله به جان جهان زدند }} | ||
{{ب| دار الامان دین نبى بود | {{ب| دار الامان دین نبى بود و، آن گروه | آتش ز راه کفر به دار الامان زدند }} | ||
{{ب| کندند از زمین چون ستون خیام را | یکباره آن ستون به سر فرقدان <ref>نام دو ستارۀ نزدیک به قطب | {{ب| کندند از زمین چون ستون خیام را | یکباره آن ستون به سر فرقدان <ref>نام دو ستارۀ نزدیک به قطب شمالى، در فارسى به دو برادران و دو برارو موسوم است.</ref> زدند }} | ||
{{ب| چون سوختند خیمۀ آل نبى ز کین | اندر | {{ب| چون سوختند خیمۀ آل نبى ز کین | اندر جنان، نبى را آتش به جان زدند }} | ||
{{ب| آتش زدند چون ز ستم آن خیام را | بر جان | {{ب| آتش زدند چون ز ستم آن خیام را | بر جان مرتضى، شرر اندر جنان زدند }} | ||
{{ب| از یاد اهل | {{ب| از یاد اهل بیت، برون شد خیال آب | از بس ز بیم آتش سوزان، فغان زدند }} | ||
{{ب| آن | {{ب| آن قوم، اهل بیت نبى را به کتف و سر | گاهى به تازیانه و، گه با سنان زدند }} | ||
{{ب| چون سوختند خیمۀ بیمار کربلا | آتش به جان زندگى جاودان زدند }} | {{ب| چون سوختند خیمۀ بیمار کربلا | آتش به جان زندگى جاودان زدند }} | ||
{{ب| اطفال تشنه را عوض | {{ب| اطفال تشنه را عوض آب، بر دو رخ | خاکم به سر، که سیلى آتشفشان زدند! }} | ||
{{ب| | {{ب| و آن گاه، چند محمل بىستر و بىحجاب | از بهر آل طاها، بر اشتران زدند }} | ||
{{ب| کردند رو به کوفه پس آن گه ز کربلا | منزل: بلا و، توشه: بلا و سفر: بلا! }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{ب| بر قتلگه چو آل نبى را فتاد راه | از دود | ===بند یازدهم=== | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| بر قتلگه چو آل نبى را فتاد راه | از دود آه، شد چو شب تیره قتلگاه }} | |||
{{ب| افتاد نخل | {{ب| افتاد نخل ماریه، آن دم به سر ز پاى | درماند نهر جاریه، آن دم به جاز راه }} | ||
{{ب| بىپرده اهل بیت نبى چون عیان شدند | | {{ب| بىپرده اهل بیت نبى چون عیان شدند | خور، سر برهنه زد سر و، بىپرده گشت ماه }} | ||
{{ب| طوفان گرفت سطح زمین | {{ب| طوفان گرفت سطح زمین را، ز سیل اشک | بنهفت ابر، روى هوا را ز دود آه }} | ||
{{ب| از | {{ب| از خون، زمین معرکه گلرنگ گشته بود | چونان که لاله فرق نکردى کس از گیاه }} | ||
{{ب| آوخ که در میان شهیدان نمانده بود | پیراهنى به پیکرى | {{ب| آوخ که در میان شهیدان نمانده بود | پیراهنى به پیکرى و، بر سرى کلاه }} | ||
{{ب| جز جسم پاره پاره نیامد به چشمشان | کردند هرچه اهل حرم هرطرف نگاه }} | {{ب| جز جسم پاره پاره نیامد به چشمشان | کردند هرچه اهل حرم هرطرف نگاه }} | ||
{{ب| تنهاى | {{ب| تنهاى پاک، از دم شمشیر: چاک چاک | غلتان به خاک و خون همه، بىجرم و بیگناه }} | ||
{{ب| از بیم تازیانۀ | {{ب| از بیم تازیانۀ خصم، اهل بیت را | یک تن نبود غیر تن کشتگان، پناه }} | ||
{{ب| بالاى هر | {{ب| بالاى هر شهید، یکى ز آن زنان گشود | گه گیسوى سفید و، گهى معجر سیاه }} | ||
{{ب| | {{ب| زینب، به جستجوى برادر به هرطرف | گشتى میانۀ شهدا گرد قتلگاه }} | ||
{{ب| ناگه فکند دیده به جسم امام دین | از سوز برکشید ز دل بانگ وااخاه! }} | {{ب| ناگه فکند دیده به جسم امام دین | از سوز برکشید ز دل بانگ وااخاه! }} | ||
{{ب| پس دیده در عزاى برادر پرآب کرد | رو در | {{ب| پس دیده در عزاى برادر پرآب کرد | رو در مدینه، سوى پیمبر خطاب کرد }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
{{ | |||
{{ | ===بند دوازدهم=== | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| | {{ب| کاین سر نهاده در ره جانان، حسین توست | بگذشته در هواى وى از جان، حسین توست }} | ||
{{ب| این | {{ب| این شاه تشنهکام، که از خون حلق او | سیراب گشته خاک بیابان، حسین توست }} | ||
{{ب| این | {{ب| این لالهگون بدن، که گشاده در آفتاب | زخمش دهان چو غنچۀ خندان، حسین توست }} | ||
{{ب| این | {{ب| این رکن دین، که از غم بنیانکنش سزد | گردد خراب، پایۀ ایمان حسین توست }} | ||
{{ب| این | {{ب| این نور چشم بانوى جنت، که مرگ او | بنهاده داغ بر دل رضوان، حسین توست }} | ||
{{ب| این | {{ب| این مشترىِ جنس سعادت، که در غمش | باریده خون ز دیدۀ کیوان، حسین توست }} | ||
{{ب| این | {{ب| این ماه آسمان ولایت، که زخم او | گردیده چون ستاره فراوان، حسین توست }} | ||
{{ب| این | {{ب| این آهوى حرم، که تن او ز چار سو | گشت از جفا نشانۀ پیکان، حسین توست }} | ||
{{ب| این | {{ب| این گوشوار عرش الهى، که آسمان | در مرگ او دریده گریبان، حسین توست }} | ||
{{ب| این | {{ب| این میوۀ دل تو، که مىریزى از غمش | خوناب دل ز دیده به دامان، حسین توست }} | ||
{{ب| چون | {{ب| این کشتۀ مِناى شهادت، که چون ذبیح | گشته شهید در ره یزدان، حسین توست }} | ||
{{ب| این آفتاب دین تو، کانیک چو آفتاب | مانده تنش برهنه و عریان، حسین توست }} | |||
{{ب| کاى مادر یگانه!دمى به سوى ما نگر | پروردگان | {{ب| چون درد دل، حدیث دمى با رسول کرد | پس روى در بقیع به سوى بتول کرد }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
===بند سیزدهم=== | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| کاى مادر یگانه! دمى به سوى ما نگر | پروردگان خویش، به غم مبتلا نگر }} | |||
{{ب| ما | {{ب| ما را، که دست مادریت پرورانده بود | بگشاى چشم و، بستۀ دست بلا نگر }} | ||
{{ب| ما را که با جفا همه بیگانگى بُدى | اکنون به صد هزار | {{ب| ما را که با جفا همه بیگانگى بُدى | اکنون به صد هزار جفا، آشنا نگر }} | ||
{{ب| ما را که آفتاب بتابیدمان به رو | چون آفتاب در همهجا برملا نگر }} | {{ب| ما را که آفتاب بتابیدمان به رو | چون آفتاب در همهجا برملا نگر }} | ||
{{ب| ظلمى که خود به هیچ مسلمان روا نبود | بر ما ز کین فرقۀ | {{ب| ظلمى که خود به هیچ مسلمان روا نبود | بر ما ز کین فرقۀ کافر، روا نگر }} | ||
{{ب| | {{ب| تنها، فکنده در شط خون بر زمین ببین | سرها بریده بر سر نى در هوا نگر }} | ||
{{ب| سیل | {{ب| سیل بلا، به هر طرفى خانهکن ببین | کشتىّ ما، شکستۀ بحر فنا نگر }} | ||
{{ب| بر دودمان | {{ب| بر دودمان خویش، جفاى عدو ببین | از خانمان، ذرارى خود را جدا نگر }} | ||
{{ب| احفاد خویش | {{ب| احفاد خویش را، همگى در به در ببین | اولاد خویش را، همگى بینوا نگر }} | ||
{{ب| قومى که بود روح الامین پردهدارشان | بىپرده از تطاول قوم دغانگر }} | {{ب| قومى که بود روح الامین پردهدارشان | بىپرده از تطاول قوم دغانگر }} | ||
{{ب| آغشته بین به | {{ب| آغشته بین به خون، تن فرزند خویش را | بر اهل بیت او، ستم اشقیا نگر }} | ||
{{ب| | {{ب| چون نى، نواى اهل حریم رسول را | بر نُه سپهر برشده در نینوا نگر }} | ||
{{ب| یا بضعة الرسول! ز ابن زیاد داد! | ز کینه، خاک هستى ما را به باد داد }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{ب| (آشوب)!دم ز ماه محرم چه مىزنى؟! | از ماتم حسین | ===بند چهاردهم=== | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| (آشوب)! دم ز ماه محرم چه مىزنى؟! | از ماتم حسین على، دم چه مىزنى؟! }} | |||
{{ب| شرح از درون خسته پیاپى چه مىدهى؟ | دم از دل شکسته | {{ب| شرح از درون خسته پیاپى چه مىدهى؟ | دم از دل شکسته دمادم، چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| بنیاد صبر | {{ب| بنیاد صبر عالم، از جا چه مىکنى؟ | بنیان حال مردم، بر هم چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| در گوش | {{ب| در گوش جان، نواى مصیبت چه مىدمى؟! | در بام دل، صلاى محرم چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| خوناب محنت از خم اندُه چه مىچشى؟ | درد الم ز میکدۀ غم چه مىزنى؟! }} | {{ب| خوناب محنت از خم اندُه چه مىچشى؟ | درد الم ز میکدۀ غم چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| زنجیر صبر ماتمیان را چه مىدرى؟ | هر جا | {{ب| زنجیر صبر ماتمیان را چه مىدرى؟ | هر جا نشسته، حلقۀ ماتم چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| بار | {{ب| بار فسوس، بر دل مشعر چه مىنهى؟ | آتش، به جان چشمۀ زمزم چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| تشویش جان موسى عمران چه مىشوى؟ | | {{ب| تشویش جان موسى عمران چه مىشوى؟ | ناوک، به جسم عیسى مریم چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| پیوند | {{ب| پیوند عیش، از همه عالم چه مىبرى؟ | خرگاه غم به طارم اعظم چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| سخت آه و ناله از دل محزون چه مىکشى؟ | بر | {{ب| سخت آه و ناله از دل محزون چه مىکشى؟ | بر سینه، دست واقعه محکم چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| زین | {{ب| زین بیش، شور در همه گیتى چه افکنى؟ | عالم به هم ز سوز به یکدم چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| تاب و توان حیدر و زهرا چه مىبرى؟ | آتش به جان سید خاتم چه مىزنى؟! }} | {{ب| تاب و توان حیدر و زهرا چه مىبرى؟ | آتش به جان سید خاتم چه مىزنى؟! }} | ||
{{ب| بس کن!که زین | {{ب| بس کن! که زین مقال، دل قدسیان تپید | خوناب دل ز دیدۀ کرّوبیان چکید <ref>''تذکرۀ مدینة الادب''، محمد على مصاحبى نائینى(عبرت)، تهران، کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى، چاپ اول، سال 1376، ج اول، ص 204 تا 207.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
==منابع== | |||
محمد علی مجاهدی، ''کاروان شعر عاشورا''، زمزم هدایت، ج1، ص 336-346. | |||
==پی نوشت== |