الهامی کرمانشاهی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «میرزا احمد کرمانشاهی ملقّب به فردوسی حسینی و متخلّص به «الهامی» که قبل از مل...» ایجاد کرد)
 
جز (تغییرمسیر به الهامى کرمانشاهى)
برچسب: تغییر مسیر جدید
 
(۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
میرزا احمد کرمانشاهی ملقّب به فردوسی حسینی و متخلّص به «الهامی» که قبل از ملاقات با استادش حسین قلی خان سلطانی کلهر «ملول» تخلّص می‌کرد ولی سلطانی تخلّص الهامی را برایش برگزید.
#تغییر_مسیر [[الهامى کرمانشاهى]]
 
وی به سال 1264 ه ق. در تویسرکان متولد شد و در پنج سالگی به همراه خانواده، به کرمانشاه مهاجرت نمودند. اجداد الهامی همه مروّج شریعت بودند. او در سن 20 سالگی پدر و سپس مادرش را از دست داد و سرپرستی خانواده به عهده‌اش قرار گرفت.
 
بعد از ازدواج و صاحب چند فرزند به شدت دچار درماندگی شد که از حسین بن علی (ع) امداد خواست و امام حاجت او را برآورده ساخت پس از آن در مدح و مصیبت آنان شروع به سرودن اشعار نمود.
 
هامی زمانی به نظم کتاب باغ فردوس پرداخت که نه از شعر و شاعری چیزی می‌دانست و نه با سخن آشنایی داشت و نه در تحصیل علوم رسمی کاری کرده بود. امّا این کتاب در سلامت الفاظ و نفاست معانی و فصاحت بیان و حسن ایجاز مشهور ادبا بوده است. الهامی این کتاب را در مراثی امام حسین (ع) به وزن و سبک «شاهنامه فردوسی» سرود وی به سال 1295 ه. ق شروع به سرودن نمود و در 1302 ه. ق. به پایان رسید. این کتاب مشتمل بر چهار خیابان و قریب سی هزار بیت می‌باشد.
 
خیابان اول در فوت معاویه و سلطنت یزید و هجرت امام به مکّه و کربلا تا آخر وقایع شب عاشورا، خیابان دوم در وقایع روز عاشورا تا شهادت امام (ع). خیابان سوم در وقایع پس از شهادت آن حضرت و اسیری اهل بیت تا ورود به مدینه‌ی منوره.
 
خیابان چهارم در شرح حال مختار تا مرگ مختار. باید توجه داشت که شیوایی و جذابیّت و تأثیر عجیب این منظومه طوری است که برای مردی عامی چون میرزا احمد اغلب لغات و کنایاتی که در شعر به کار می‌برد و بعد از سرودن آن را می‌پرسد نشان دهنده‌ی الهاماتی غیبی به اوست.
 
الهامی علاوه بر «مثنوی باغ فردوس» کتب منظوم دیگری نیز دارد که عبارتند از: «مثنوی اندرزنامه» در بحر متقارب، «مثنوی باغ ارم» در شهادت حضرت حمزه و جعفر طیّار و بعضی از غزوات حضرت علی (ع)، «مثنوی بستان ماتم» در شرح حال امام موسی بن جعفر (ع) بر وزن کتاب خسرو و شیرین نظامی، «مثنوی حسن منظر» بر وزن لیلی و مجنون، «حسینیّه» که مشتمل بر غزل و قطعات در مصیبت سیّد الشهداء، «دیوان دفتر عشق» در عشق و عرفان، «دیوان قصاید و غزلیات» و ...
 
الهامی دارای سه فرزند بوده است: ابو الحسن که در نبرد با شورشیان کردستان کشته شد. دکتر عبد الحسین الهامی که شاعری بلند آوازه بود و ابو القاسم لاهوتی که از زمره‌ی شاعران آزادی‌خواه است. معاصران الهامی به نظم و نثر او را ستوده‌اند.
 
الهامی به سال 1325 ه. ق. در کرمانشاه وفات یافت. <ref>دیوان الهامی کرمانشاهی؛ مقدمه با تلخیص.</ref>
 
 
'''ورود مسلم بن عقیل به مجلس ابن زیاد و مکالماتشان با یکدیگر:'''
{{شعر}}
 
 
{{ب| کشان روزبانان به بند اندرش‌|ببردند زی مرد بد گوهرش }}
{{ب| سپهبد از آن کافر زشت نام‌|بتابید روی و نکردش سلام }}
{{ب| یکی زان میان بر به مسلم بگفت‌|که ای گشته با بند و زنجیر جفت }}
{{ب| چرا بر به سالار فرخنده نام‌|به فرمانگزاری نکردی سلام؟ }}
{{ب| بدو گفت مسلم که فرمانروای‌|مرا نیست جز پور شیر خدای }}
{{ب| سلام ار به فرماندهی بایدم‌|بدان شاه دنیا و دین شایدم }}
{{ب| از این گفته فرمانده بد سگال‌|برآشفت و زد بانگ بر بی‌همال <ref>همان: نظیر و مانند.</ref> }}
{{ب| که ای فتنه‌گر مرد پرخاشجوی‌از این فتنه‌جویی چه دیدی بگوی؟ }}
{{ب| که بر تافتی رخ ز امر امام‌|سر دین پژوهان کنارنگ شام }}
{{ب| چو فرّخ سپهدار از او این شُنفت‌|خروشید بر مرد ناپاک و گفت: }}
{{ب| «تو رخ تافتستی از امر امام‌|نهادستی اندر ره فتنه گام }}
{{ب| نباشد امامی به روی زمین‌|به جز پاک سبط رسول امین }}
{{ب| روا نیست ای کافر زشت نام‌|که خوانی زنازادگان را امام }}
{{ب| امام آن بود کش به دین اندرا|خداوند بگزید و پیغمبرا» }}
{{ب| چو بشنید این کافر زشتخوی‌|بدو گفت کای مرد پرخاشجوی }}
{{ب| جز امروزت از زندگی بیش نیست‌|به مرگ تو شاه تو خواهد گریست }}
{{ب| به بام دژ اندر ببرّم سرت‌|وز آن جا به کوی افکنم پیکرت }}
{{ب| که از هاشمی‌زادگان زین سپس‌|نگردد دگر گِرد آشوب، کس }}
{{ب| بدو گفت شیر نیستان رزم‌|چو در کشتنم کرده‌ای عزم جزم }}
{{ب| گُزین کن ز مردان این انجمن‌|یکی را که بنیوشد او رازِ من }}
{{ب| کند آن چه گویم پس از مردنم‌|نیندیشد از کینه‌ی دشمنم }}
{{ب| بدو گفت پور زیاد این چنین‌|که یک تن خود از انجمن برگُزین }}
{{ب| نگه بر چپ و راست مسلم فکند|بدان بد سگالان ناهوشمند }}
{{ب| در آن انجمن زان بزرگان که دید|عمر زاده‌ی سعد را برگزید }}
{{ب| بدو گفت زین خیل ناپاک‌زاد|شماری تو خود را قریشی نژاد }}
{{ب| به نزد من آی و فرادار گوش‌|به گفتار گوینده بسپار هوش }}
{{ب| بتابید ازو زاده‌ی سعد روی‌|نمی‌خواست رفتن به نزدیک اوی }}
{{ب| بدو گفت فرمانده زشت کیش‌|که بشتاب نزد پسر عمّ خویش }}
{{ب| زمانی به گفتار او گوش دار|هرآن آرزویی که دارد برآر }}
{{ب| به فرمان او پور سعد پلید|بر مسلم پاک گوهر، حمید }}
{{ب| بدو گفت سالار، بگمار هوش‌|سه اندرز دارم بدان دار گوش }}
{{ب| نخست آنکه هفتصد درم وامدار|شدستم درین فتنه‌پرور دیار }}
{{ب| تو بفروش درع و سمند مرا|همان آبداده پرند مرا  }}
{{ب| بهایش بدان وامخواهان سپار|مخواه از پس کشتنم وامدار }}
{{ب| و دیگر چو بی‌سر شود پیکرم‌|تو بسپار پیکر به خاک اندرم }}
{{ب| و دیگر فرستاده‌ای کن روان‌|بر پور پیغمبر و انس و جان }}
{{ب| ز مرگ من او را رسان آگهی‌|که گیتی ز عم زاده‌ات شد تهی }}
{{ب| مپیما بدین مرز ره، زینهار|ز کوفی سپه، چشم یاری مدار }}
{{ب| چو پور زیاد این سخن‌ها شنفت‌|بخندید و با زاده‌ی سعد گفت }}
{{ب| که آنچت سراید برو کار بند|میندیش کز ما نبینی گزند }}
{{ب| از آن پس که او کشته گردید خوار|به مال و تن او مرا نیست کار <ref> دیوان الهامی کرمانشاهی؛ ص 167 و 168.</ref> }}
{{پایان شعر}}
 
 
'''به میدان فرستادن امام (ع) قاسم را و گفتگوی قاسم (ع) با عمر بن سعد:'''
{{شعر}}
 
 
{{ب| به شکل کفن کرد رختش به بر|زدش بوسه بسیار بر چشم و سر }}
{{ب| بگفت این تو این پهنه‌ی رزمگاه‌|برو کت خداوند بادا پناه }}
{{ب| دریغا که تیغی شد از مشت من‌|که بشکستنش، بشکند پشت من }}
{{ب| چو آمد دمان سوی آوردگاه‌|تو گفتی فرود آمد از چرخ ماه }}
{{ب| که در سوگش این سالخورد آسمان‌|بگرید همی تا بپاید زمان }}
{{ب| خروشید کای بدسگالان دین‌|منم شبل <ref>شبل: فرزند.</ref> شیر جهان آفرین }}
{{ب| منم قاسم آن صفدر نامور|قسیم جحیم و جنان را پسر }}
{{ب| حسن شاه ابرار باب من است‌|کجا چرخ را توش و تاب من است؟ }}
{{ب| نیا مصطفی، مامِ بابم بتول‌|که زهرا همی خواند او را رسول }}
{{ب| همین شه که او را نباشد کسی‌|بکشتید یاران او را بسی }}
{{ب| خداوند دین است و عمّ من است‌|به دیدار من چشم او روشن است }}
{{ب| منم بدر تابان چرخ یلی‌|منم پرگهر تیغ دست علی }}
{{ب| به مردان شیر اوژن تیغ زن‌|دهد مژده‌ی مرگ، شمشیر من }}
{{ب| مرا لب چو زاینده از شیر شست‌|دلم رزم و سرپنجه، شمشیر جست }}
{{ب| به گهواره فرِّ یلان داشتم‌|بر و بازو پردلان داشتم }}
{{ب| کنونم که از سیزده بیش سال‌|نرفته است ای مردم بدسگال }}
{{ب| بلند آسمان زیر دست من است‌اجل پیرو تیر شست من است }}
{{ب| مرا کشته خواهد خداوند من‌|برای همین است جانم به تن }}
{{ب| اگر برکَنند از تنم زنده پوست‌|نتابم سر از عهد و پیمان دوست  }}
{{ب| به جانان سپرد آن که جان، او نمرد|نبرد وفا، هرکه جان باخت برد }}
{{ب| چو نوباوه‌ی مجتبی آن بدید|به سالار لشگر خروشی کشید }}
{{ب| که ای زاده‌ی سعد بد روزگار|همانا نترسی ز پروردگار }}
{{ب| ندانی تو ای مرد با خشم و کین‌|که فرموده پیغمبر راستین }}
{{ب| حسین است جان تن روشنم‌|ز جان و تن اوست جان و تنم }}
{{ب| همانا نباشد تو را استوار|گزین گفتِ پیغمبر تاجدار }}
{{ب| وگرنه به جان و تن مصطفی‌|پسندی چرا کین و جور و جفا؟ }}
{{ب| مریز این همه خون آل رسول‌|مکش بیش از این زادگان بتول <ref>دیوان الهامی کرمانشاهی؛ ص 191 و 192.</ref> }}
{{پایان شعر}}
 
 
'''آغاز داستان شهادت ابو الفضل (ع):'''
{{شعر}}
 
 
{{ب| کنون بایدم درّ ناسفته سفت‌|کنون بایدم راز ناگفته گفت }}
{{ب| کنون باید از غم به سر خاک بیخت‌|کنون باید از دیده خوناب ریخت }}
{{ب| کنون از نی دل برآرم نوا|سخن رانم از ساقی نینوا }}
{{ب| چه ساقی شه تشنه‌کامان عشق‌|امیر صفّ نیکنامان عشق }}
{{ب| کنون ز اشک روی زمین تر کنم‌|شگفتی یکی داستان سر کنم }}
{{ب| که در بر چرخ دون خون شود|زمین همچو گردون دگرگون شود }}
{{ب| بنالد ازو جان افلاکیان‌|چو افلاکیان پیکر خاکیان }}
{{ب| زمین گردد از اشک دریای آب‌|فتد آسمانش به سر چون حباب }}
{{ب| غریوان پیمبر به خلد اندرون‌|به رخ برفشاند ز بیننده خون }}
{{ب| کنون ای هنرمند طبع منا|به میدان فکرت فکن تو سنا }}
{{ب| به سوی سپهدار فرخنده پی‌|بکش ناله از نای دل همچو نی }}
{{ب| چه عبّاس! مهر سپهر یلی‌|به مردی بهین یادگار علی }}
{{ب| سپهدار عشّاق پروردگار|تهی از خود و پر ز اسرار یار }}
{{ب| در اقلیم جان رهرو راه عشق‌|نه رهرو که خود تا جور شاه عشق }}
{{ب| همان زور حیدر به بازوی او|دو گیتی سبک در ترازوی او }}
{{ب| نبیند چو او دهر و هرگز ندید|نه چون او به مردی خدا آفرید }}
{{ب| چراغ هدایت فروزان از او|روان بد اندیش سوزان ازو }}
{{ب| نبی خو، حسن رو، علی کارزار|به پیکار دشمن حسین اقتدار }}
{{ب| جهانجو، سپهدار پیروز جنگ‌|به خام‌آور یال مردان جنگ }}
{{ب| ملوک و ملایک ثنا خوان او|زمین گردی از نعل یک ران او }}
{{ب| به لشگرگه شاه سالار بود|دبیر و وزیر و علمدار بود }}
{{ب| دلش بود آکنده از راز حق‌|دو گوشش نیوشای آواز حق }}
{{ب| سرانجام ازو یافت سامان عشق‌|بداد ساقی تشنه کامان عشق }}
{{ب| به دیدار و بالا و فرّ و کمال‌|نبودی کس اندر جهانش هَمال }}
{{ب| سر سرفرازان و آزادگان‌|به چهره مه هاشمی زادگان }}
{{ب| در آن دم که بر خاک افتاد پَست‌|به عرش اندرون یافت جای نشست }}
{{ب| سرش تا که از تیغ کین تاج یافت‌|چو احمد از آن تاج معراج یافت <ref> همان؛ ص 217، 219، 220.</ref> }}
{{پایان شعر}}
 
 
'''ذکر روایت ابو حمزه ثمالی در فضیلت ابو الفضل (ع):'''
{{شعر}}
 
 
{{ب| ابو حمزه کو عارف راه بودز اسرار دینِ حق آگاه بود }}
{{ب| به درگاه چهارم امام انام‌فزون داشت جاه و نکو داشت نام }}
{{ب| چنین گوید آن مرد فرخنده کیش‌که روزی بُدَم نزد مولای خویش }}
{{ب| در آندم بیامد یکی خردسال‌که مانست خورشید را در جمال }}
{{ب| جوانی چو ماهش رخان تابناک‌که بودی عبید اللّهش نام پاک }}
{{ب| مر آن ناز پرورد خورشید فرابو الفضل را بُد گرامی پسر }}
{{ب| خداوند دین سیّد السّاجدین‌چو دیدش دل نازکش شد غمین }}
{{ب| همی بر رخ پاک او بنگریست‌بمویید و بر وی فراوان گریست }}
{{ب| چو لختی بگریید گفت: اینچنین‌به من، آن خداوند دنیا و دین }}
{{ب| به عبّاس عمّ من آن میر رادکه چون او وفا پیشه مادر نزاد }}
{{ب| به راه برادر ز جان و ز سرگذشت آن جوانمرد فرّخ‌گهر }}
{{ب| به جای دو دست ایزد ذو الجلال‌بدادش ز یاقوت رخشان دو بال }}
{{ب| بدان سان که بر جعفر پاک‌زادز بخشش دو بال ایزد پاک داد }}
{{ب| شهیدان همه جاه آن نامدارکنند آرزو نزد پروردگار }}
{{ب| همه جاه عبّاس با آفرین‌کنند آرزو از جهان آفرین }}
{{ب| بر پاک دادار پیروزگرابو الفضل را هست جاه دگر <ref>همان؛ ص 223 و 224.</ref> }}
{{پایان شعر}}
 
 
'''اذن رزم خواستن حضرت عباس (ع) از امام (ع)'''
{{شعر}}
 
 
{{ب| چو رفتند اخوان و یاران شاه‌به سوی پیمبر از این دامگاه }}
{{ب| سپهبد دلش از غم آمد به دردنگه کرد لختی به دشت نبرد  }}
{{ب| ز یکسو خداوند دین بی‌پناه‌ستاده به میدان آوردگاه }}
{{ب| زده تکیه بر نیزه‌ی بی‌کسی‌پی کشتنش نیزه برپا بسی }}
{{ب| نمانده کس از جان نثاران اوبه خون غرقه خویشان و یاران او }}
{{ب| ز اصحاب و اخوان نام‌آورش‌نمانده به جا جز علی اکبرش }}
{{ب| ز یکسو زنی چند بی‌غمگسارغریب و پسر کشته و داغدار }}
{{ب| ز یکسو بسی کودک ماه‌وش‌به گردون برآورده بانگ از عطش }}
{{ب| ز بی‌یاری شاه و اهل حرم‌دل ساقیِ تشنه لب شد دژم }}
{{ب| به خود گفت هنگامت آمد فرازیکی چاره از بهر رفتن بساز }}
{{ب| بیامد بر خسرو راستین‌بدو خیره چشم سپهر و زمین }}
{{ب| بگفت ای نگهبان هر دو جهان‌خداوند هر آشکار و نهان }}
{{ب| دل من ازین زندگی سیر شدبه راه تو جان دادنم دیر شد }}
{{ب| تو تنها، به خون خفته اخوان من‌نیاید به کار این تن و جان من }}
{{ب| مرا جان از آن داده پروردگارکه در خاک پای تو سازم نثار }}
{{ب| مخواه از در قرب حق دوریم‌ببخشا پی رزم دستوریم <ref> دیوان الهامی کرمانشاهی؛ ص 243 و 244.</ref> }}
{{ب| شهنشه بدو خواند بس آفرین‌سپس گفت کای پور ضرغام دین }}
{{ب| به من گر همی بایدت یاوری‌بکن جهد کآبی به دست آوری }}
{{ب| که این کودکان تر نمایند کام‌از آن پس بکن روز بد خواه شام }}
{{ب| ابو الفضل از این مژده دلشاد گشت‌ز بند غم و رنج آزاد گشت }}
{{ب| ببوسید پیش برادر زمین‌چو حیدر برِ سیّد المرسلین }}
{{ب| به بدرود آل رسول امین‌روان شد چو جان از بر شاه دین }}
{{ب| ستمدیدگان را چو بدرود کردپی آب سر جانب رود کرد }}
{{ب| چو بر آبِ روِد روان بنگریست‌ز لب تشنگان یاد کرد و گریست }}
{{ب| همی گفت کای آب شیرین گوارز آب آفرین شاه شرمی بدار }}
{{ب| روانی تو بر خاک و سنگ زمین‌لبِ تشنه، آل رسول امین }}
{{ب| تو موج اندر آورده جوشان همی‌سکینه ز بهرت خروشان همی }}
{{ب| سزد کز تو نوشند مردم تمام‌بمیرند آل علی تشنه‌کام }}
{{ب| کفی آب برداشت تا نوشداکه کمتر دلش از عطش جوشدا }}
{{ب| به یاد آمدش کام خشک امام‌به خود گفت این آب بادت حرام }}
{{ب| ره یاری این نیست آزرم‌دارز روی برادر یکی شرم‌دار }}
{{ب| تو سیراب و نوباوه‌ی مصطفی‌چنان تشنه، این نیست رسم وفا }}
{{ب| ننوشید یک قطره زان آب سردشکیبش سر چرخ را خیره کرد }}
{{ب| به رود روان با دلی پر ز تاب‌فرو ریخت از دست و از دیده آب }}
{{ب| چو از دست آن آب را برفشاندملک از فلک بروی احسنت خواند <ref>همان؛ ص 255- 259 و 260.</ref> }}
{{پایان شعر}}
 
 
'''وصیّت نمودن حضرت عبّاس به امام (ع) و جان دادنش:'''
{{شعر}}
 
 
{{ب| چو عبّاس آوای شه را شنیدیکی ناله از نای پر خون کشید }}
{{ب| بگفتا که ای شاه یزدان شناس‌به پروردگار جهانم سپاس }}
{{ب| که دادم به راهت سرو جان پاک‌نبردم من، این آرزو را به خاک }}
{{ب| دم آخرینم رسیدی به سرتن از بوی تو یافت جانی دگر }}
{{ب| کنون گر رسد مرگ من باک نیست‌که انجام هر زنده جز خاک نیست }}
{{ب| سه خواهش مرا هست از شهریارز راه کرم سوی من گوش دار }}
{{ب| نخستین روانم بود تا به تن‌مبر سوی خیمه تن چاک من }}
{{ب| که از کودکان توام شرمسارز ناوردن آب شیرین گوار }}
{{ب| دگر آنکه در ماتم من منال‌مکن گریه اندر بر بدسگال }}
{{ب| چو گریی تو، بدخواه خندان شودبه کین خواستن تیز دندان شود }}
{{ب| و دیگر تو گفتی که از همرهان‌نماند درین روز کس زنده جان }}
{{ب| مگر سید الساجدین پور من‌که باشد پس از من امام ز من }}
{{ب| از ایدر چو رفتی به سوی حرم‌چنین کن سپارش بدان محترم }}
{{ب| که چون جای کردی به یثرب دیاررها گشتی از پیچش روزگار }}
{{ب| ز عمّت دو کودک بود در سرای‌به جا مانده، دل خسته بی‌غمزدای }}
{{ب| تو آن نورسان را پرستار باش‌ز هَر بد به گیتی نگهدار باش }}
{{ب| یتیمند مشکن دل زارشان‌پدروار بنگر به دیدارشان }}
{{ب| ز گفتار او شه نبالید سخت‌فرو ریخت خون از مژه لخت‌لخت }}
{{ب| سترد از رخ و چشم او خون و خاک‌ببوسیدش آن چهره‌ی تابناک }}
{{ب| جوان دیده بر روی شه برگشادکشید آه و اندر برش جان بداد }}
{{ب| خنک دوستداری که در پای یارچو جان داد، یار آردش در کنار <ref> همان؛ ص 292 و 291.</ref> }}
{{پایان شعر}}
 
==منابع==
 
دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 1014-1020.
 
==پی نوشت==
[[رده:ادبیات]]
[[رده:شاعران]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران متأخر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۰۸

تغییرمسیر به:

برگرفته از «https://fa.wikihussain.com/index.php?title=الهامی_کرمانشاهی‌&oldid=22618»