دوبیتی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ اوت ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۰۳

دوبیتی، از مشهورترین قالب‌های شعر فارسی است که از دیرباز تا عصر حاضر سخن‌سرایان عرصه ادب فارسی به آن توجه ویژه داشته و از آن بهره‌ها برده‌اند. در شعر کلاسیک، دوبیتی همان رباعی است؛ با این تفاوت که اغلب بر وزن «مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل» سروده می‌شود. دوبیتی برای بیان احساسات بی‌شائبه و عشق‌های ساده و بی‌ریا با کلمات شکسته و محاوره‌ای مناسب است. دوبیتی را گاه افراد معمولی و غیر شاعر هم به اقتضای احساسات و هیجانات درونی خویش سروده‌اند که از نظر فرهنگ و ادبیات عامه ارزش فراوانی دارد. دوبیتی را «ترانه» نیز گویند و آن کامل شده اشعار دوازده هجایی روزگار ساسانیان است که بعد از اسلام آن‌ها را «فهلویات» نامیده‌اند. ^[۱]

انواع شعرهای عامیانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دوبیتی عنوانی کلی برای انواع شعرهای عامیانه است؛ مانند: «دوبیتی»، «چهاربیتی»، «چهاربیتو» (در کرمان)، «بایاتی» (در آذربایجان)، «شروه» و «شلوه» (در بوشهر)، «فریاد» (در خراسان)، بن «بند» (در مازندران) و فهلویات. ^[۲]

در ادبیات کلاسیک سرایندگان دوبیتی مشخص‌اند و نام آشنا، اما شاعران دوبیتی‌های عامیانه گمنام و ناشناس‌اند.

دوبیتی‌های عامیانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دوبیتی‌های عامیانه، روزگار درازی است که همچون گنجینه‌ای گران‌بها در سینه و حافظه مردم باقی مانده و نسل به نسل تا به امروز رسیده است. بخشی از دوبیتی‌ها، بیان ساده احساسات دینی و مذهبی مردم است ^[۳] ^[۴]

به قربون حسین با ذوالجناحش		که خون‌آلود رود بر قتلگاهش
حسین که سر به راه امتش داد		سر و جونم فدای خاک پایش

مدت روزی که من صحرای دینم		ز دل مشتاق دیدار حسینم
اگر صد سال در مکه بمونم		غلام زاد بر زاد حسینم

حسین پا در رکاب ذوالجناح زد		دوم خیمه به دشت کربلا زد
سوم پرسید از حال اسیران		که چهارم خوش به توفان بلا زد

آورده شدن نام پیغمبر (ص)، حضرت علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در برخی دیگر از دوبیتی‌ها، نام امام حسین (ع) همراه با نام‌های پیغمبر اکرم (ص) حضرت علی (ع) و امام حسن (ع) آمده است:

آشون خوابیدم چه خواب خوب بدیمه		حسن با حسین ز حوض لو بدیمه
هر دو دست حنا ریش با گلو بدیمه		مرتضی علی قنبر جلو بدیمه

طلب شفاعت در عرصه قیامت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

طلب شفاعت در عرصه قیامت نیز دستمایه سینه گشتن دوبیتی زیر شده است: ^[۵] ^[۶]

یا رب به رسالت رسول ثقلین		یا رب به نداکننده بدر و حنین
عصیان مرا دو نیمه کن در عرصات		نیمی به حسن بخش و نیمی به حسین

چه روزی بی حسین ترک سفر کرد		زمین کربلا زیر و زبر کرد
زمین کربلا لنگر نداره		حسین در کربلا یاور نداره

ابیات شکوه‌آمیز[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در میان دوبیتی‌ها، ابیات شکوه‌آمیزی هم وجود دارند: ^[۷]

یکی را پادشاه کردی خدایا!!!		هزاران را گدا کردی خدایا!!!
حسین رو که فرزند علی بود		شهید کربلا کردی خدایا!!!

آرزوی تشرف به حرم مطهر حضرت اباعبدالله (ع) ^[۸][ویرایش | ویرایش مبدأ]

دلم می‌خواد زمین نینوا را		بشم پابوس شاه کربلا را
ببوسم از دل و جون، صحن و مقامش		بشینم سایه گلدسته‌ها را

دوبیتی در نطنز و شهرضا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ابیاتی که از نطنز و شهرضا روایت شده است، گرچه تفاوت بین واژگان چشمگیر است، اما همه تفاوت‌ها و کثرت‌ها در خدمت محتوای واحد است و آن آرزوی حضور در کربلاست: ^[۹] ^[۱۰] ^[۱۱] ^[۱۲] ^[۱۳]

سر کوی بلند هی هی کنم مون		تفنگ نوچه را پرتو کنم مون
تفنگ نوچه را بشکن طلا کن		مرا زوار شاه کربلا کن

سر کوه بلند من خوشه چینم		طلسم و نقره را از گل بچینم
طلسم نقره را بشکن طلا کن		مرا زوار شاه کربلا کن

ای پیک خجسته پی صفا آوردی		این لطف و صفا تو از کجا آوری
گویا که ز تربت حسین بن علی		بر درد من خسته دوا آوردی

دلم می‌خواد از اینجا پر بگیرم		زمین کربلا بستر بگیرم
بگیرم در بغل قبر حسین را		سراغی از علی اکبر بگیرم

یا رب تو مرا به کربلا زود رسون		یا رب تو مرا گنبد پر نور رسون
مو طاقت دوریت ندارم یک دم		یا رب تو مرا به زودی زود رسون

شب نیمه شد و هنوز بیدارم من		چون کفتر مست بر لب دیوارم من
چون کفتر مست رو به هوا خواهم کرد		رو بر مشهد و کرب و بلا خواهم کرد
آنجا که محمد و علی بنشینند		من شکوه ز دست تو بی‌وفا خواهم کرد

ضریح شش گوشه امام حسین (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آرزوی زیارت حضرت علی اکبر در دوبیتی‌ها نیز جلوه‌گر شده است: ^[۱۴] ^[۱۵]

دلم می‌خواد به اینجا پر بگیرم		زمین کربلا لنگر بگیرم
زمین کربلا جای شهیدون		سراغی از علی اکبر بگیرم

شب تاره خدایا ماه رِ بنما		سزاوارم خدایا راه ر بنما
به حق کاکل پر خون اکبر		دل ناشاد ما را شاد بنما

درخواست شفاعت از امام زین‌العابدین (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

درخواست شفاعت در روز محشر از امامی که به واسطه چند روز بیماری در صحرای کربلا در ذهن مردم، به زین‌العابدین بیمار لقب یافته بود، در دوبیتی زیر مشهود است: ^[۱۶]

که زین‌العابدین بیمار و مضطر		گنه بخش مسلمانان و کافر
که من امید کلی بر تو دارم		گنه بخشم شوی در روز محشر

ابراز عشق به حضرت ابوالفضل (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اظهار ارادت و ابراز عشق و محبت به حضرت ابوالفضل (ع) نیز در دوبیتی‌ها جلوه‌گر است:

یادم ز وفای اشجع الناس آید		وز چشم ترم سوده الماس آید
آید به جهان اگر حسین دگری		هیهات برادری چو عباس آید

مضامین عاشقانه‌[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بسیاری از دوبیتی‌ها حاوی مضامین عاشقانه‌اند؛ عاشقانه‌هایی که در آن گاه، عاشق برای اثبات عشق خود و دفع هر آنچه شر و بدی است، معشوقش را به امامی که شام غریبان، شام غربت خانواده اوست، سوگند می‌دهد و زمانی، امیدوارانه از خداوند و حضرت اباالفضل (ع) مجالی می‌طلبد که در کنار معشوق آرام گیرد و گاه او را اندرز می‌دهد که برای جلای قلب و روحش از زنگارهای عصیان، عزم سفر به کربلا نماید. این مضامین در دوبیتی‌های زیر نمایان است: ^[۱۷] ^[۱۸] ^[۱۹] ^[۲۰]

عزیزم تو عزیزی چن برارم		به حق او امام هشت و چهارم
به حق او امام شام غریبون		دشمنته دردی تو ده گرده طبیبون

بیو بالا بلند بالات بوسم		به غربت می‌روی داغت نسوزم
سفر که می‌روی رو کربلا کن		طلویه پر غشت اونجو جلا کن
اگر خواهی که حاجتت روا بو		برو خونه خدا اونجو دعا کن

سیه چشمی که چشمک بر هوا زد		کلید نقره بر قفل طلا زد
کلید نقره و بندش زمرد		که شبنم بر زمین کربلا زد

زائر کربلا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سرانجام سخن از قلب بی‌قرار و مشتاقی است که به زائر کربلا می‌ماند: ^[۲۱]

سر و دست دلم ساعت طلایه		میون صورتش خال سیایه
همون ساعت که پیش مو نشینه		چه زواری که رونه کربلایه

منبع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اصغر شعاع، علی آنی‌زاده، رقیه حاج محمدیاری، شهرزاد دوستی، الهه شایسته رخ، محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 214-221.

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ رزمجو، 1370، ص 41-42.
↑ انجوی شیرازی، 1371، ص 216.
↑ فقیری، 1385، ص 245-246.
↑ بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی‌تا.
↑ سعیدی، بیرجند، خراسان جنوبی، 1364.
↑ سعیدی، بیرجند، خراسان جنوبی، 1364.
↑ طائی، علی اصغر، سمیرم، اصفهان، 1356.
↑ بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی‌تا.
↑ روح اللهی، رضا، به روایت از خانم احمدی، نطنز، اصفهان، 1348 و 1350.
↑ کریمی، محمدحسین، قمبوان، سمیرم، شهرضا، اصفهان، 1350.
↑ کریمی فروتقه، محمد، کاشمر، خراسان رضوی، 1348، 1367، بی‌تا.
↑ مجدی نسب، عزت‌الله، دزفول، خوزستان، 1348.
↑ دادخواه، ملیحه، ساوه، مرکزی، 1349.
↑ مقدم، حسین، فیروزآباد، فارس، 1356.
↑ گودرزی، مریم، بروجرد، لرستان، 1349.
↑ فقیری، 1385، ص 246.
↑ طبیب شوشتری، عبدالمجید، شوشتر، خوزستان، 1350.
↑ کوکلانی، حسین، سبزوار، خراسان رضوی، 1347.
↑ کریمی، علی نقی، لای بید، میمه، برخوار و میمه، اصفهان، 1354.
↑ محمدآبادی، بی‌نام، کاشمر، خراسان رضوی، 1352.
↑ محمدی، علی، جونقان، فارسان، چهار محال و بختیاری، 1352.

[1] رزمجو، 1370، ص 41-42.

[2] انجوی شیرازی، 1371، ص 216.

[3] فقیری، 1385، ص 245-246.

[4] بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی‌تا.

[5] سعیدی، بیرجند، خراسان جنوبی، 1364.

[6] سعیدی، بیرجند، خراسان جنوبی، 1364.

[7] طائی، علی اصغر، سمیرم، اصفهان، 1356.

[8] بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی‌تا.

[9] روح اللهی، رضا، به روایت از خانم احمدی، نطنز، اصفهان، 1348 و 1350.

[10] کریمی، محمدحسین، قمبوان، سمیرم، شهرضا، اصفهان، 1350.

[11] کریمی فروتقه، محمد، کاشمر، خراسان رضوی، 1348، 1367، بی‌تا.

[12] مجدی نسب، عزت‌الله، دزفول، خوزستان، 1348.

[13] دادخواه، ملیحه، ساوه، مرکزی، 1349.

[14] مقدم، حسین، فیروزآباد، فارس، 1356.

[15] گودرزی، مریم، بروجرد، لرستان، 1349.

[16] فقیری، 1385، ص 246.

[17] طبیب شوشتری، عبدالمجید، شوشتر، خوزستان، 1350.

[18] کوکلانی، حسین، سبزوار، خراسان رضوی، 1347.

[19] کریمی، علی نقی، لای بید، میمه، برخوار و میمه، اصفهان، 1354.

[20] محمدآبادی، بی‌نام، کاشمر، خراسان رضوی، 1352.

[21] محمدی، علی، جونقان، فارسان، چهار محال و بختیاری، 1352.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-دوبیتی از مشهورترین قالب های شعر فارسی است که از دیرباز تا عصر حاضر سخن سرایان عرصه ادب فارسی به آن توجه ویژه داشته و از آن بهره ها برده اند. در شعر کلاسیک، دوبیتی همان رباعی است؛ با این تفاوت که اغلب بر وزن «مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل» سروده می شود. دوبیتی برای بیان احساسات بی شائبه و عشق های ساده و بی ریا با کلمات شکسته و محاوره ای مناسب است. دوبیتی را گاه افراد معمولی و غیر شاعر هم به اقتضای احساسات و هیجانات درونی خویش سروده اند که از نظر فرهنگ و ادبیات عامه ارزش فراوانی دارد. دوبیتی را «ترانه» نیز گویند و آن کامل شده اشعار دوازده هجایی روزگار ساسانیان است که بعد از اسلام آن ها را «فهلویات» نامیده اند. <ref>رزمجو، 1370، ص 41-42.</ref>
+'''دوبیتی،''' از مشهورترین قالب‌های شعر فارسی است که از دیرباز تا عصر حاضر سخن‌سرایان عرصه ادب فارسی به آن توجه ویژه داشته و از آن بهره‌ها برده‌اند. در شعر کلاسیک، دوبیتی همان رباعی است؛ با این تفاوت که اغلب بر وزن «مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل» سروده می‌شود. دوبیتی برای بیان احساسات بی‌شائبه و عشق‌های ساده و بی‌ریا با کلمات شکسته و محاوره‌ای مناسب است. دوبیتی را گاه افراد معمولی و غیر شاعر هم به اقتضای احساسات و هیجانات درونی خویش سروده‌اند که از نظر فرهنگ و ادبیات عامه ارزش فراوانی دارد. دوبیتی را «ترانه» نیز گویند و آن کامل شده اشعار دوازده هجایی روزگار ساسانیان است که بعد از اسلام آن‌ها را «فهلویات» نامیده‌اند. <ref>رزمجو، 1370، ص 41-42.</ref>
+==انواع شعرهای عامیانه==
 دوبیتی عنوانی کلی برای انواع شعرهای عامیانه است؛ مانند: «دوبیتی»، «چهاربیتی»، «چهاربیتو» (در کرمان)، «بایاتی» (در آذربایجان)، «شروه» و «شلوه» (در بوشهر)، «فریاد» (در خراسان)، بن «بند» (در مازندران) و فهلویات. <ref>انجوی شیرازی، 1371، ص 216.</ref>
+در ادبیات کلاسیک سرایندگان دوبیتی مشخص‌اند و نام آشنا، اما شاعران دوبیتی‌های عامیانه گمنام و ناشناس‌اند.
-در ادبیات کلاسیک سرایندگان دوبیتی مشخص اند و نام آشنا، اما شاعران دوبیتی های عامیانه گمنام و ناشناس اند.
+==دوبیتی‌های عامیانه==
+دوبیتی‌های عامیانه، روزگار درازی است که همچون گنجینه‌ای گران‌بها در سینه و حافظه مردم باقی مانده و نسل به نسل تا به امروز رسیده است. بخشی از دوبیتی‌ها، بیان ساده احساسات دینی و مذهبی مردم است <ref>فقیری، 1385، ص 245-246.</ref> <ref>بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی‌تا. </ref>
-دوبیتی های عامیانه، روزگار درازی است که همچون گنجینه ای گرانبها در سینه و حافظه مردم باقی مانده و نسل به نسل تا به امروز رسیده است. بخشی از دوبیتی ها، بیان ساده و بی آلایش احساسات پاک دینی و مذهبی مردم است. عشق و ارادت به پیامبر بزرگ اسلام (ص) و خاندان مطهر ایشان جای پایی محکم در پیشینه ترانه ها و دوبیتی ها از خود به جای گذاشته است. اثبات ارادت ایرانیان به سیدالشهدا (ع) و اهل بیت ایشان همچون اثبات خورشید درخشان و سوزان در ظهر یک روز گرم تابستان است. گرچه یادآوری واقعه عاشورا و ذوالجناحی که خون آلود و بدون سوار به خیمه بازمی گردد، آتش دل ارادتمندان را افزون می کند. <ref>فقیری، 1385، ص 245-246.</ref> <ref>بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی تا. </ref>
 {{شعر}}
-{{ب| به قربون حسین با ذوالجناحش | که خون آلود رود بر قتلگاهش}}
+{{ب| به قربون [[حسین]] با [[ذوالجناح|ذوالجناح]]ش | که خون‌آلود رود بر قتلگاهش}}
 {{ب| حسین که سر به راه امتش داد | سر و جونم فدای خاک پایش }}
 {{پایان شعر}}
@@ خط ۲۴: / خط ۱۹: @@
 {{شعر}}
-{{ب| حسین پا در رکاب ذوالجناح زد | دوم خیمه به دشت کربلا زد }}
+{{ب| حسین پا در رکاب ذوالجناح زد | دوم خیمه به دشت [[کربلا]] زد }}
 {{ب| سوم پرسید از حال اسیران | که چهارم خوش به توفان بلا زد }}
 {{پایان شعر}}
+===آورده شدن نام پیغمبر (ص)، حضرت علی (ع)، امام حسن (ع) و [[امام حسین|امام حسین (ع)]]===
+در برخی دیگر از دوبیتی‌ها، نام امام حسین (ع) همراه با نام‌های پیغمبر اکرم (ص) حضرت علی (ع) و امام حسن (ع) آمده است:
-در برخی دیگر از دوبیتی ها، نام امام حسین (ع) همراه با نام های پیغمبر اکرم (ص) حضرت علی (ع) و امام حسن (ع) آمده است:
 {{شعر}}
@@ خط ۳۶: / خط ۲۹: @@
 {{ب| هر دو دست حنا ریش با گلو بدیمه | مرتضی علی قنبر جلو بدیمه}}
 {{پایان شعر}}
+===طلب شفاعت در عرصه قیامت===
+طلب شفاعت در عرصه قیامت نیز دستمایه سینه گشتن دوبیتی زیر شده است: <ref>سعیدی، بیرجند، خراسان جنوبی، 1364.</ref> <ref>سعیدی، بیرجند، خراسان جنوبی، 1364. </ref>
-طلب شفاعت در عرصه قیامت نیز دستمایه سینه گشتن دوبیتی زیر شده است: <ref>سعیدی، بیرجند، خراسان جنوبی، 1364.</ref> </ref>رفیعی، زرین تاج، به روایت از دادامه رفیعی و آسیه حسینی، ممسنی، فارس، 1347.</ref>
 {{شعر}}
 {{ب| یا رب به رسالت رسول ثقلین | یا رب به نداکننده بدر و حنین }}
-{{ب| عصیان مرا دو نیمه کن در عرصات | نیمی به حین ییخش و نیمی به حسین }}
+{{ب| عصیان مرا دو نیمه کن در عرصات | نیمی به حسن بخش و نیمی به حسین }}
 {{پایان شعر}}
@@ خط ۵۰: / خط ۴۱: @@
 {{ب| چه روزی بی حسین ترک سفر کرد | زمین کربلا زیر و زبر کرد }}
 {{ب| زمین کربلا لنگر نداره | حسین در کربلا یاور نداره}}
 {{پایان شعر}}
-در میان دوبیتی ها، ابیات شکوه آمیزی هم وجود دارند که بیانگر ذهن پرسشگر و غم زده گوینده است: <ref>طائی، علی اصغر، سمیرم، اصفهان، 1356.</ref>
+===ابیات شکوه‌آمیز===
+در میان دوبیتی‌ها، ابیات شکوه‌آمیزی هم وجود دارند: <ref>طائی، علی اصغر، سمیرم، اصفهان، 1356.</ref>
 {{شعر}}
@@ خط ۶۰: / خط ۵۰: @@
 {{ب| حسین رو که فرزند علی بود | شهید کربلا کردی خدایا!!!}}
 {{پایان شعر}}
+===آرزوی تشرف به حرم مطهر حضرت اباعبدالله (ع) <ref>بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی‌تا. </ref>===
-آرزوی تشرف به حرم مطهر حضرت اباعبدالله (ع) و سکنی گزیدن در جوار بارگاه ملکوتی ایشان دست طلب و نیاز عاشقان را به درگاه حق بلند کرده است تا با شفیع قرار دادن امیرالمؤمنین (ع)، جواز حضور در کربلای معلی را به دست آورند: <ref>بختیاری، مریم، به روایت از فاطمه بختیاری، تنگک زنگنه، بوشهر، بی تا. </ref>
 {{شعر}}
-{{ب| دلم می خواد زمین نینوا را | بشم پابوس شاه کربلا را }}
+{{ب| دلم می‌خواد زمین [[نینوا]] را | بشم پابوس شاه کربلا را }}
-{{ب| ببوسم از دل و جون، صحن و مقامش | بشینم سایه گلدسته ها را }}
+{{ب| ببوسم از دل و جون، صحن و مقامش | بشینم سایه گلدسته‌ها را }}
 {{پایان شعر}}
-درابیاتی که از نطنز و شهرضا روایت شده است، گرچه تفاوت بین واژگان چشمگیر است، اما همه تفاوت ها و کثرت ها در خدمت محتوای واحد است و آن آرزوی راه یافتن به بارگاه شاه کربلاست: <ref>روح اللهی، رضا، به روایت از خانم احمدی، نطنز، اصفهان، 1348 و 1350.</ref> <ref>کریمی، محمدحسین، قمبوان، سمیرم، شهرضا، اصفهان، 1350.</ref> <ref>کریمی فروتقه، محمد، کاشمر، خرتسان رضوی، 1348، 1367، بی تا. </ref> <ref>مجدی نسب، عزت الله، دزفول، خوزستان، 1348.</ref> <ref>دادخواه، ملیحه، ساوه، مرکزی، 1349.</ref>
+===دوبیتی در نطنز و شهرضا===
+در ابیاتی که از نطنز و شهرضا روایت شده است، گرچه تفاوت بین واژگان چشمگیر است، اما همه تفاوت‌ها و کثرت‌ها در خدمت محتوای واحد است و آن آرزوی حضور در کربلاست: <ref>روح اللهی، رضا، به روایت از خانم احمدی، نطنز، اصفهان، 1348 و 1350.</ref> <ref>کریمی، محمدحسین، قمبوان، سمیرم، شهرضا، اصفهان، 1350.</ref> <ref>کریمی فروتقه، محمد، کاشمر، خراسان رضوی، 1348، 1367، بی‌تا. </ref> <ref>مجدی نسب، عزت‌الله، دزفول، خوزستان، 1348.</ref> <ref>دادخواه، ملیحه، ساوه، مرکزی، 1349.</ref>
 {{شعر}}
 {{ب| سر کوی بلند هی هی کنم مون | تفنگ نوچه را پرتو کنم مون}}
 {{ب| تفنگ نوچه را بشکن طلا کن | مرا زوار شاه کربلا کن }}
-{{پایان شعر}}
+{{پایان شعر}}{{شعر}}
-{{شعر}}
 {{ب| سر کوه بلند من خوشه چینم | طلسم و نقره را از گل بچینم }}
 {{ب| طلسم نقره را بشکن طلا کن | مرا زوار شاه کربلا کن }}
-{{پایان شعر}}
+{{پایان شعر}}{{شعر}}
-{{شعر}}
 {{ب| ای پیک خجسته پی صفا آوردی | این لطف و صفا تو از کجا آوری }}
 {{ب| گویا که ز تربت حسین بن علی | بر درد من خسته دوا آوردی }}
@@ خط ۹۳: / خط ۷۲: @@
 {{شعر}}
-{{ب| دلم می خواست که از دل پر بگیرم | زمین کربلا بستر بگیرم }}
+{{ب| دلم می‌خواد از اینجا پر بگیرم | زمین کربلا بستر بگیرم }}
 {{ب| بگیرم در بغل قبر حسین را | سراغی از علی اکبر بگیرم }}
-{{پایان شعر}}
+{{پایان شعر}}{{ویدیو
+| مدیا=دلم میخواد از اینجا پر بگیرم زمین کربلا لنگر بگیرم.mp4
+}}
@@ خط ۱۰۷: / خط ۸۹: @@
 {{ب| شب نیمه شد و هنوز بیدارم من | چون کفتر مست بر لب دیوارم من }}
 {{ب| چون کفتر مست رو به هوا خواهم کرد | رو بر مشهد و کرب و بلا خواهم کرد }}
-{{ب| آنجا که محمد و علی بنشینند | من شکوه ز دست تو بی وفا خواهم کرد }}
+{{ب| آنجا که محمد و علی بنشینند | من شکوه ز دست تو بی‌وفا خواهم کرد }}
 {{پایان شعر}}
+===ضریح شش گوشه امام حسین (ع)===
+آرزوی زیارت [[علی اکبر (ع)|حضرت علی اکبر]] در دوبیتی‌ها نیز جلوه‌گر شده است: <ref>مقدم، حسین، فیروزآباد، فارس، 1356.</ref> <ref>گودرزی، مریم، بروجرد، لرستان، 1349.</ref>
-شجاعت و دلاوری حضرت علی اکبر (ع) و رزم آوری و بصیرت او، در سفر کربلا به ویژه در روز عاشورا تجلی کرد. او نخستین شهید عاشورا از بنی هاشم است. <ref>محدثی، 1374، ص 322.</ref>
-حضرت علی اکبر (ع) همراه برادر خود علی اصغر (ع) در صحرای کربلا به شهادت رسیدند و در کنار پدر آرام یافتند؛ از این روست که ضریح امام، شش گوشه دارد. آرزوی زیارت ایشان در دوبیتی ها نیز جلوه گر شده است: <ref>مققدم، حسین، فیروزآباد، فارس، 1356.</ref> <ref>گودرزی، مریم، بروجرد، لرستان، 1349.</ref>
 {{شعر}}
-{{ب| دلم می خواد به اینجا پر بگیرم | زمین کربلا لنگر بگیرم }}
+{{ب| دلم می‌خواد به اینجا پر بگیرم | زمین کربلا لنگر بگیرم }}
 {{ب| زمین کربلا جای شهیدون | سراغی از علی اکبر بگیرم }}
-{{پایان شعر}}
+{{پایان شعر}}{{شعر}}
+{{ب| شب تاره خدایا ماه رِ بنما | سزاوارم خدایا راه ر بنما }}
+{{ب| به حق کاکل پر خون اکبر | دل ناشاد ما را شاد بنما }}
+{{پایان شعر}}
+===درخواست شفاعت از امام زین‌العابدین (ع)===
+درخواست [[شفاعت]] در روز محشر از امامی که به واسطه چند روز بیماری در صحرای کربلا در ذهن مردم، به [[زین العابدین «ع»|زین‌العابدین]] بیمار لقب یافته بود، در دوبیتی زیر مشهود است: <ref>فقیری، 1385، ص 246. </ref>
 {{شعر}}
-{{ب| شب تاره خدایا ماه رِ بنما | سزاوارم خدایا راه ر بنما }}
+{{ب| که زین‌العابدین بیمار و مضطر | گنه بخش مسلمانان و کافر }}
-{{ب| به حق کاکل پر خون اکبر | دل ناشاد ما را شاد بنما }}
+{{ب| که من امید کلی بر تو دارم | گنه بخشم شوی در روز محشر }}
 {{پایان شعر}}
+===ابراز عشق به حضرت ابوالفضل (ع)===
+اظهار ارادت و ابراز عشق و محبت به حضرت ابوالفضل (ع) نیز در دوبیتی‌ها جلوه‌گر است:
+{{شعر}}
+{{ب| یادم ز وفای اشجع الناس آید | وز چشم ترم سوده الماس آید }}
+{{ب| آید به جهان اگر حسین دگری | هیهات برادری چو عباس آید }}
+{{پایان شعر}}
+===مضامین عاشقانه‌===
+بسیاری از دوبیتی‌ها حاوی مضامین عاشقانه‌اند؛ عاشقانه‌هایی که در آن گاه، عاشق برای اثبات عشق خود و دفع هر آنچه شر و بدی است، معشوقش را به امامی که شام غریبان، شام غربت خانواده اوست، سوگند می‌دهد و زمانی، امیدوارانه از خداوند و حضرت اباالفضل (ع) مجالی می‌طلبد که در کنار معشوق آرام گیرد و گاه او را اندرز می‌دهد که برای جلای قلب و روحش از زنگارهای عصیان، عزم سفر به کربلا نماید. این مضامین در دوبیتی‌های زیر نمایان است: <ref>طبیب شوشتری، عبدالمجید، شوشتر، خوزستان، 1350.</ref> <ref>کوکلانی، حسین، سبزوار، خراسان رضوی، 1347.</ref> <ref>کریمی، علی نقی، لای بید، میمه، برخوار و میمه، اصفهان، 1354.</ref> <ref>محمدآبادی، بی‌نام، کاشمر، خراسان رضوی، 1352.</ref>
-درخواست شفاعت در روز محشر از امامی که به واسطه چند روز بیماری در صحرای کربلا در ذهن مردم، به  زین العابدین بیمار لقب یافته بود، در دوبیتی زیر مشهود است: <ref>فقیری، 1385، ص 246. </ref>
+{{شعر}}
+{{ب| عزیزم تو عزیزی چن برارم | به حق او امام هشت و چهارم }}
+{{ب| به حق او امام شام غریبون | دشمنته دردی تو ده گرده طبیبون }}
+{{پایان شعر}}
 {{شعر}}
-{{ب| که زین العابدین بیمار و مضطر | گنه بخش مسلمانان و کافر }}
+{{ب| بیو بالا بلند بالات بوسم | به غربت می‌روی داغت نسوزم }}
-{{ب| که من امید کلی بر تو دارم | گنه بخشم شوی در روز محشر }}
+{{ب| سفر که می‌روی رو کربلا کن | طلویه پر غشت اونجو جلا کن }}
+{{ب| اگر خواهی که حاجتت روا بو | برو خونه خدا اونجو دعا کن }}
 {{پایان شعر}}
-اظهار ارادت و ابراز عشق و محبت به حضرت ابوالفضل (ع) نیز در دوبیتی ها جلوه گر است:
 {{شعر}}
-{{ب| یادم ز وفای اشجع الناس آید | وز چشم ترم سوده الماس آید }}
+{{ب| سیه چشمی که چشمک بر هوا زد | کلید نقره بر قفل طلا زد }}
-{{ب| آید به جهان اگر حسین دگری | هیهات برادری چو عباس آید }}
+{{ب| کلید نقره و بندش زمرد | که شبنم بر زمین کربلا زد }}
 {{پایان شعر}}
+===زائر کربلا===
+سرانجام سخن از قلب بی‌قرار و مشتاقی است که به زائر کربلا می‌ماند: <ref>محمدی، علی، جونقان، فارسان، چهار محال و بختیاری، 1352.</ref>
+{{شعر}}
+{{ب| سر و دست دلم ساعت طلایه | میون صورتش خال سیایه }}
+{{ب| همون ساعت که پیش مو نشینه | چه زواری که رونه کربلایه }}
+{{پایان شعر}}
+==منبع==
-بسیاری از دوبیتی ها حاوی مضامین عاشقانه اند؛ عاشقانه هایی
+*[[محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران|اصغر شعاع، علی آنی‌زاده، رقیه حاج محمدیاری، شهرزاد دوستی، الهه شایسته رخ، محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 214-221.]]
-==منبع==
-* [[محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران|اصغر شعاع، علی آنی‌زاده، رقیه حاج محمدیاری، شهرزاد دوستی، الهه شایسته رخ، محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 214-221.]]
 ==پی نوشت==
-[[رده:آیین‌ها]]
+[[رده:قالب‌های شعر فارسی]]
-[[رده:آیین‌ها در ماه محرم]]
+<references />
-[[رده:سوگواری]]
-[[رده:سوگواری در ماه محرم]]
-[[رده:مراسم‌ها]]
-[[رده:مراسم‌ها در ماه محرم]]

دوبیتی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ اوت ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۰۳

فهرست

انواع شعرهای عامیانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دوبیتی‌های عامیانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آورده شدن نام پیغمبر (ص)، حضرت علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

طلب شفاعت در عرصه قیامت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابیات شکوه‌آمیز[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آرزوی تشرف به حرم مطهر حضرت اباعبدالله (ع) ^[۸][ویرایش | ویرایش مبدأ]

دوبیتی در نطنز و شهرضا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ضریح شش گوشه امام حسین (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

درخواست شفاعت از امام زین‌العابدین (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابراز عشق به حضرت ابوالفضل (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مضامین عاشقانه‌[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زائر کربلا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منبع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منوی ناوبری

دوبیتی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ اوت ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۰۳

انواع شعرهای عامیانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

دوبیتی‌های عامیانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آورده شدن نام پیغمبر (ص)، حضرت علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

طلب شفاعت در عرصه قیامت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابیات شکوه‌آمیز[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آرزوی تشرف به حرم مطهر حضرت اباعبدالله (ع) [۸][ویرایش | ویرایش مبدأ]

دوبیتی در نطنز و شهرضا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ضریح شش گوشه امام حسین (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

درخواست شفاعت از امام زین‌العابدین (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابراز عشق به حضرت ابوالفضل (ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مضامین عاشقانه‌[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زائر کربلا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منبع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منوی ناوبری

جستجو

آرزوی تشرف به حرم مطهر حضرت اباعبدالله (ع) ^[۸][ویرایش | ویرایش مبدأ]