تعزیه: آیین و نمایش در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''تعزیه: آیین و نمایش در ایران'''، کتابی است درباره تعزیه که توسط [[پیتر جی‌. چلکووسکی‌]] نوشته شده است.
{{جعبه اطلاعات کتاب
{{جعبه اطلاعات کتاب
| عنوان          =تعزیه: آیین و نمایش در ایران
| عنوان          =تعزیه: آیین و نمایش در ایران
| عنوان اصلی      =  
| عنوان اصلی      =Ta`ziyeh: Ritual and Drama in Iran
| برگرداننده      = داود حاتمی‌
| برگرداننده      = داود حاتمی‌
| ویراستار          =
| ویراستار          =
خط ۱۶: خط ۱۴:
| موضوع          = تعزیه
| موضوع          = تعزیه
| سبک            =  
| سبک            =  
| ناشر            =  سازمان‌ مطالعه‌ و تدوین‌ کتب‌ علوم‌ انسانی‌ دانشگاه‌ها (سمت‌)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
| ناشر            =  NYU Press
| ناشر فارسی      =
| ناشر فارسی      =سازمان‌ مطالعه‌ و تدوین‌ کتب‌ علوم‌ انسانی‌ دانشگاه‌ها (سمت‌)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی  
| محل انتشارات    = تهران‌
| محل انتشارات    = New York
| تاریخ نشر      = 1389
| تاریخ نشر      = 1975 م.
| تاریخ نشر فارسی =  
| تاریخ نشر فارسی =۱۳۸۹
| محل ناشر فارسی  =  
| محل ناشر فارسی  =تهران‌
| نوع رسانه      =  
| نوع رسانه      =  
| صفحه            = 375
| صفحه            = ۳۷۵
| قطع            =  
| قطع            =  
| اندازه وزن =   
| اندازه وزن =   
| شمارگان        =
| شمارگان        =1000
| نوبت چاپ    =
| نوبت چاپ    =اول
| تعداد جلد      =
| تعداد جلد      =1
| شابک            =  978-964-459-974-3
| شابک            =  ۹۷۸-۹۶۴-۴۵۹-۹۷۴-۳
| کتاب‌خانهٔ ملی ایران    =
| کتاب‌خانهٔ ملی ایران    =
| پس از          =  
| پس از          =  
| پیش از          =  
| پیش از          =  
}}
}}'''تعزیه: آیین و نمایش در ایران'''، کتابی است درباره [[تعزیه]] که توسط [[پیتر ج. چلکووسکی|پیتر جی‌. چلکووسکی‌]] نوشته شده‌است.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


==درباره کتاب==
==درباره کتاب==
این کتاب، در بیست فصل ابعاد مختلف تعزیه را مورد بررسی قرار می‌دهد و در واقع چاپ دوم کتابی است که نزدیک به هجده سال پیش با عنوان مقاله آغازین آن، تعزیه، هنر بومی پیشرو ایران، از سوی شرکت انتشارات علمی و فرهنگی انتشار یافت و مورد پسند اکثریت قریب به اتفاق نمایش‌پژوهان شد.
کتاب تعزیه، آیین و نمایش در ایران، که اصل آن به زبان انگلیسی است، شامل مقالات ارائه شده به مجمع بین‌المللی [[تعزیه]] است. این مجمع با حضور دست‌اندرکاران تئاتر و موسیقی‌دانان و تاریخ‌نگاران و جامعه‌شناسان در تابستان ۱۳۵5 شمسی (13۹۶ ق) در شیراز برگزار شد.
در آغاز سده شانزدهم میلادی، شاهان صفوی تشیع را مذهب رسمی کشور اعلام کردند: مراسم سالانه جان باختن امام حسین (ع) که نمایش تعزیه از دل آن پدید آمد، مورد حمایت دربار واقع شد.  


از نیم سده نوزدهم کوشش هایی برای مطالعه پدیده تعزیه، تنها نمایش بومی جهان اسلام به عمل آمد.  
به نظر مترجم، «کتاب حاضر، دست کم برای آشنایان به هنرنمایش، اثری تازه و سودمند است. تازه از این نظر که، بی‌شک، نخستین اثر آکادمیک در قلمرو خود است؛ و سودمند، زیرا ابعاد مختلف و متنوع موضوع را پیش چشم دارد» (ص 1).
پس از جنگ جهانی دوم، کسانی که می‌خواستند تئاتر را از تطاول مداوم سینما و تلویزیون به قلمرو آن مصون دارند، با اقتباس از شکل‌های آسیایی برای رهایی تئاتر به آسیا روی آوردند، اما در جستارشان ایران را نادید انگاشتند. تعزیه حتی در کشور خود ایران، در جریان سده بیستم از جانب بسیاری کسان مورد توجه قرار نگرفت و آیینی فاقد ارزش و نمایشی خام تعبیر شده است.
جشن هنر شیراز در تابستان 1355 شمسی، به منظور جبران این نقص و در عین حال نجات تعزیه از نسیان، همایش بین‌المللی تعزیه را به مدیریت فرخ غفاری تشکیل داد.  


با توجه به پیچیده بودن موضوع، نه تنها دست‌اندکاران تئاتر نظیر کارگردانان، تهیه‌کنندگان، منتقدان و کارشناسان بلکه مردم‌شناسان، موسیقی‌دان، تاریخ‌نگاران، جامعه‌شناسان و نویسندگان تاریخ هنر از چندین کشور از 28 مرداد تا 2 شهریور 1355 شمسی، برای تبادل نظریات و اطلاعات گرد هم آمدند؛ این کتاب، ثمره کوشش‌های آن کنفرانس است.  
گردآورنده نیز در دیباچه‌ کتاب گفته‌است: «مقالاتی که در این کتاب آمده، پیدایش مراسم سوگواری ماه [[محرم]] را تا سطح نمایش و تئاتر کامل ردیابی می‌کند.» 


افزون بر مباحث و قرائت مقالات، بهترین گروه‌های تعزیه از مناطق مختلف به مدت ده روز در حسینیه مشیر و روستای کوچک کفترک، نزدیک شیراز، نمایش دادند.
کتاب تعزیه: آیین و نمایش در ایران توسط داود حاتمیبه فارسی ترجمه شده و توسط انتشارات سمت در یک نوبت در تیتراژ  ۱۰۰۰ نسخه به چاپ رسیده‌است.  
نمایشگاهی نیز از موضوعات مرتبط با تعزیه، نظیر طرح‌ها و عکس‌هایی از «تکایا» (نمایش‌خانه‌ها)، البسه، وسایل بازی، نسخه‌ها، فیلم‌هایی از مراسم محرم و تعزیه‌خوانی‌ها و اشیاء مختلفی که علی‌الرسم در تظاهرات محرم مورد استفاده قرار می‌گرفت نیز برپا گردید.


==مقدمه==
== محتوای کتاب ==
خارجیانی که طی مدت دویست سال اخیر در ایران زیسته‌‌اند یا از ایران گذشته‌اند، مجذوب شکل نمایشی فوق‌العاده تعزیه (تعزیت) یا (شبیه) بوده‌اند. این مجذوبیت در واقع، از سده شانزدهم آغاز می‌شود که سیاحان اروپایی و اروپاییان مقیم ایران، نوشتن گزارش‌های مفصل از واقعه غم‌انگیز کربلا، در محرم هر سال را آغاز کردند.
بخش‌هایی از کتاب، پژوهش‌هایی برای یافتن ریشه‌های ما قبل اسلامی تعزیه است؛ در حالی که سایر بخش‌ها تعزیه را با نمایش‌های قرون وسطایی مصیبت حضرت مسیح مقایسه می‌کنند، یا برگزاری تعزیه‌ [[امام حسین (ع)]] در کشورهای هم‌جوار ایران، ترکیه، و شبه قاره‌ی هند و پاکستان را شرح می‌دهند» (ص ۵).  
==چکیده==
اهمیت عمده کتاب در این است که تا این تاریخ، یگانه اثر آکادمیایی بین‌المللی در تعزیه‌شناسی است که در قالب مجموعه مقالاتی به قلم بیست تن از پژوهشگران معتبر و نامدار ایرانی و خارجی، به ابعاد مختلف و متنوع این پدیده نمایشی بی‌مانند بومی پرداخته است؛ خواننده وقتی کتاب را مرور می‌کند دامنه گسترده کار را بهتر درمی‌یابد.  
==فصل‌های کتاب==
'''فصل اول'''


تعزیه: نمایش بومی پیشرو ایران (چلکووسکی)
مقالات کتاب، جنبه‌های تاریخی، مردم‌شناختی، هنری، ادبی و موسیقایی تعزیه و خاستگاه و دگرگونی‌های آن را برمی‌شمارد. محدوده‌ی این تحقیق فراتر از ایران، اما کانون آن ایران است. از میان جنبه‌های مختلف تعزیه، بیشتر به جنبه‌ی هنری و کمتر از همه به ارزیابی تعزیه نامه‌ها و میزان انطباق آن‌ها با تاریخ پرداخته شده‌است. پاره‌ای از اطلاعات کتاب، نادرست و ناشی از ناآشنایی نویسندگان با تاریخ است که گاه مترجم صورت درست آن را یادآور شده است.


'''فصل دوم'''
فهرست مقالات و نام نویسندگان آن‌ها عبارتند از:


تحلیل از تعزیه عروسی قاسم (ع) (همایونی)
* «تعزیه: نمایش بومی پیشرو ایران»، چلکووسکی؛
* «تحلیلی از تعزیه‌ی عروسی [[قاسم بن حسن (ع)|قاسم]] (ع)»، [[صادق همایونی]]؛
* «ابعاد فرهنگی قراردادهای نمایشی در تعزیه»، [[ویلیام او. بیمن|ویلیام ا. بیمن]]؛
* «جنبه‌های نشانه شناختی تعزیه»، [[آندره زیج ویرث]]؛
* «دگرگونی و تحول در ادبیات و موسیقی تعزیه»، [[عنایت الله شهیدی]]؛
* «تعزیه و هنرهای مربوط به آن»، [[ساموئل پترسون|ساموئل پیترسون]]؛
* «تعزیه و آیین‌های سوگواری در ایران قبل از اسلام»، [[احسان یارشاطر]]؛
* «تعزیه و فلسفه‌ی آن»، [[مایل بکتاش]]؛
* «اقامه‌ی تعزیه: اطلاعاتی مقدماتی برای پژوهشی جامع»، [[ژان کالمار]]؛
* «ملاحظاتی چند در مقایسه بین مراسم تعزیه‌ ایرانی و نمایش مصائب و آلام مسیح در سده‌های میانه‌ی مسیحی در مغرب زمین»، انریکو فولکین یونی؛
* «تأثیر تئاتر اروپایی و نفوذ روش‌های نمایشی آن در تعزیه»، [[محمد جعفر محجوب|محمّد جعفر محجوب]]؛
* «تعزیه از دیدگاه تئاتر غرب»،  [[پرویز ممنون]]؛
* «منابع ادبی تعزیه»، ال. بی. الول ساتن؛
* «صورت خیال قالبی در تعزیه»، [[ویلیام ل. هنوی|ویلیام ال. هنوی]]؛
* «[[مرثیه خوانی|مرثیه‌سرایی]] در عهد قاجار»، [[زهرا اقبال (نامدار)]]؛
* «[[مرثیه]] در اشعار سندی»، [[آنه ماری جائوس|آن مری شیمل]]؛
* «تعزیه‌داری در هند»، حسین علی جعفری؛
* «تشییع و مراسم [[عاشورا]] در لبنان»، [[میشل مزاوی]]؛
* «آیین‌های [[محرم]] در آناطولی ترکیه»، [[متین آند]]؛
* «کتاب‌شناسی»، [[پیتر ج. چلکووسکی|چلکووسکی]].


'''فصل سوم'''


ابعاد فرهنگی قراردادهای نمایشی در تعزیه‌ ایرانی (بیمن)


'''فصل چهارم'''
== چکیده‌ای از کتاب ==
در عهد صفوی و در نخستین سال‌های سده 16 [[شهادت]] [[امام حسین(ع)]] به صورت عملی میهن‌پرستانه، درآمد. در بیشتر مقالات این کتاب نیز هسته اصلی تعزیه را شهادت قهرمانانه امام حسین(ع) پسر دخت پیامبر (ص) می‌داند و امام حسین (ع) را کانون همه اعمالی می‌داند که همه چیز حول تصمیمات، افکار، آرزوها و سخنان او دور می‌زند.


جنبه‌های نشانه‌شناختی تعزیه (ویرث)
امام حسین (ع) گاه تنها در بیابان سوزان بر تنهایی هراس‌انگیز خویش [[نوحه]] سرمی‌دهد و در برابر یارانی که ازترس جان باختن، تنهایش گذارده‌اند، جدش پیامبر(ص) را می‌طلبد. در تعزیه‌ها صحنه‌هایی وجود دارد که فرد می‌تواند شخصیت‌های محبوب و مغضوب را تشخیص دهد، اما در برخی مقالات شخصیت‌ها را کاملا سفید یا سیاه مطلق معرفی نمی‌کنند. نظر بیشتر نویسندگان مقالات درمورد زبان تعزیه این است که زبان تعزیه، از گفتارهای عامیانه است. تقریبا تمام مقالات به این مهم اشاره دارند که همه تعزیه‌ها از نظر موضوع مشابه‌اند ولی از نظر طرح و ساخت با هم تفاوت دارند و این تفاوت می‌تواند در عبارت پردازی آنها به چشم بخورد. در فصول آخر کتاب به تعزیه امام حسین و نمایش آلام مسیح اشاره شده و شباهتهایی از آنها را بیان می‌کند، همچنین به مراسم تعزیه در کشورهای دیگر از جمله پاکستان و هند و ترکیه و ... پرداخته‌شده‌است.


'''فصل پنجم'''
==منابع==
 
دگرگونی و تحول در ادبیات و موسیقی تعزیه (شهیدی)
 
'''فصل ششم'''
 
تعزیه و هنرهای آن (پیترسون)
 
'''فصل هفتم'''
 
تعزیه و آیین‌های سوگواری در ایران قبل از اسلام (یارشاطر)
 
'''فصل هشتم'''
 
تعزیه و فلسفه‌ آن (بکتاش)
 
'''فصل نهم'''
 
اقامه تعزیه: اطلاعاتی مقدماتی برای پژوهشی جامع (کالمار)
 
'''فصل دهم'''
 
ملاحظاتی چند در مقایسه‌ بین مراسم تعزیه‌ ایرانی و «نمایش مصائب و آلام مسیح» (فول کین یونی)
 
'''فصل یازدهم'''
 
تأثیر تئاتر اروپایی و نفوذ روش‌های نمایش آن در تعزیه (محجوب)
 
'''فصل دوازدهم'''


تعزیه از دیدگاه تئاتر غرب (ممنون)
*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=2150091&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author سازمان اسناد رسمی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]


'''فصل سیزدهم'''
*[https://www.gisoom.com/book/1336752/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ شبکه جامع کتاب گیسوم]
 
منابع ادبی تعزیه (الول ـ ساتن)
 
'''فصل چهاردهم'''
 
صور خیال قالبی در تعزیه (هنوی)
 
'''فصل پانزدهم'''
 
مرثیه‌سرایی در عهد قاجار (اقبال)
 
'''فصل شانزدهم'''
 
مرثیه در اشعار سندی (شیمل)
 
'''فصل هفدهم'''
 
تعزیه‌دار در هند (جعفری)
 
'''فصل هجدهم'''
 
تشیع و مراسم عاشورا در لبنان (مزاوی)
 
'''فصل نوزدهم'''
 
آیین‌های محرم در آناتولی ترکیه (آند)
 
'''فصل بیستم'''
 
کتاب‌شناسی (چلکووسکی)
==منابع==
* [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=2150091&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author سازمان اسناد رسمی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران]


* [https://www.gisoom.com/book/1336752/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ شبکه جامع کتاب گیسوم]
[[رده: کتاب‌ها]]
[[رده: کتاب‌ها]]
[[رده: کتاب‌ها در گروه هنر]]
[[رده: کتاب‌ها در گروه هنرهای نمایشی]]
[[en:Taziyeh: Ritual and Drama in Iran]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۰۴

تعزیه: آیین و نمایش در ایران
Ta`ziyeh: Ritual and Drama in Iran

برگرداننده داود حاتمی‌
به کوشش پیتر جی‌. چلکووسکی‌
ناشر NYU Press
ناشر فارسی: سازمان‌ مطالعه‌ و تدوین‌ کتب‌ علوم‌ انسانی‌ دانشگاه‌ها (سمت‌)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
محل نشر New York
مکان ناشر فارسی: تهران‌
تاریخ نشر 1975 م.
تاریخ نشر فارسی: ۱۳۸۹
چاپ اول
شمارگان 1000
شابک۹۷۸-۹۶۴-۴۵۹-۹۷۴-۳
تعداد صفحات ۳۷۵
موضوع تعزیه
زبان فارسی
تعداد جلد 1

تعزیه: آیین و نمایش در ایران، کتابی است درباره تعزیه که توسط پیتر جی‌. چلکووسکی‌ نوشته شده‌است.

درباره کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کتاب تعزیه، آیین و نمایش در ایران، که اصل آن به زبان انگلیسی است، شامل مقالات ارائه شده به مجمع بین‌المللی تعزیه است. این مجمع با حضور دست‌اندرکاران تئاتر و موسیقی‌دانان و تاریخ‌نگاران و جامعه‌شناسان در تابستان ۱۳۵5 شمسی (13۹۶ ق) در شیراز برگزار شد.

به نظر مترجم، «کتاب حاضر، دست کم برای آشنایان به هنرنمایش، اثری تازه و سودمند است. تازه از این نظر که، بی‌شک، نخستین اثر آکادمیک در قلمرو خود است؛ و سودمند، زیرا ابعاد مختلف و متنوع موضوع را پیش چشم دارد» (ص 1).

گردآورنده نیز در دیباچه‌ کتاب گفته‌است: «مقالاتی که در این کتاب آمده، پیدایش مراسم سوگواری ماه محرم را تا سطح نمایش و تئاتر کامل ردیابی می‌کند.»

کتاب تعزیه: آیین و نمایش در ایران توسط داود حاتمیبه فارسی ترجمه شده و توسط انتشارات سمت در یک نوبت در تیتراژ ۱۰۰۰ نسخه به چاپ رسیده‌است.

محتوای کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بخش‌هایی از کتاب، پژوهش‌هایی برای یافتن ریشه‌های ما قبل اسلامی تعزیه است؛ در حالی که سایر بخش‌ها تعزیه را با نمایش‌های قرون وسطایی مصیبت حضرت مسیح مقایسه می‌کنند، یا برگزاری تعزیه‌ امام حسین (ع) در کشورهای هم‌جوار ایران، ترکیه، و شبه قاره‌ی هند و پاکستان را شرح می‌دهند» (ص ۵).

مقالات کتاب، جنبه‌های تاریخی، مردم‌شناختی، هنری، ادبی و موسیقایی تعزیه و خاستگاه و دگرگونی‌های آن را برمی‌شمارد. محدوده‌ی این تحقیق فراتر از ایران، اما کانون آن ایران است. از میان جنبه‌های مختلف تعزیه، بیشتر به جنبه‌ی هنری و کمتر از همه به ارزیابی تعزیه نامه‌ها و میزان انطباق آن‌ها با تاریخ پرداخته شده‌است. پاره‌ای از اطلاعات کتاب، نادرست و ناشی از ناآشنایی نویسندگان با تاریخ است که گاه مترجم صورت درست آن را یادآور شده است.

فهرست مقالات و نام نویسندگان آن‌ها عبارتند از:


چکیده‌ای از کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در عهد صفوی و در نخستین سال‌های سده 16 شهادت امام حسین(ع) به صورت عملی میهن‌پرستانه، درآمد. در بیشتر مقالات این کتاب نیز هسته اصلی تعزیه را شهادت قهرمانانه امام حسین(ع) پسر دخت پیامبر (ص) می‌داند و امام حسین (ع) را کانون همه اعمالی می‌داند که همه چیز حول تصمیمات، افکار، آرزوها و سخنان او دور می‌زند.

امام حسین (ع) گاه تنها در بیابان سوزان بر تنهایی هراس‌انگیز خویش نوحه سرمی‌دهد و در برابر یارانی که ازترس جان باختن، تنهایش گذارده‌اند، جدش پیامبر(ص) را می‌طلبد. در تعزیه‌ها صحنه‌هایی وجود دارد که فرد می‌تواند شخصیت‌های محبوب و مغضوب را تشخیص دهد، اما در برخی مقالات شخصیت‌ها را کاملا سفید یا سیاه مطلق معرفی نمی‌کنند. نظر بیشتر نویسندگان مقالات درمورد زبان تعزیه این است که زبان تعزیه، از گفتارهای عامیانه است. تقریبا تمام مقالات به این مهم اشاره دارند که همه تعزیه‌ها از نظر موضوع مشابه‌اند ولی از نظر طرح و ساخت با هم تفاوت دارند و این تفاوت می‌تواند در عبارت پردازی آنها به چشم بخورد. در فصول آخر کتاب به تعزیه امام حسین و نمایش آلام مسیح اشاره شده و شباهتهایی از آنها را بیان می‌کند، همچنین به مراسم تعزیه در کشورهای دیگر از جمله پاکستان و هند و ترکیه و ... پرداخته‌شده‌است.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]