در حال ویرایش عبدالجواد جودی خراسانی

'''عبدالجواد جودی‌ خراسانی‌''' (زاده نیمه دوم قرن 12 در عنبران- درگذشته 1301 در مشهد) شاعر مرثیه‌سرای‌ قرن‌ سیزدهم‌ بود که موضوع تمام اشعارش مدح و مرثیه آل محمد (ص) است. {{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
| نام                    = عبدالجواد جودى
| تصویر                  =عبدالجواد جودی خراسانی.jpg
|اندازه تصویر             =
| توضیح تصویر            =
| نام اصلی               =عبدالجواد جودی خراسانی
| زمینه فعالیت           =شاعر
| ملیت                   =ایرانی
| تاریخ تولد             =
| محل تولد                =عنبران
| والدین                =
| تاریخ مرگ              =۱۳۰۱ ه. ق 
| محل مرگ                 =مشهد
| علت مرگ                 =
| محل زندگی               =
| مختصات محل زندگی         =
| مدفن                   =آستان قدس رضوی
|در زمان حکومت           =
|اتفاقات مهم             =
| نام دیگر               =
|لقب                     =
|بنیانگذار               =
| پیشه                   =قناد
| سال‌های نویسندگی        =
|سبک نوشتاری             =
|کتاب‌ها                 =
|مقاله‌ها                =
|نمایشنامه‌ها            =
|فیلم‌نامه‌ها              =
|دیوان اشعار             =
|تخلص                    =جودى، جودی خراسانی، جودی عنبرانی، میرزای جودی
|فیلم‌(های) ساخته بر اساس اثر(ها)=
| همسر                    =
| شریک زندگی             =
| فرزندان                =
|تحصیلات                  =
|دانشگاه                =
|حوزه                   =
|شاگرد                  =
|استاد                  =
|علت شهرت               =
| تأثیرگذاشته بر         =
| تأثیرپذیرفته از         =
| وب‌گاه                  =
|گفتاورد                =
|امضا                  =
}}
==زندگینامه==
عبدالجواد جودی خراسانی در نیمه دوم قرن دوازدهم در عنبران به دنیا آمد. دیوان وی بارها در ایران و هندوستان به چاپ رسیده است. دیوان وی در سال ۱۳۷۲ شمسی در ایران چاپ شده‌است.<ref> دایرةالمعارف تشیع.</ref> وی مغازه‌ی قنادی<ref>دکان قنادى «جودى» نزدیک سه راه بازار سرشور مشهد بوده است.<br /></ref> داشته و از این طریق امرار معاش می‌کرده‌است. قنادی و خانۀ او محل تجمع شعرایی بود که برای شنیدن مرثیه‌های شاعر به دیدارش می‌آمدند. جودی با آنکه سواد خواندن و نوشتن درستى نداشته، شعرش با استقبال مواجه بوده‌است.<ref>همان، ص ۱۹۰.</ref> جودی در سال ۱۳۰۱ ه. ق وفات یافت و در مشهد در صحن نو در اطاقی مجاور با مقبره مرحوم شیخ بهایی به خاک سپرده شد. اختر طوسى قطعه‌اى در رثاى وى سروده با این مصراع: «کند حسین به روز جزا شفاعت جودى».<ref>صد سال شعر خراسان، ص ۱۹۰ تا ۱۹۲.</ref> 

==آثار==

===کتاب‌ها===

*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=778113&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دیوان جودی]
**'''درباره:'''
***دیوان او حدود سه هزار بیت است و بارها به چاپ رسیده‌است. شاعر در بخش «از مدینه تا مدینه» بی‌وفایی مردم کوفه، ستمگری فرماندهان و سپاهیان لشکر [[یزید]]، [[شهادت]] و مظلومیت [[حسین|حسین(ع)]] و برادران و فرزندان و اصحاب او، رنج زنان و کودکان در [[اسارت]] و سرانجام بازگشت آن‌ها به مدینه را به تصویر می‌کشد و می‌توان آن را مقتلی منظوم به حساب آورد. نگاه شاعر به واقعه [[عاشورا]] نگاهی بینابین است؛ گاهی با مفاهیم عرفانی به رثای امام حسین(ع) می‌پردازد.<ref>دیوان کامل افصح الشعرا میرزا عبدالجواد جودی خراسانی، شامل: قصیده‌ها، مثنوی‌ها...، به اهتمام مهدی آصفی. تهران: جمهوری، ۱۳۸۶</ref>
***دیوان‌ جودی‌، نخستین‌ بار در ۱۲۹۹ ه. ق به‌ دستور ناصرالدین‌شاه‌ و به‌ همت‌ میرزا سعید خان‌ مؤتمن‌الملك‌ (نیابت‌ تولیت‌ آستان‌ قدس‌) در چاپخانه سنگی‌ آستان‌ قدس‌، به‌ خط‌ میرزا شفیع‌ اعتمادالتولیه، چاپ‌ شد<ref>گویا اولین کتابى بوده که در آن چاپخانه طبع شده است</ref> و در ۱۳۰۳ ه.ق در مشهد تجدید چاپ‌ گردید. دیوان‌ جودی‌ در ۱۶۰ ص در ۱۳۱۰ و ۱۳۷۲ در تهران‌ به‌ چاپ‌ رسیده‌است.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1752441 یادداشت بازتکثیر کتاب] </ref> اشعار وی در اوزان و قالب‌های متعدد و متنوع سروده شده‌است و همراه با آیات و قصص قرآنی، احادیث و روایات که به صورت‌های تلمیح و اقتباس و ترجمه در اشعار وی به کار رفته است. قسمت اعظم اشعار جودی پیرامون واقعه [[کربلا]] و پیامدهای آن است که تحت عنوان «از مدینه تا مدینه» دویست صفحه از دیوان او را شامل می‌شود.

==اشعار==

===[[خطبه|خطبه‌]] [[زین العابدین «ع»|حضرت سجّاد «ع»]] در [[شام]]===
{{شعر}}
{{ب| ای اهل شام مظهر لطف خدا منم‌|مقصود ز آفرینش ارض و سما منم }}

{{ب| پوشیده نیست نزد من اسرار کاینات‌|زیرا که محرم حرم کبریا منم }}

{{ب| مسجود کاینات بود خاک کوی من‌|زینت‌فزای کعبه، صفای صفا <ref>صفا: منظور کوه مقدسی است که حاجیان در جوار کعبه‌ی معظمه بین آن و مروه سعی می‌کنند (با شتاب راه می‌روند و اذکار و اورادی می‌خوانند).</ref> منم }}

{{ب| زمزم <ref>زمزم: چاهی است در کنار کعبه که حاجیان برای تبرّک از آب آن استفاده می‌کنند.</ref> ز فیض مقدم من یافت آبرو|مهر منیر مکّه امیر مِنیٰ <ref>منیٰ: محلی است در خارج مکّه 
که حاجیان در آن جا می‌مانند و روز عید قربان، قربانی می‌کنند و رمیِ جمرات می‌نمایند.</ref> منم }}

{{ب| بر جمله اولیا منم امروز جانشین‌|وارث به علم یک به یک انبیا منم }}

{{ب| آن آدمی که دمیدم اندر تمام عمر|از ابتدا گریسته تا انتها منم }}

{{ب| بر کشتیی که نوح در او نوحه‌گر نشست‌|ای قوم بد گهر به خدا ناخدا منم }}

{{ب| آن موسیی که سینه به سینا ز غم درید|از داستان واقعه‌ی کربلا منم }}

{{ب| آن یوسفی که گشت به زندان غم اسیر|بی‌غمگسار و بی‌کس و بی‌آشنا منم }} 

{{ب| با این همه حکایت دارم یکی سوال‌|راضی به یک جواب، کنون از شما منم }}

{{ب| بر این محمّدی که مؤذن دهد اذان‌|ای شامیان نبیره، یزید است یا منم؟ }}

{{ب| گویید اگر یزید بود، این بود دروغ‌|گویید اگر منم ز چه در این جفا منم }}

{{ب| پرسید اگر که هست مرا باب تاجدار|درِّ یتیم خامس آل عبا منم }}

{{ب| پرسید گر ز نام من ای قوم کینه‌جو|بی‌کس منم، غریب منم، مبتلا منم }}

{{ب| بیمار و داغدیده و بی‌یار و بی‌معین‌|زین‌العباد بی‌کس و بی‌آشنا منم }}

{{ب| آن بی‌معین که دیده سرِ باب خویش را|از تن جدا ز خنجر شمر دغا <ref>دغا: نابکار، پلید، حیله‌گر.</ref> منم }}

{{ب| آن بی‌کسی که نعش پدر را ز بعد قتل‌|دید از سُمِ ستورِ ستم توتیا، منم }}

{{ب| آن بی‌کس که روز ورودم به شام غم‌|بستند دست او ز جفا از قفا منم }}

{{ب| آن بی‌کسی که در سر هر کوچه ریختند|آتش به فرقش از ره جور و جفا منم }}

{{ب| آن خسته‌ی علیل که او را به روز و شب‌|خشت خرابه بود ز غم متکّا منم }}

{{ب| آن سر برهنه‌ای که نگه‌داشتی به پای‌|در بزم عیش خویش یزید از جفا منم <ref> دیوان کامل میرزا عبد الجواد جودی خراسانی؛ ص ۴۴.</ref> }}
{{پایان شعر}}<br />
{{شعر}}
{{ب| ای خسروی که مالک ملک خدا تویی‌|مقصود ز آفرینش ارض و سما تویی }}

{{ب| خود زاده‌ی نبیّ و ولی آن که از ازل‌|یاری نموده بر همه‌ی انبیا تویی }}

{{ب| از ماسوا سوای تو منظور حق نبود|زیرا ز ماسوایی و از ماسوا تویی }}

{{ب| پوشیده نیست پیش تو اسرار کاینات‌|زیرا که محرم حرم کبریا تویی }}

{{ب| ای گوهر یگانه که از صافی صفات‌|از پای تا سر آیینه‌ی حق‌نما تویی }}

{{ب| با آنکه بود آب روان مهر فاطمه‌|آن کس که تشنه شد سرش از تن جدا تویی }}

{{ب| هر کشته را کنند سر از پیش رو جدا|شاهی که شد جدا سر او از قفا تویی }}

{{ب| آن توتیای دیده‌ی مردم شهی که شد|در زیر سُمّ اسب، تنش توتیا تویی }}

{{ب| ای دستگیر خلق پس از سر جدا شدن‌|آن کس که دست او ز جفا شد جدا تویی }}

{{ب| هر مطبخ از چراغ منیر است و آن که داد|از شمع چهره، مطبخ خولی ضیا، تویی }}

{{ب| بر نعش هر شهید لباسش بود کفن‌|عریان کسی که رفت به خاک جفا تویی }}

{{ب| آن کعبه‌ی امید که اندر منای دوست‌|بنموده عون و اکبر و اصغر فدا تویی }}

{{ب| شاهی که فراز نی از کوفه تا به شام‌|چشمش بدی به خواهر غم مبتلا تویی }}

{{ب| هر مرغ را فغان به بهار است «جودیا»|مرغی که چهار فصل بود در نوا تویی  }}
{{پایان شعر}}
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> ای ز غمت اشک چشم و آه دل ما</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">می‌رسد این بر ثری و آن به ثریّا </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ای ز ازل در عزات در عوض اشک‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">خون شده جاری ز چشم آدم و حوّا </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> صبح ز سوز تو چاک کرده گریبان‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بهر تو نیلی قبا بود شب یلدا </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> غیر تو ای تشنه لب کسی نشنیده‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">تشنه دهد جان، کسی کنار دو دریا </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آه که از تیر و تیغ و نیزه نبودت‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">یکسر مویی دُرست در همه اعضا </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> تا به سر سینه‌ی تو شمر مکان کرد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">زُهره نهان شد ز سوز سینه‌ی زهرا </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> جسم تو تا زیر سمّ اسب فکندند</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ناله برآمد ز اهل عالم بالا </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> تا سرت از کین سَنان، به نوک سِنان کرد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">گشت به پا در جهان قیامت عظما </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> نالم از این غم که ناکسی به تصدّق‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بهر عیال تو نان ببخشد و خرما </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> می‌کُشد این غم مرا که از حرم تو</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">خَضم سیه رو کنیز کرد تمنّا  </span>
|}
<br />
{{شعر}}
{{ب| ای رفته سرت بر نی، وی مانده تنت تنها|ماندی تو و بنهادیم ما سر به بیابان‌ها }}

{{ب| ای کرده به کوی دوست هفتاد و دو قربانی‌|قربانت شوَمت این رسم ماند از تو به دوران‌ها }}

{{ب| قربانی هر کس شد با حرمت و نشنیدیم‌|دست و تن قربانی افتد به بیابان‌ها }}

{{ب| از خون گلوی تو این دشت گلستان شد|این سیر گلستان کرد سیرم ز گلستان‌ها }}

{{ب| ریحان خطّ اکبر برگرد رخ انور|برد از دل ما یکسر یاد گل و ریحان‌ها }}

{{ب| ما جمع پریشانیم، هم بی سر و سامانیم‌|بردار سر و بنگر این بی سر و سامان‌ها }}

{{ب| اطفال حزین یکسر از داغ تو در آذر|پاها همه در زنجیر سرها به گریبان‌ها }}

{{ب| شاها، نه همین «جودی» جان بر تو فدا سازد|ای شه به فدای تو بادا همه‌ی جان‌ها }} 
{{پایان شعر}}{{شعر}}
{{ب| بی‌تو جز ناله مپندار مرا کاری هست‌|یا به جز محنت و اندوه و غمم یاری هست }}

{{ب| غیر داغ غمت ای شاه که با من شده یار|حاش للّه که مرا همدم و غم‌خواری هست }}

{{ب| ما سوی شام روانیم ز جا خیز حسین‌|که به هر قافله‌ای قافله سالاری هست }}

{{ب| عابدین زار و زدند آتش کین خیمه‌ی او|اندر آن خیمه نگفتند که بیماری هست }}

{{ب| از اسیران ستم در کف صیّاد بلا|هر طرف ناله‌ای از مرغ گرفتاری هست }}

{{ب| عهد خود را تو به سر بردی و شد نوبت من‌|نه مرا هیچ ز عهد ازل انکاری هست }}

{{ب| این من این جمع اسیران بلا این ره شام‌|که به هر منزلش از بهر من آزاری هست }}

{{ب| گرچه دیگر نبوَد حوصله‌ی صبر ولی‌|باز صبر است گرم یار و مددکاری هست }}

{{ب| روز وارد شدن از خلق تماشایی شام‌|سر هر کوچه مرا گرمی بازاری هست }}
{{پایان شعر}}

===داغ پسر===
{{شعر}}
{{ب| داغى که حسین از غم اکبر به جگر داشت | جز خالق اکبر ز دل او که خبر داشت؟ }}

{{ب| تا آن دم آخر که بریدند سرش را | او دیدۀ حسرت به سوى نعش پسر داشت }}

{{ب| مى‌سوخت خود از تشنگى و تا دم مردن | از سوز لب خشک پسر دیدۀ تر داشت }}

{{ب| مجنون شدى و سر به بیابان بنهادى | لیلاى جگر خون گر ازین قصّه خبر داشت }}
{{پایان شعر}}
<br />
===داشتن سر عجب است!===
{{شعر}}
{{ب| عاشقان را سر شوریده به پیکر عجب است | دادن سر نه عجب، داشتن سر عجب است! }}

{{ب| اوفتد گر دلش از دیده به دامن نه عجب | دل به برداشتن و دورى دلبر عجب است }}

{{ب| تیغ بارد اگر آنجا که بود جلوۀ دوست | تن ندادن ز وفا در دم خنجر عجب است }}

{{ب| تشنه‌لب، جان به لب آب سپردن سهل است | تشنۀ وصل کند یاد ز کوثر عجب است }}

{{ب| تنِ بى سر عجبى نیست گر افتد روى خاک | سرِ سرباز ره عشق به پیکر عجب است }}
{{پایان شعر}}
<br />
===چون شود امشب؟!===
{{شعر}}
{{ب| بس بانگ غم و ناله به گردون شود امشب | گردون عجبى نیست که وارون شود امشب }}

{{ب| لرزد فلک از ماتم و گرید مَلک از غم | در حیرتم اوضاع فلک چون شود امشب؟! }}

{{ب| از خوف شبیخون زدن لشکر دشمن | در خیمه دلِ اهل حرم خون شود امشب }}

{{ب| در دشت بلا از اثر کشتن اکبر | لیلا عجبى نیست که مجنون شود امشب }}


{{پایان شعر}}

==منابع==

*[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، ''کاروان شعر عاشورا''، زمزم هدایت، ج۱، ص ۵۶۴-۵۶۵.]]
*[[دانشنامه‌ شعر عاشورایی‌ انقلاب‌ حسینی‌ در شعر شاعران‌ عرب‌ و عجم‌|دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج۲، ص: ۹۳۷-۹۳۹.]]

==پی نوشت==

[[رده:شاعران]]
<references />{{شاعران}}
[[رده:شاعران قرن سیزدهم]]
[[رده:شاعران ایرانی]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران عاشورایی]]