در حال ویرایش سپهر کاشانى

{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
| نام                    = سپهر کاشانی
| توضیح تصویر            =
| نام اصلی               =میرزا محمدتقى خان
| زمینه فعالیت           =
| ملیت                   =
| تاریخ تولد             =۱۲۱۷ ه. ق
| محل تولد                =کاشان
| والدین                 =
| تاریخ مرگ              =۱۲۹۷ ه. ق 
| محل مرگ                 =
| علت مرگ                 =
| محل زندگی               =
| مختصات محل زندگی         =
| مدفن                   = نجف اشرف
|در زمان حکومت           = فتحعلى‌شاه قاجار، محمدشاه قاجار و ناصرالدین‌شاه
|اتفاقات مهم             =
| نام دیگر               =
|لقب                     =لسان الملک
|بنیانگذار               =
| پیشه                   =نویسنده،ادیب و شاعر
| سال‌های نویسندگی        =
|سبک نوشتاری             =
|کتاب‌ها                 =
|مقاله‌ها                =
|نمایشنامه‌ها            =
|فیلم‌نامه‌ها              =
|دیوان اشعار             =
|تخلص                    =«سپهر»
|فیلم‌(های) ساخته بر اساس اثر(ها)=
| همسر                    =
| شریک زندگی             =
| فرزندان                =میرزا هدایت و عباس قلى خان
|تحصیلات                  =
|دانشگاه                =
|حوزه                   =
|شاگرد                  =
|استاد                  =
|علت شهرت               =
| تأثیرگذاشته بر         =
| تأثیرپذیرفته از         =
| وب‌گاه                  =
|گفتاورد                =
|امضا                  =
}}
'''سپهر کاشانى''' (۱۲۱۷ ه. ق- ۱۲۹۷ ه. ق) از نویسندگان، ادیبان و شاعران دوره فتحعلى‌شاه قاجار، محمدشاه قاجار و ناصرالدین‌شاه بود.
==زندگینامه==
میرزا محمدتقى خان، متخلص به «سپهر» و ملقب به «لسان‌الملک» است. وى داراى دو پسر بوده به نام‌هاى: میرزا هدایت و عباس قلى خان که پس از درگذشت وى لقب لسان‌الملکى او به میرزا هدایت و تخلص شعرى‌اش به عباس قلى خان رسیده‌است.<ref>''حدیقة الشعراء، سید احمد دیوان بیگى شیرازى، با تصحیح و تکمیل و تحشیه دکتر عبد الحسین نوائى،ج اول،ص ۷۴۵ و ۷۴۶.''</ref>

==آثار==

سپهر کاشانى به شیوه سخنوران سده‌هاى چهارم و پنجم (مانند منوچهرى و عنصرى) شعر مى‌سرود و در آثارش از اطلاعات تاریخى و ادبى خود استفاده می‌کرد. وی دارای آثاری در قالب مثنوى و به شیوۀ حماسى و سبک حکیم ابوالقاسم فردوسى است که براى نمونه مى‌توان از مثنوى موسوم به «اسرارالانوار» او نام برد. این مثنوی در مناقب ائمه‌اطهار(ع) سامان یافته که با اشاراتى به مراثى آنان همراه است.
===تالیفات===

*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1672840&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author مجلدات ناسخ‌التواریخ]<ref>تا پایان شرح حال حسین بن على(ع)</ref>

*تاریخ قاجاریه (4 جلد)

*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1233452&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author براهین‌العجم فی قوانین‌المعجم]

*آیینه جهان<ref>در سرگذشت بزرگان سلاطین و امرا و حکما و قاضیان و خوشنویسان و شاعران</ref>

*اسرارالانوار فى مناقب ائمةالاطهار و امثله عرب است.

آثاری دیگر که توسط عباس قلى خان (پسرش) پس از درگذشت پدرش تکمیل شد.:

*خلاصه تاج‌المآثر مظفرى<ref>تلخیصى است از تاج لمآثر تألیف صدرالدین حسن نظامى</ref>

*سلوک‌المظفرى<ref>در گفتار پادشاهان و حکیمان و دانشمندان</ref>

*التواریخ مظفرى<ref>در تاریخ چنگیز و فرزندانش که به سال ۱۳۱۶ ه. ق پایان پذیرفته</ref>

*طرازالمذهب مظفرى<ref>در شرح احوال زینب کبرى (س) معروف به زینبیه-از مجلدات ناسخ‌التواریخ</ref>

*کتاب امام موسى بن جعفر(ع) در سه مجلد بزرگ، محمودالتواریخ<ref>پیرامون شرح حال سلطان محمود غزنوى</ref>

*تحفه مظفرى (حاوى اشعار گوناگون). <ref>''همان،ص ۷۴۷.''</ref>

==اشعار==

{{شعر}}

{{ب| مرد کو تا تن دراندازد به میدان بلا | هر زمان مردانه گردد در بلایى مبتلا }}

{{ب|رنج را داند چو راحت مرگ را گوید پزشک | زهر را خاید چو شکر درد را خواند دوا }}

{{ب|تو به من آن سان نبینى کو به روى اهرمن | تو به گنج آن سان نپایى کو به کام اژدها }}

{{ب|دردمندِ دوست با راحت نگیرد دوستى | آشناى عشق با شادى نگردد آشنا }}

{{ب|ماه را ماند که در فانى شدن یابد فروغ | شمع را ماند که در گردن زدن یابد بقا }}

{{ب|طاعت یزدان کند نفکنده چشم اندر بهشت | خدمت سلطان کند نابسته طَمْع<ref>''به خاطر رعایت وزن شعر باید حرف «میم» این کلمه را ساکن خواند.''</ref> اندر عطا}}

{{ب|با کمند عشق بربندد همى بازوى عقل | با سمند فقر بسپارد همى میدان لا }}

{{ب|جان دهد بى‌ آن‌که بشناسد همى جان را ز جسم | سر دهد بى‌آن‌که وابیند همى سر را ز پا }}

{{ب|آب شمشیرش به کام اندر همى‌بخشد حیات | برق پیکانش به چشم اندر همى‌باشد ضیا }}

{{ب|در مصاف عشق خونخواره به فتواى خرد | شاد و خندان اندر آید چون حسین کربلا }}

{{ب|قرّة العین بتول و دُرّة التاج رسول | چشم جان مجتبى و نور چشم مرتضى }}

{{ب|علت هفت و چهار و مصدر هردو گهر | سیّم هشت و چهار و پنجم آل عبا }}

{{ب|آن‌که مهد او در ایوان بود پرّ جبریل | آن‌که رخش او به میدان بود دوش مصطفى }}

{{ب|ذره ذره این جهان عضو تو و جسم تو است | نیست جز عضو تو جسم تو هرچ<ref>''مخفف هرچه.''</ref> آن جز خدا }}

{{ب|یا رب از عضو تو چون عضو تو را آمد گزند؟! | یا رب از جسم تو چون جسم تو را آمد جفا؟ }}

{{ب|خاک خون شد چرخ خون بارید چون خون تو ریخت | تن همانا در بلا افتد چو دل شد مبتلا }}

{{ب|هم رضا و هم قضا گل‌هاى بستان تواند | چند ایماء و کنایت؟ هم رضاى هم قضا }}

{{ب|صد هزاران جلوه‌گه دارى تو هر دم ز آن یکى | آن تن مردانه باشد کاندرآمد در غزا<ref>''جنگ.''</ref> }}

{{ب| گفتۀ تیرت شهاب است و بد اندیش تو دیو | گفته تیغت شرار است و هم آوردت گیا }}

{{ب|یک هزار و نهصد و پنجاه و شش زخم از عدو | بهره بردى و ندیدى جز عنایت از خدا<ref>''مجمع الفصحاء، رضا قلى خان هدایت، به کوشش مظاهر مصفا، ج ۴، ص ۳۵۲و ۳۵۳.''</ref> }}
{{پایان شعر}}


===در مناقب و مراثى حسنین (ع) از مثنوى اسرار الانوار===
{{شعر}}

{{ب|هرچه زاد از حسن، حسن باشد | پسر ابو الحسن حسن باشد }}

{{ب|آینه‌ى روى آفتاب مه است | بچه شیر و شاه شیر و شه است }}

{{ب|تابش روى شاهد ازلى | جگر مصطفى و جان على }}

{{ب|مرکب از دوش مصطفى کرده | ره به میدان «لافتى» برده }}

{{ب|مهد جنبان به کاخ جبریلش | بادبیزن<ref>''بادبزن.''</ref>، پرِ سرافیلش<ref>''مخفف اسرافیل.''</ref> }}

{{ب|علم او نقش عقل کل بندد | حلم او بر محیط<ref>''دریا.''</ref> پل بندد }}

{{ب|ثقل اکبر خلاصه عِلمش | عرش اعظم سلاله حلمش }}

{{ب|عرش را گوش و گوشواره ازوست | چرخ را نیز یار و یاره<ref>''دست بند زیورى که زنان به مچ و دست مى‌بندند.''</ref> ازوست }}

{{ب|خردش خرده بر فلک گیرد | مگسِ مُلک او ملک گیرد }}

{{ب|بهر امت به جاى فوز و فلاح | صبر و صلح است در سداد و صلاح }}

{{ب|صلح را چشم و چهره بر در اوست | جنگ را شیر نر برادر اوست }}

{{ب|جنگ را چون حسین شیر نبود | هیچ شیرى چنو دلیر نبود }}

{{ب|شیر کز پشت شیر حق راند | بر همه شیرها سبق راند }}

{{ب|دل و جان جز به سوى شاه نکرد | جان پى شاه داد و آه نکرد }}

{{ب|دوست را جمله در ترازو اوست | شمر را نیز زور بازو اوست }}

{{ب|تن او در غزا چو خسته شدى | آفرینش همه شکسته شدى }}

{{ب|آفرینش همه تن او بود | زین ز هر شى<ref>''مخفف شیئى.''</ref> رگى ز هم بگشود }}

{{ب|خون چو از حلق او به خاک چکید | خون گرست<ref>''مخفف گریست.''</ref> آن یزید و شمر پلید }}

{{ب|گرچه در خون ز دشمن آغشته است | هم نگهدار دشمن او گشته است }}

{{ب|هیچ ازین سان کریم نامد<ref>''مخفف نیامد.''</ref> مرد | که دوا مى‌نهد به کیفر درد<ref>''همان، ص ۳۹۴.''</ref> }}

{{پایان شعر}}

===در عظمت وجودى [[زین العابدین «ع»|حضرت سجاد(ع)]]===
{{شعر}}

{{ب|ثقل اصغر ستوده ثقلین | آن حسین را على، على را عین }}

{{ب|شیمتش بود همچو جد و پدر | چه شود شبل شیر؟ شرزه نر }}

{{ب|بود او بعد باب و جد جلیل | جبر را شکسته جبرائیل<ref>''جبر؛ اینجا به معناى استخوان شکسته را بستن آمده و شاعر بر این باور است که آن حضرت فرشته وحى را مورد عنایت قرار مى‌داده‌است.''</ref> }}

{{ب|مَلک از مُلک او خطر جستى | فَلک از فُلک<ref>''کشتى.''</ref> او گذر جستى }}

{{ب|حکمتش حکم بر جهان مى‌کرد | هرچه مى‌خواست جمله آن مى‌کرد }}

{{ب|ورنه چون سگ بُدند شمر و یزید | پسر سعد با عبید<ref>''عبید اللّه والى کوفه.''</ref> عنید }}

{{ب|شاه بود و ز بنده غم مى‌داشت | شیر بود و ز سگ ستم مى‌داشت }}

{{ب|آب چشمش به ناودان گشتى | ناو<ref>''کشتى.''</ref> بر آب چشم بگذشتى }}

{{ب|هم به گردن حدید غل مى‌کرد | هم به گردون مجرّه<ref>''کهکشان، و مراد آن‌که امام براى عبور از آسمان‌ها پلى از کهکشان فراهم مى‌آورد.''</ref>پل مى‌کرد<ref>''همان، ص ۳۹۵.''</ref> }}

{{پایان شعر}}

==منابع==

*[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا، زمزم هدایت، ج۱، ص ۳۲۱-۳۲۶.]]

==پی نوشت==
[[رده:شاعران]]
[[رده:شاعران قرن سیزدهم]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران ایرانی]]
<references />{{شاعران}}