در حال ویرایش حزین لاهیجی

{{جعبه زندگینامه
|نام_شخص= حزین لاهیجی
|نام_تصویر=
|عرض_تصویر=
|توضیح_تصویر=
|نام دیگر=محمدعلی، شیخ علی
|لقب‌ها=علامه ذوالفنون
|ملیت=ایرانی
|سال‌های فعالیت=
|محل زندگی=اصفهان، شیراز، هندوستان
|مذهب=شیعه
|نهاد=
|همسر=
|فرزندان=
|والدین=ابوطالب
|آرامگاه=
|مدفن=
|کارهای برجسته=تاریخ حزین، تذکرةالمعاصرین
|وب‌گاه=
|زمینه فعالیت=شعر فارسی، کلام‌شناسی
|تاریخ_تولد= سال ۱۱۰۳ ه. ق
|محل_تولد=اصفهان
|تاریخ_مرگ=سال ۱۱۸۰ ه. ق
|محل_مرگ=بندر بنارس، هند
|گفتاورد=
|imdb_id =
|Soure_id =
|تصویر=حزین لاهیجی.jpg|کتاب‌ها=«شرح تجرید»، «حواشی بر شرح حکمةالاشراق»، «حاشیه بر الهیات شفا»، «رساله در شرح هیاکل النور»، «اخبار ابی الطّیب»، «اخبار خواجه نصیرالدین طوسی»، «مدّةالعمر»، «واقعیات ایران و هند» و ...}}'''حزین لاهیجی''' (۱۱۰۳ ه. ق-۱۱۸۰ ه. ق) ادیب، عالم و سخن‌سرای شیعی ایرانی است. 
==زندگینامه==
محمدعلی بن ابی طالب زاهدی گیلانی مشهور به شیخ علی حزین لاهیجی از اعقاب شیخ زاهد گیلانی است. اجدادش در لاهیجان سکونت داشتند ولی پدرش به اصفهان رفت و محمدعلی در آن شهر تولد یافت. محمدعلی در ۲۷ ربیع‌الثانی سال 1103 ه. ق در دارالسّلطنه اصفهان متولد شد. تحصیلات را از کودکی آغاز کرد و نزد دانشمندان آن شهر منجمله مولانا شاه محمد شیرازی و پدرش به کسب دانش پرداخت و در علوم مختلفه به ویژه حکمت، عرفان و ادبیات تبحّر یافت و در آنها به تألیف و تدریس اشتغال ورزید. 

او ادیبی عالم و سخن‌سرای شیعی ایرانی و از شاعران برجسته‌ی سبک هندی است که باریک‌بینی معنوی، استواری لفظی، دقّت افکار و رقّت گفتار او زبانزد همگان بوده‌است و شعرش حاوی مضمون‌های بلند عاشقانه است. وی سال‌های بسیاری از عمر خود را در سفر گذراند و سرانجام در هندوستان مقیم گردید و پس از چندین سال سکونت در دهلی به شهر بنارس رفت و تا آخر عمر در آنجا ماند. حزین در سن ۷۷ سالگی و در سال ۱۱۸۱ ه. ق در بنارس از دنیا رفت.

==آثار==
حزین کتابی در احوال شاعران به نام «[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=495638&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author تذکره‌المعاصرین]» و سرگذشتی از خود با ذکر حوادث ایّام خویش به نام «[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=520495&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author تاریخ و سفرنامه حزین]» دارد که هر دو حاوی اطّلاعات سودمندی است و یکی از بهترین مآخذ تاریخی از یک شاهد عینی درباره‌ی رویدادهای پایان دوره‌ی صفوی و چگونگی روی کار آمدن نادرشاه افشار و دیگر حوادث آن عصر به شمار می‌آید.

تعداد تألیفات او به بیش از پنجاه می‌رسد که از آنهاست: «شرح تجرید»، «حواشی بر شرح حکمةالاشراق»، «حاشیه بر الهیات شفا»، «رساله در شرح هیاکل النور»، «اخبار ابی الطّیب»، «اخبار خواجه نصیرالدین طوسی»، «مدّةالعمر»، «واقعیات ایران و هند» و ...

کلیّات اشعار او شامل قصاید، مقطعات و مثنوی‌های صفیر دل، حدیقة الثانی، خرابات، چمن و انجمن، مطمح الانظار، فرهنگ‌نامه و تذکارات‌العاشقین است.

دیوان اشعارش را در چهار قسمت مدون کرده که مشتمل بر انواع مختلف شعر است. سخن او متوسط و مقرون به سادگی و روانی و حدّ فاصلی میان سبک شاعران قدیم و سبک هندی است. طبع مصحّح و منقّحی از [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=538517&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دیوان حزین] به کوشش ذبیح‌اللّه صاحبکار انتشار یافته‌است. <ref>حزین لاهیجی؛ زندگی و زیباترین غزلهای او، مقدمه با تلخیص. لغت نامه دهخدا، مقدمه دیوان لاهیجی به تصحیح ذبیح اللّه صاحبکار.</ref>

==اشعار==

===شعر ۱===
{{شعر}}


{{ب| طوفانِ خون ز چشم جهان جوش می‌زند|بر چرخ نخل ماتمیان دوش می‌زند }} 

{{ب| یا رب شب مصیبت آرام سوز کیست‌|امشب که برق آه، ره هوش می‌زند }} 

{{ب| روشن نشد که روز سیاه عزای کیست‌|صبحی که دم ز شام سیه‌پوش می‌زند }} 

{{ب| آیا غم که تنگ کشیده‌ست در کنار|چاک دلم که خنده‌ی آغوش می‌زند }} 

{{ب| بیهوش داروی دل غمدیدگان بود|آبی که اشک بر رخ مدهوش می‌زند }} 

{{ب| ساکن نمی‌شود نفَسِ ناتوان من‌|زین دشنه‌ها که بر لب خاموش می‌زند }} 

{{ب| گویا به یاد تشنه لب کربلا حسین‌|طوفانِ شیونی ز لبم جوش می‌زند }} 

{{ب| تنها نه من، که بر لب جبریل [[نوحه]]‌هاست‌|گویا عزای شاه شهیدان [[کربلا]]ست  }} 
{{پایان شعر}}

===شعر ۲===
{{شعر}}


{{ب| شاهی که نور دیده‌ی خیر الانام بود|ماهی که بر سپهر معالی تمام بود }}

{{ب| شد روزگار در نظرش تیره از غبار|باد مخالف از همه سو بس که عام بود }}

{{ب| آب از حسین گیرد و خنجر دهد به شمر|انصاف روزگار ندانم کدام بود }}

{{ب| آبی که خار و خس همه سیراب از آن شدند|آیا چرا بر آل پیمبر حرام بود }}

{{ب| خون دیده‌ها چگونه نگرید بر آن شهید|کز خون به پیکرش کفن لعل فام بود }}

{{ب| دادی به تیر و نیزه تن پاره‌پاره را|زان رخنه‌ها چو صید مرادش مدام بود }}

{{ب| آن خضر اهل بیت به صحرای کربلا|نوشید آب تیغ ز بس تشنه‌کام بود }}

{{ب| تفتند ز آتش [[عطش]] آن لعل ناب را|سنگین دلان مضایقه کردند آب را  }}
{{پایان شعر}}

===شعر ۳===
{{شعر}}


{{ب| ای مرگ، زندگانی ازین پس و بال شد|جایی که خون آل پیمبر حلال شد }}

{{ب| مهر جهان فروز امامت به کربلا|از بار درد بَدْرِ تمامش هلال شد }}

{{ب| شاخ گلی ز باغ رسالت به خاک ریخت‌|زین غم زبان بلبل گوینده لال شد }}

{{ب| افتاده بین به خاک امامت ز تشنگی‌|سروی کز آب دیده‌ی زهرا نهال شد }}

{{ب| تن زد درین شکنج بلا تا قفس شکست‌|بر اوج عرش طائر فرخنده بال شد }}

{{ب| شبنم به باغ نیست که از شرم تشنگان‌|آبی که خورد گل، عرق انفعال شد }}

{{ب| از خون اهل بیت که شادند کوفیان‌|دلهای قدسیان همه غرق ملال شد }}

{{ب| آن ناکسان ز روی که دیگر حیا کنند|سبط رسول را چو سر از تن جدا کنند }} 
{{پایان شعر}}

===شعر ۴===
{{شعر}}


{{ب| خونین لوای معرکه‌ی کارزار کو|میدان پر از غبار بود، شهسوار کو؟ }}

{{ب| واحسرتا که از نفس سرد روزگار|افسرده شد ریاض امامت، بهار کو؟ }}

{{ب| زان موجها که خون شهیدان به خاک زد|طوفان غم گرفته جهان را، غبار کو؟ }}

{{ب| اشکی که گرد محنت خاطر برد کجاست‌|آهی که پاک بسترد از دل غبار کو؟ }}

{{ب| تا کی خراش دیده و دل خار و خس کند|آخر زبانه‌ی غضب کردگار کو؟ }}

{{ب| کو مصطفی که پرسد از این امت عنود|کای خائنان، ودیعت پروردگار کو؟  }}

{{ب| کو مرتضی که پرسد از این صرصر ستم‌|بود آن گلی که از چمنم یادگار کو؟ }}

{{ب| ای شور رستخیز قیامت درنگ چیست‌|آگه مگر نیی که به عالم عزای کیست؟ }} 
{{پایان شعر}}

===شعر ۵===
{{شعر}}


{{ب| ای دل چه شد که از جگر افغان نمی‌کشی‌|آهی به یاد شاه شهیدان نمی‌کشی }}

{{ب| سرها جدا افتاده تن سروران جدا|در کربلا سری به بیابان نمی‌کشی }}

{{ب| در ماتمی که چشم رسولست خون فشان‌|از اشک، غازه بر رخ ایمان نمی‌کشی }}

{{ب| کردند بر سنان سر آن سروران و تو|لخت جگر به خنجر مژگان نمی‌کشی }}

{{ب| دستت رسا به نعمت الوان عشق نیست‌|تا آستین به دیده‌ی گریان نمی‌کشی }}

{{ب| هامون چرا نمی‌کنی از موج اشک، پر|این فوج را به عرصه‌ی میدان نمی‌کشی }}

{{ب| شرمی چرا نمی‌کنی از خون اهل بیت‌|ای تیغ کین سری به گریبان نمی‌کشی }}

{{ب| داد از تو ای زمانه‌ی بیدادگر که باز|شرمنده نیستی ز ستمهای جانگداز  }}
{{پایان شعر}}

===شعر ۶===
{{شعر}}


{{ب| نخل تری به تیشه‌ی عدوان فکنده‌ای‌|از پا ستون کعبه‌ی ایمان فکنده‌ای }}

{{ب| از تشنگی سفینه‌ی آل رسول را|در خاک و خون به لجه‌ی طوفان فکنده‌ای }}

{{ب| ای خیره‌سر ببین که سر انور که را|در کربلا چو گوی به میدان فکنده‌ای }}

{{ب| از خنجر ستیزه‌گر زاده‌ی زیاد|بس رخنه‌ها به سینه‌ی مردان فکنده‌ای }}

{{ب| شرمت ز کرده باد که گیسوی [[اهل بیت]]|در ماتم «حزین» پریشان فکنده‌ای }}

{{ب| آتش به دودمان رسالت زدی و باز|خصمی به خانواده‌ی ویران فکنده‌ای }}

{{ب| دامان خاک تیره ز خون شد شفق نگار|طرح خصومتی به چه سان فکنده‌ای }}

{{ب| جانهای مستمند نگردند شادکام‌|قهر خدا اگر نکشد تیغ انتقام  }}
{{پایان شعر}}

===شعر ۷===
{{شعر}}


{{ب| خون از زبان خامه «حزین» اینقدر مریز|دستی به دل گذار درین شور رستخیز }}

{{ب| خامش نشین دلا که به جایی نمی‌رسد|با روزگار خصمی و با آسمان ستیز }}

{{ب| آسودگی محال بود در بسیط خاک‌|مریخ دشنه دارد و رامح <ref>رامح: اشاره به صور فلکی. سِماک رامح که در برابر بنات النعش قرار دارد و ستاره‌ی روشنی است و نزدیک آن دو ستاره 
است که آنها را رمح یا نیزه‌ی سماک می‌گویند.</ref> سنان تیز }}

{{ب| تن زن درین شکنج تن و صبر پیشه کن‌|گیرم که پای سعی بود کو رهِ گریز }}

{{ب| عبرت ترا بس است از احوال رفتگان‌|زندانی حیات بود یوسف عزیز  }}

{{ب| یا رب به جیب چاک جوانان پارسا|یا رب به نور سینه‌ی پاکان صبح خیز }}

{{ب| یا رب به اشک چشم یتیمان خسته دل‌|یا رب به خون گرم جگرهای ریزریز }}

{{ب| کز قید جسم تیره چو جان را رها کنی‌|حشر مرا به زمره‌ی آل عبا کنی <ref>دیوان حزین لاهیجی؛ ص ۶۱۰- ۶۱۲.</ref> }}
{{پایان شعر}}
==منابع==

*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_authorhttp://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ ۲، ص: ۸۳۴-۸۳۷.]

==پی نوشت==
[[رده:ادبیات]]
[[رده:شاعران]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران متأخر]]
<references />{{شاعران}}