در حال ویرایش ناسخ التواریخ در احوالات حضرت سیدالشهداء علیه السلام (بخش)

==درباره‌ کتاب==
ناسخ التواریخ از جمله کتاب هایی است که طی یک قرن، بطور کامل<ref>از جمله می توان به چاپ مجموعه مجلدات ناسخ التواریخ توسط انتشارات اساطیر در سال 1386 اشاره کرد.</ref> و جلد ششم آن، که مربوط به زندگی نامه امام حسین(ع) است، به همان ترتیب توسط موسسات مختلفی چاپ و منتشر شده است.<ref>از جمله میتوان به:

-- سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ در احوالات حضرت سیدالشهداء علیه السلام. تهران: کتابچی، 1379

-- سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ امام حسین علیه السلام به قلم روان، بازنویسی و تهدیب و تکمیل از محمد محمدی اشتهاردی. قم: ناصر، 1383

اشاره کرد.         </ref> 

لسان الملک سپهر در آغاز کتاب، خود را «بنده یزدان و چاکر سلطان، مستوفی اول دیوان اعلی» معرفی<ref>لسان الملک سپهر، جزء 1، ص 2.</ref> و تاریخ اتمام تالیف جلد ششم را: « اکنون که تاریخ هجری به هزار و دویست و نود و یک می رود.» اعلام می دارد.<ref>لسان الملک، جزء 3، ص 200.</ref> با توجه به اینکه، اعلام تاریخ مذکور در اواسط کتاب انجام می شود، به نظر می رسد تالیف آن مجلد در حدود سال‎های 1290- 1291 قمری انجام شده باشد.

تا هنگام تألیف این کتاب، کتابی بدین تفصیل دربارهٔ آن حضرت، بجز [[اسرار الشهاده|اسرارالشهاده]]، تألیف نشده بود. نویسنده عنایت داشته که زندگی امام را به تفصیل بنویسد و در این باره گفته است: «مکشوف باد که من بنده نخست روز بر ذمت نهادم که هر خبری و حدیثی را که دستخوش کلک و بنان سازم، چنان از در استقرار [استقراء] و استیعاب بپردازم که مطالعه کننده را به مراجعهٔ هیچ کتاب حاجت نیفتد. لاجرم واجب می‌کند که هر قصه را که در کتب معارف [معاریف] مورّخین و محدثین دیدار کنم، دست باز ندارم و بی‌توانی [بدون سستی و درنگ] بنگارم؛ مگر چیزی که در شمار محالات رود و از حیّز امکان بیرون افتد».<ref>لسان الملک سپهر، ج 1، ص 378.</ref>

در رابطه با انگیزه تالیف متن، مولف می نویسد: «مکشوف باد که من بنده نخست روز بر ذمت نهادم که هر خبری و حدیثی را که دستخوش کلک و بنان سازم، چنان از در استقرار و استیعاب بپردازم که مطالعه کننده را به مراجعه هیچ کتاب حاجت نیافتد. لاجرم واجب می کند که هر قصه را که در کتب معارف مورخین و محدثین دیدار کنم، دست باز ندارم و بی توانی بنگارم. مگر چیزی که در شمار محالات رود و از حیز امکان بیرون افتد.»<ref>لسان الملک سپهر، جزء 1، ص 378.</ref> تسلط سپهر بر زبان عربی، و دسترسی اش به کتابخانه سلطنتی قاجار، امکان بسیار مناسبی را برای تالیف مجلدات مختلف ناسخ التواریخ و از جمله مجلد مربوط به امام حسین (ع) فراهم کرد.<ref>حیدری، ص 141  و احمدی، ص 28.</ref>

لسان الملک در کتاب مورد بحث به هنگام نقل وقایع، سلسله اسناد روایی را ارائه نمی کند. به تعبیری دیگر او برای اسناد و روایات خود، از راوی یا روایتگران آن، یاد نمی کند.<ref>بصیری، صص 50- 51</ref> علاوه بر آن برخی از قضاوت ها و آراء لسان الملک سپهر در باب وقایع [[عاشورا]] (از جمله متفرق شدن یاران امام حسین (ع) در شب عاشورا) ، مورد نقد و تردید مولفین دیگر (صالحی نجف آبادی و استاد مطهری) قرار گرفته است.<ref>اسفندیاری، صص 88- 89.</ref> رویکرد لسان الملک سپهر در ناسخ التواریخ پیرامون واقعه عاشورا و [[کربلا]] را نیز برخی از پژوهشگران در ذیل رویکردهای عاطفی مورخان و مقتل نویسان عصر قاجار قرار داده اند.<ref>روح الهی امیری، صص 330- 331.</ref>ناسخ‌التّواریخ، که برخی از سر طعن آن را منسوخ‌التّواریخ خوانند، کتابی توصیفی است و از آنجا که نویسنده عهده‌دار نگارش تفصیلی زندگی امام بوده، بسا اخبار ضعیفی که از این و آن کتاب آورده است. بدین دلیل، و نیز به دلیل عنوان پرادّعای کتاب، همچنین به دلیل درباری بودن نویسنده، چنانکه باید، این کتاب جدی گرفته نشده است<ref>ر.ک: تحقیق دربارهٔ اون اربعین حضرت سید الشهداء (ع)، سید محمّد علی قاضی طباطبائی، ص 178</ref>. با این وصف، کتاب حاضر خالی از مطالب تحقیقی و اجتهادی نیست و تقریباً بیان کنندهٔ نظر رایج شیعه دربارهٔ امام حسین است و تا چند دهه همواره مورد استفادهٔ عموم مردم و اهل منبر بود.