اهلی شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها

پرش به ناوبری پرش به جستجو
۱٬۵۹۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۸ اکتبر ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
شیخ محمّد بن یوسف بن شهاب متخلّص به اهلی شیرازی از شعرای شیعی نامدار قرن نهم هجری است که در سال 858 ه ق.
شیخ محمد بن یوسف بن شهاب متخلص به '''اهلی شیرازی''' از شعرای شیعی نامدار قرن نهم هجری است.


در شیراز متولد شد. در جوانی از شیراز به هرات رفت و به دربار سلطان حسین بایقرا پیوست. پس از چندی به آذربایجان رفت و به مدح سلطان یعقوب آق قویونلو پرداخت و مثنوی «شمع و پروانه» را در 894 قمری به نام او سرود.
== زندگینامه ==
اهلی شیرازی در سال ۸۵۸ ه. ق در شیراز متولد شد. در جوانی از شیراز به هرات رفت و به دربار سلطان حسین بایقرا پیوست. پس از چندی به آذربایجان رفت و به مدح سلطان یعقوب آق قویونلو پرداخت و مثنوی «شمع و پروانه» را در ۸۹۴ قمری به نام او سرود.


پس از ظهور دولت صفویه به دربار شاه اسماعیل شتافت و در اشعار خود به مدح او پرداخت و مثنوی «سحر حلال» را به نام او کرد. پس از مرگ پادشاه صفوی به زادگاه خود بازگشت و در آنجا از خلق گوشه گرفت تا سرانجام در سال 942 هجری در سن 84 سالگی در گذشت و در کنار قبر حافظ مدفون است.
پس از ظهور دولت صفویه به دربار شاه اسماعیل شتافت و در اشعار خود به مدح او پرداخت و مثنوی «سحر حلال» را به نام او کرد. پس از مرگ پادشاه صفوی به زادگاه خود بازگشت و در آنجا از خلق گوشه گرفت تا سرانجام در سال ۹۴۲ هجری در سن ۸۴ سالگی در گذشت و در کنار قبر حافظ مدفون است.


اهلی از شاعران بزرگ تاریخ ادب فارسی است که در سرودن شعر دستی توانا داشت. قصاید خود را به تقلید از استادان گذشته نظیر انوری، خاقانی، ظهیر فاریابی، کمال الدّین اصفهانی و سلمان ساوجی سروده است. اهلی اصولا غزل‌سرا است و شمار غزلهای او به 1401 می‌رسد. اما قصاید، قطعات و رباعیات نیز دارد و پس از غزل شمار رباعیاتی که سروده به دیگر انواع شعر او قرونی دارد. تعدادی از قصاید اهلی در منقبت پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) و نیز مرثیه‌ی شهدای کربلا بالاخص امام حسین (ع) است. مجموعه‌ی ابیات دیوان او به 14735 می‌رسد و تعداد 12 تألیف نیز به او نسبت داده‌اند. اهلی شاعری عارف مسلک بود و از ریا و زهد فروشی گریزان بود. از اشعارش چنین بر می‌آید که زندگی را در تهیدستی می‌گذراند.
== آثار ==
 
اهلی از شاعران بزرگ تاریخ ادب فارسی است که در سرودن شعر دستی توانا داشت. قصاید خود را به تقلید از استادان گذشته نظیر انوری، خاقانی، ظهیر فاریابی، [[کمال الدین اصفهانی‌|کمال الدین اصفهانی]] و [[سلمان ساوجی‌|سلمان ساوجی]] سروده است. اهلی اصولا غزل‌سرا است و شمار غزلهای او به ۱۴۰۱ می‌رسد. اما قصاید، قطعات و رباعیات نیز دارد و پس از غزل شمار رباعیاتی که سروده به دیگر انواع شعر او قرونی دارد. تعدادی از قصاید اهلی در منقبت پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) و نیز مرثیه‌ی شهدای [[کربلا]] بالاخص [[امام حسین (ع)]] است. مجموعه‌ی ابیات دیوان او به ۱۴۷۳۵ می‌رسد و تعداد ۱۲ تالیف نیز به او نسبت داده‌اند. اهلی شاعری عارف مسلک بود و از ریا و زهد فروشی گریزان بود. از اشعارش چنین بر می‌آید که زندگی را در تهیدستی می‌گذراند.
علت تخلّص وی به «اهلی» را ارادت به اهل بیت (ع) ذکر کرده‌اند. <ref>دیوان اهلی شیرازی؛ مقدمه با تلخیص. تاریخ ادبیات در ایران؛ ج 4، ص 447- 453. مجالس المؤمنین؛ ج 2، ص 693- 696.</ref>


علت تخلص وی به «اهلی» را ارادت به [[اهل بیت (ع)]] ذکر کرده‌اند. <ref>دیوان اهلی شیرازی؛ مقدمه با تلخیص. تاریخ ادبیات در ایران؛ ج ۴، ص ۴۴۷- ۴۵۳. مجالس المومنین؛ ج ۲، ص ۶۹۳- ۶۹۶.</ref>


== اشعار ==
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| ای نقد جان، نثار شهیدان کربلا|چون خاک رهگذار شهیدان کربلا }}
{{ب| ای نقد جان، نثار شهیدان کربلا|چون خاک رهگذار شهیدان کربلا }}
خط ۲۷: خط ۲۹:
{{ب| استاده است ساقی کوثر، می طهور|بر کف، در انتظار شهیدان کربلا  }}
{{ب| استاده است ساقی کوثر، می طهور|بر کف، در انتظار شهیدان کربلا  }}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


{{شعر}}
{{شعر}}
خط ۴۲: خط ۴۳:
{{ب| یا مرتضی علی، به شهیدان روا مدار|ظلمی چنین، که چرخ ستمکار کرده است }}  
{{ب| یا مرتضی علی، به شهیدان روا مدار|ظلمی چنین، که چرخ ستمکار کرده است }}  
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
{| class="" style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> آغشته شد به خون، سرو فرقی که موی او</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">خون در درون نافه‌ی تاتار کرده است </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> قدر حسین کم نشد و شد عزیزتر</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">خود را یزید، روسیه و خوار کرده است </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> چون سوز این عزا نچکد ز دیده آب؟</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">جایی که چشم چشمه گهربار کرده است </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آن ناکسی که قصد حسین اختیار کرد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بی‌شک که قصد احمد مختار کرده است  </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> و انکس که به خاطر نبی آزرده شد از او</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">حق را ز جهل و معصیت، آزار کرده است </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> یا مرتضی علی، به شهیدان روا مدار</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ظلمی چنین، که چرخ ستمکار کرده است </span>
|}




خط ۵۳: خط ۷۹:
{{ب| زین دود سینه‌ها که برآمد عجب مدار|گر تیرگی در آینه‌ی جم گرفته است }}
{{ب| زین دود سینه‌ها که برآمد عجب مدار|گر تیرگی در آینه‌ی جم گرفته است }}


{{ب| سیمرغ‌وار گم شد ازین غصّه، خرّمی‌|کز قاف تا به قاف جهان غم گرفته است }}
{{ب| سیمرغ‌وار گم شد ازین غصه، خرمی‌|کز قاف تا به قاف جهان غم گرفته است }}


{{ب| از بار منّت کرم خاندان اوست‌|پشت فلک که همچو کمان خم گرفته است }}
{{ب| از بار منت کرم خاندان اوست‌|پشت فلک که همچو کمان خم گرفته است }}


{{ب| زال سپهر، خون جگر گوشه‌اش بریخت‌|شیری که صد هزار چو رستم گرفته است }}
{{ب| زال سپهر، خون جگر گوشه‌اش بریخت‌|شیری که صد هزار چو رستم گرفته است }}
خط ۸۹: خط ۱۱۵:


{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| ماه محرّم است و شد دجله روان ز چشم ما|بهر حسین تشنه لب، شاه شهید کربلا }}
{{ب| ماه محرم است و شد دجله روان ز چشم ما|بهر حسین تشنه لب، شاه شهید کربلا }}


{{ب| با شهدای کربلا، لاف وفا هر آن که زد|گرنه شهید گریه شد، مدّعی است و بی‌وفا }}
{{ب| با شهدای کربلا، لاف وفا هر آن که زد|گرنه شهید گریه شد، مدعی است و بی‌وفا }}


{{ب| بس که ز آتش جگر، گریه‌ی گرم می‌کنم‌|مردمک دو دیده‌ام، سوخته شد درین عزا }}
{{ب| بس که ز آتش جگر، گریه‌ی گرم می‌کنم‌|مردمک دو دیده‌ام، سوخته شد درین عزا }}
خط ۹۷: خط ۱۲۳:
{{ب| دشمن آل مرتضی، پرده‌ی خویش می‌درد|پنجه‌ی شیر حق کجا، روبه حیله‌گر کجا؟ }}
{{ب| دشمن آل مرتضی، پرده‌ی خویش می‌درد|پنجه‌ی شیر حق کجا، روبه حیله‌گر کجا؟ }}


{{ب| بنده‌ی اهل بیت شده اهلی از آن همیشه است‌|روی نیاز بر زمین، دست امید بر دعا <ref>سیری در مرثیه عاشورایی؛ ص 195 و 196.</ref> }}
{{ب| بنده‌ی اهل بیت شده اهلی از آن همیشه است‌|روی نیاز بر زمین، دست امید بر دعا <ref>سیری در مرثیه عاشورایی؛ ص ۱۹۵ و ۱۹۶.</ref> }}




خط ۱۰۴: خط ۱۳۰:
==منابع==
==منابع==


دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 795-796.
* دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌۲، ص: ۷۹۵-۷۹۶.


==پی نوشت==
==پی نوشت==
خط ۱۱۱: خط ۱۳۷:
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران متقدم]]
[[رده:شاعران متقدم]]
<references />

منوی ناوبری