طایفه‌اى از قریش، که نسب آنان به امیه بن خلف از فرزندان «عبد شمس» مى‌رسد. امیه از دشمنان سرسخت پیامبر اسلام (ص) بود و فرزندان او و کلا بنى امیه همواره با بنى هاشم مخالف و کینه‌توز بودند.[۱] با پیامبر به نحوى، با على (ع) به نحو دیگر و با امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و سایر ائمه (ع) به گونه دیگرى خصومت مى‌ورزیدند. رسول خدا (ص) آنان را لعنت کرد. در قرآن، «شجرۀ ملعونه» (سورۀ اسراء آیه 60) به بنى امیّه تفسیر شده است.[۲]

این دودمان، با عترت پیامبر و آل على دشمنى شدید داشتند و بزرگانى از آنان در جنگهاى صدر اسلام به تیغ مسلمانان کشته شده بودند. یزید و معاویه از نسل اینان بودند که آن دشمنی‌ها را با على و آل على نشان دادند. «اینان از زمان معاویه در سال 41 هجرى به حکومت رسیدند و تا سال 132 هجرى حکومت داشتند و مرکز حکومتشان در شام بود.

خلفای بنی امیه

بنی امیه

خلفا

عنوان


معاویه بن ابی سفیان
یزید بن معاویه
معاویة بن یزید
مروان بن حکم
عبدالملک بن مروان
ولید بن عبدالملک
سلیمان بن عبدالملک
عمر بن عبدالعزیز
یزید بن عبدالملک
هشام بن عبدالملک
ولید بن یزید
یزید بن ولید
ابراهیم بن الولید
مروان بن محمد

دورهٔ سلطنت


41 قمری-60 قمری
60 قمری-64 قمری
64 قمری-64 قمری
64 قمری-65 قمری
65 قمری-86 قمری
86 قمری-96 قمری
96 قمری-99 قمری
99 قمری-101 قمری
101 قمری-105 قمری
105 قمری-125 قمری
125 قمری-126 قمری
126 قمری-126 قمری
126 قمری-127 قمری
127 قمری[132 قمری

وزرا و امرای سرشناس

مغیرة بن شعبه ثقفی
زیاد بن ابیه
عمرو عاص
مسلم بن عقبه مری
عبیدالله بن زیاد
ضحاک بن قیس
حسان بن مالک کلبی
حجاج بن یوسف ثقفی
مسلمة بن عبدالملک
خالد بن عبدالله قسری
یوسف بن عمر ثقفی
یزید بن عمر ابن هبیره

چهره‌های سرشناس هم‌عصر

امام حسن
امام حسین
امام سجاد
امام باقر
امام صادق
زید بن علی
مختار بن ابوعبید ثقفی
عبدالله بن زبیر
مصعب بن زبیر
عبدالرحمن بن محمد بن اشعث
یزید بن مهلب
خالد بن عبدالله قسری
عبدالله بن عمر بن عبدالعزیز
عبدالله بن معاویه علوی
ضحاک بن قیس شیبانی
ابوحمزه مختار بن عوف خارجی
ابومسلم خراسانی
قحطبه بن شبیب طایی

رویدادهای مهم

صلح امام حسن
واقعه عاشورا
واقعه حره
قیام زبیریان
قیام مختار
قیام زید بن علی
قیام مغیرة بن سعید عجلی
قیام مروان بن محمد
قیام عبدالله بن معاویه علوی
قیام ضحاک بن قیس شیبانی
قیام ابوحمزه مختار بن عوف خارجی

به تبع حکومتهاى روم و فارس، بساط و تشریفات و تجملات و عیش و نوشهایى راه انداخته بودند. بعضى از خلفاى بنى امیه عبارت بودند از:

و...که با مروان حمار، این سلسله منقرض شد، در جریان قیام ابو مسلم خراسانى.» [۳] مدّت حکومتشان هزار ماه[۴] بود، از زمان امام حسن مجتبى (ع) تا زمان روى کار آمدن سفّاح، یعنى 90 سال و 11 ماه و 13 روز دقیقا طول کشید. بعضى آیۀ «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» را بر هزار ماه حکومت آنان تأویل کرده‌اند.[۵] ابو سفیان، در اولین روز به خلافت رسیدن عثمان به او توصیه کرد که: پس از قبیلۀ تیم و عدى (که أبو بکر و عمر از آن بودند) اینک حکومت به دست تو افتاده است، آن را همچون توپى در میان بنى امیه دست به دست بگردان. این سلطنت است نه چیز دیگر، من به بهشت و جهنّمى باور ندارم.[۶]

امویان سنت رسول خدا را تغییر دادند. خود پیامبر پیشگویى کرده بود که چنین خواهد شد: «انّ اوّل من یبدّل سنّتى رجل من بنى امیّة»

این شعر نیز که بى‌اعتقادى امویان را به خدا و قیامت و وحى مى‌رساند، از زبان یزید نقل شده است که:

لعبت هاشم بالملک فلا خبر جاء و لا وحى نزل[۷]

در زیارت عاشورا، از آل ابو سفیان، آل زیاد، آل مروان و بنى امیه نام برده شده و مورد لعنت قرار گرفته‌اند. امام حسین (ع) نیز در پاسخ سخن مصرانه مروان که مى‌خواست امام با یزید بیعت کند، فرمود:

از جدم شنیدم که مى‌فرمود خلافت بر آل ابو سفیان حرام است «الخلافة محرّمة على آل ابى سفیان».


منابع

جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج1، ص 78-79.

پی نوشت

  1. ر.ک: «النزاع و التخاصم بین بنى امیّة و بنى هاشم» از: مقریزى.
  2. سفینة البحار، ج 1، ص 46.
  3. معارف و معاریف، ج 1، ص 412. درباره وقایع زمان خلفاى بنى امیه و شناخت آنها، از جمله رجوع کنید به: تتمة المنتهى، شیخ عباس قمى و نیز منتهى الأرب (ترجمه) جلد 5 و 6.
  4. کتاب «هزار ماه سیاه» شرح جنایات امویان را در بردارد. نیز ر.ک: «شیعه و زمامداران خودسر» ترجمۀ «الشیعة و الحاکمون» از محمد جواد مغنیه.
  5. مروج الذّهب، ج 3، ص 235.
  6. استیعاب، ج 2، ص 690.
  7. اشعار از «ابن زبعرى» است که یزید به آنها استشهاد کرده است.