اربعين

اربعین در لغت به معنای چهل و چهلم است.

در فرهنگ اسلامى و در معارف عرفانى، عدد چهل (اربعین) جایگاه خاصّى دارد. چلّه‌نشینى براى رفع حاجت یا رسیدن به مقامات سلوک و عرفان معروف است. حفظ کردن چهل حدیث، اخلاص چهل صباح، کمال عقل در چهل سالگى، دعا براى چهل مؤمن، چهل شب چهارشنبه و...بسیارى از این نمونه‌ها و موارد.

در فرهنگ عاشورا، اربعین به چهلمین روز شهادت حسین بن على (ع) گفته مى‌شود که مصادف با روز بیستم ماه صفر است. از سنّتهاى مردمى، گرامیداشت چهلم مردگان است که، به یاد عزیز فوت‌شدۀ خویش، خیرات و صدقات مى‌دهند و مجلس یاد بود برپا مى‌کنند.

در روز بیستم صفر نیز، شیعیان، عظیمترین مراسم سوگوارى را در کشورها و شهرهاى مختلف به یاد عاشوراى حسینى برپا مى‌کنند و همراه با دسته‌هاى سینه‌زنى و عزادارى به تعظیم شعائر دینى مى‌پردازند. در شهر کربلا، اربعین حسینى عظمت و شکوه خاصّى دارد و دسته‌هاى عزادار،مراسمى پرشور برپا مى‌کنند.

در نخستین اربعین شهادت امام حسین (ع)، جابر بن عبد الله انصارى و عطیّۀ عوفى موفق به زیارت تربت و قبر سید الشهدا شدند. بنا به برخى نقلها، در همان اربعین، کاروان اسراى اهل بیت (ع) در بازگشت از شام و سر راه مدینه، از کربلا گذشتند و با جابر دیدار کردند. البته برخى از مورّخان هم آن را نفى کرده و نپذیرفته‌اند. از جمله مرحوم محدّث قمى در منتهى الآمال دلایلى ذکر مى‌کند که دیدار اهل بیت از کربلا در اربعین اوّل نبوده است.

بعضى از علما نیز در این باره تحقیق مبسوط و مستقلّى انجام داده‌اند که منتشر شده است. به هر حال، تکریم این روز و احیاى خاطرۀ غمبار عاشورا، رمز تداوم شور عاشورایى در زمانهاى بعد بوده است.

به یاد کربلا دلها غمین است		دلا خون گریه کن چون اربعین است
پیام خون، خطاب آتشین است		بقاء دین، رهین اربعین است
که تاریخ پر از خون و شهادت		سراسر اربعین در اربعین است
بسوز اى دل که امروز اربعین است		عزاى پور ختم المرسلین است
مرام شیعه در خون ریشه دارد		نگهبانى ز خط خون چنین است

منابع

• برگرفته از جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج1، ص41-42.