ازد
ازد، یکی از قبیله‌های بزرگ و نامور عرب است که بزرگان، علم و شاعران شیعی مشهوری از آن برخاسته‌اند. نسب و نسبت این قببله به ازد، فرزند غوث بن نبت بن مالک بن زید بن کهلان بن سبا، می‌رسد که به چهار شاخه تقسیم می‌شود:
- بنی ازد عمّان
- بنی ازد السّراة
- بنی ازد شنوه
- بنی ازد غسّان
بنی ازد در ماجراهای تاریخ اسلام نقش فراوان داشته‌اند. شجاعت و جنگاوری، حمیت و غیرت، زبان‌آوری و فصاحت از ویژگی‌های این قبیله بوده‌است. در سال 14 هجری قبیله بنی ازد در جنگ قاسدیه شرکت کردند و این آغاز هجرت بنی ازد به عراق بود.
از میان چهار گروه ازدی، ازدی‌های عمّان هب شهر کوفه رفتند و محله‌ای به نام بنی ازد را به خود اختصاص دادند. این محله از شلوغ‌ترین محلات کوفه محسوب می‌شد و در جنوب مسجد اعظم کوفه و در قبله‌گاه مسجد نزدیکی محله قبیله بنی کنده واقع بود.
چند مسجد نیز قبل از سال 50 هجری به نام خود در کوفه بنا کرد. در جنگ جمل، ازدی‌ها به دو دسته تقسیم شدند. عده‌ای از آن‌ها کنار علی بن ابی طالب (ع)، و تعدادی زیر لوای عایشه بودند. در این نبرد دو هزار جنگجوی ازدی به قتل رسید. در سال 37 هجری، هنگام تمرد معاویه از حضرت علی (ع)، قبیله بنی ازد به دو دسته تقسیم شدند. قسمتی در کنار علی (ع) و قسمتی زیر لوای معاویه گرد آمدند.
نقش قبیله بنی ازد در واقعه عاشوراویرایش
هنگام ورود مسلم بن عقیل به کوفه، جمعی از قبیله با او بیعت کردند. در واقعه کربلا نیز شهیدانی چون قاسم بن حبیب ازدی، مسلم بن کثیر ازدی و برادرش، النعن عمر ازدی، از این قبیله شرکت داشتند.
عبدالله بن عفیف ازدی، نخستین شهید بعد از واقعه طف، در دفاع از سیدالشهدا (ع) از این قبیله است. این شهید نابینا دو چشمش را در جمل و صفین از دست داده بود و در مجلس عبیدالله در مسجد اعظم کوفه به عبیدالله اعتراض کرد و نخستین قیام ضد بنی امیه پس از کربلا را بنیان نهاد.
پس از سال 60 هجری، قبیله ازد قدرت خود را در عراق از دست داد و در سال 64ق پس از مرگ یزید، ابن زیاد به قبیله ازد پناهنده شد و تلاش کرد تا دو قبیله ازد و ربیعه با هم یک شوند. در زمان قیام مختار ثقفی نیز، عبدالرحمان بن مخنف ازدی، از بزرگان ازد کوفه، به مخالف با او برخاست.