checkuser
۲٬۳۶۳
ویرایش
(صفحهای تازه حاوی «زندگینامه احمد(صفائى)جندقى دومین فرزند یغماى جندقى(1276-1196)است که در سال 1236 ه...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
زندگینامه | '''صفائی جندقی''' (۱۲۳۶ ه. ق-۱۳۱۴ ه. ق) از شعراى آیینى در سده سیزدهم و اوایل سده چهاردهم هجرى است. {{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | ||
| نام =صفائی جندقی | |||
| تصویر = | |||
| اندازه تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
| نام اصلی =احمد جندقى | |||
| زمینه فعالیت =شعر آیینی | |||
| ملیت =ایرانی | |||
| تاریخ تولد =۱۲۳۶ ه. ق | |||
| محل تولد =خور (مرکز منطقۀ جندق و بیابانک) | |||
| والدین =یغماى جندقى و هما سلطان | |||
| تاریخ مرگ =۱۳۱۴ ه. ق | |||
| محل مرگ =جندق | |||
| علت مرگ = | |||
| محل زندگی =جندق | |||
| مختصات محل زندگی = | |||
| مدفن = | |||
|در زمان حکومت = | |||
|اتفاقات مهم = | |||
| نام دیگر = | |||
|لقب = | |||
|بنیانگذار = | |||
| پیشه = | |||
| سالهای نویسندگی = | |||
|سبک نوشتاری =عراقى | |||
|کتابها = | |||
|مقالهها = | |||
|نمایشنامهها = | |||
|فیلمنامهها = | |||
|دیوان اشعار = | |||
|تخلص =صفائی | |||
|فیلم(های) ساخته بر اساس اثر(ها)= | |||
| همسر = | |||
| شریک زندگی = | |||
| فرزندان = | |||
|تحصیلات = | |||
|دانشگاه = | |||
|حوزه = | |||
|شاگرد = | |||
|استاد = | |||
|علت شهرت =ترکیببند عاشورایی ۱۱۴ بندی | |||
| تأثیرگذاشته بر = | |||
| تأثیرپذیرفته از = | |||
| وبگاه = | |||
|گفتاورد = | |||
|امضا = | |||
}} | |||
==زندگینامه== | |||
احمد | میرزا احمد<ref>صفائى.</ref> جندقى دومین فرزند [[یغماى جندقى]]<ref>۱۲۷۶-۱۱۹۶.</ref> است که در سال ۱۲۳۶ ه. ق درخور، مرکز منطقه جندق و بیابانک به دنیا آمدهاست. مادر او هما سلطان از اهالى کاشان و از بستگان حاج ملا احمد نراقى (مجتهد مشهور شیعى) دومین همسر یغماى جندقى است. پدرش یغما، وی را به نام و تخلص ملا احمد نراقی که تخلص «صفایی» داشت نامید. میرزا احمد تحصیلات مقدماتى را در زادگاهش فراگرفت و سپس نزد پدر و برادرش (میرزا اسماعیل هنر) به تکمیل معلومات خود پرداخت. صفائى جندقى پس از سفرهایى به سمنان و تهران، روستاى جندق را براى اقامت برگزید و تا پایان عمر در همان جا از راه کشاورزى و دامدارى به امرار معاش پرداخت. صفائى جندقى در مدت حیات خود چهار همسر برگزید و از آنان داراى 20 فرزند شد که برخى از آنان اهل ادب و هنر بودند: محمدحسن کیوان ملقب به عمادالشعراء<ref>۱۳۲۵-۱۲۶۰.</ref>، میرزا محمدحسین متخلص به «فرهنگ» و متولد ۱۲۶۹ ه. ق، میرزا ابوالقاسم وفائى<ref>متولد ۱۲۸۳ ه. ق</ref> ادیب و خوشنویس و میرزا عبدالکریم<ref>متولد ۱۲۹۶ ه. ق</ref> که اغلب نسخههاى دیوان صفائى جندقى به خط اوست. محمدحسن کیوان، فرزند ارشد صفائى جندقى از جانب ظلالسلطان (حاکم اصفهان) به «عمادالشعراء» ملقب شده و در شعر از تخلص «خرد» استفاده مىکرده و منظومۀ هزار و یکشب او حاوى داستانهاى نو و ابتکارى است و همو در شمار نخستین شاعرانى است که براى کودکان نیز شعر مىسرودهاست. فرزند او میرزا فتحالله مشهور به «کیوان ثانى»<ref>متوفاى ۱۳۳۲ ه. ق</ref> از شاعران منطقۀ بیابانک بوده و در شعر «پرویز» تخلص مىکردهاست.<ref>دیوان اشعار صفائى جندقى، با تصحیح و مقدمۀ سید على آل داود، چاپ و انتشارات آفرینش، تهران ۱۳۷۰.</ref> | ||
==آثار== | |||
وى | [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=558553&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دیوان] چاپى صفائى جندقى شامل غزلیات، انابتنامه، رباعیات انابیه، رباعیات عاشقانه، ماده تاریخها، مراثى عاشورایى در ۱۱۴ بند، مثنوى «رقیهنامه» حاوى ۳۱۵ بیت، نوحهها و ترجیعبند است که با تصحیح آقاى سید على آل داود توسط چاپ و انتشارات آفرینش در سال ۱۳۷۰ چاپ و منتشر شدهاست. همچنین مجموعهای از مراثی وی که در حدود 128 بند است و به پیروی از محتشم کاشانی سروده در سال ۱۳۱۵ هجری در تهران چاپ شدهاست. او در سبک عراقى طبعآزمایى کرده و اشعارش ساده و دلنشین و عارى از پیچیدگىهاى لفظى و معنوى است. در میان آثار منظوم وى ترکیببند عاشورایى او که در ۱۱۴ بند به تعداد سورههاى قرآن کریم سامان یافته، مشهور است. «انابتنامۀ»او که حاوى نثر و نظم است حال و هواى نیایشى دارد. ترکیببند عاشورایى صفائى جندقى علىرغم جاذبههایى که دارد، یکدست نیست؛ ولى داراى بندهاى ممتازى است خصوصا اولین و بیست و نهمین بند آنکه از آثار مشهور عاشورا در زبان فارسى به شمار مىرود و الهامبخش شاعران آیینى در سرودن اشعار ماتمى است، و نوحههاى عاشورایى او نیز توسط نوحهسرایان استفاده میشود. | ||
==اشعار== | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| بیمار کربلا به تن از تب، توان نداشت|تاب تن از کجا؟ که توان بر فغان نداشت }} | |||
{{ب| گر تشنگی ز پا نفکندش غریب نیست|آب آنقدر که دست بشوید ز جان نداشت }} | |||
{{ب| در کربلا کشید بلایی که پیش وهم|عرش عظیم طاقت نیمی از آن نداشت }} | |||
{{ب| ز آمد شدِ غم اسرا در سرای دل|جایی برای حسرت آن کشتگان نداشت }} | |||
{{ب| در دشت فتنهخیز که زان سروران، تنی|جز زیر تیغ و سایهی خنجر امان نداشت }} | |||
{{ب| این صید هم که ماند نه از باب رحم بود|دیگر سپهر، تیر جفا در کمان نداشت }} | |||
{{ب| یا کور شد جهان که نشانی ازو ندید|یا کاست او چنان که ز هستی نشان نداشت }} | |||
{{ب| از دوستانش آن همه یاری یقین نبود|وز دشمنان هم این همه خواری گمان نداشت }} | |||
{{ب| از بهر دوستان وطن غیر داغ و درد|میرفت سوی یثرب و هیچ ارمغان نداشت }} | |||
{{ب| تا شام هم ز کوفه در آن آفتاب گرم|جز سایهی سر شهدا سایبان نداشت }} | |||
{{ب| از یک شرار آه، چرا چرخ را نسوخت|در سینه آتش غم خود گر نهان نداشت؟ }} | |||
{{ب| | {{ب| وز یک قطار اشک چرا خاک را نشست|گر آستین به دیدهی گوهرفشان نداشت؟ <ref> برگرفته از مجموعه مراثی صفایی جندقی که به سال ۱۳۱۵ ه. ش به وسیلهی اسداله محبون جندقی چاپ شده است.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
{{ب| خود نام آسمان و | === اولین بند از ترکیب ۱۱۴ بندى === | ||
'''۱''' | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| اى از ازل به ماتم تو در بسیط خاک | گیسوى شام باز و، گریبان صبح چاک }} | |||
{{ب| خود نام آسمان و زمین، آن چه اندر او | از نامۀ وجود چه باک ار کنند چاک؟ }} | |||
{{ب| تا جسم چاک چاک تو عریان به روى دشت | جان جهانیان همه زیبد به زیر خاک }} | {{ب| تا جسم چاک چاک تو عریان به روى دشت | جان جهانیان همه زیبد به زیر خاک }} | ||
{{ب| | {{ب| ارواح، شاید ار همه قالب تهى کنند | تا رفت جان پاک تو از جسم تابناک }} | ||
{{ب| تخت زمین به جنبش اگر | {{ب| تخت زمین به جنبش اگر اوفتد، چه بیم؟ | رخش سپهر از حرکت ایستد چه باک؟ }} | ||
{{ب| | {{ب| هم، آه سفلیان به فلک خیزد از زمین | هم، اشک علویان به سمک ریزد از سماک }} | ||
{{ب| خون تو آمده است امان بخش خون خلق | خون را به خون که گفته نشاید نمود پاک؟! }} | {{ب| خون تو آمده است امان بخش خون خلق | خون را به خون که گفته نشاید نمود پاک؟! }} | ||
{{ب| تنها مقیم | {{ب| تنها مقیم بارگهت، قلبنا لدیک! | سرها نثار خاک رهت، روحنا فداک! }} | ||
{{ب| | {{ب| خاک سیه به فرق قدح خوارهاى، که فرق | نشناخت خون پاک تو از شیر دخت تاک }} | ||
{{ب| خوناب دل ز دیده «صفائى» بیا ببار | شرحى ز سرگذشت شهیدان کن آشکار <ref>همان، ص 273 و ۲۷۴.</ref> }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
'''۲''' | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| باز از افق هلال محرم شد آشکار | بر چهر چرخ، ناخن ماتم شد آشکار }} | |||
{{ب| | {{ب| نى! نى! به قتل تشنهلبان از نیام چرخ | خون ریز خنجرى است که کم کم شد آشکار }} | ||
{{ب| | {{ب| یا برفراشت رایت ماتم دگر سپهر | و اینک طراز طرۀ پرچم، شد آشکار }} | ||
{{ب| یا | {{ب| یا از براى زخم شهیدان تشنهلب | از جیب مهر، نسخۀ مرهم شد آشکار }} | ||
{{ب| | {{ب| دلها گشاید از مژه سیلاب لعل رنگ | از نوک ناوکى که درین دم شد آشکار }} | ||
{{ب| | {{ب| این ماه نیست، نعل مصیبت در آتش است | کز بهر داغ دودۀ آدم شد آشکار }} | ||
{{ب| این | {{ب| صبح نشاط دشمن و، شام عزاى دوست | این سور ماتمى است که با هم شد آشکار }} | ||
{{ب| | {{ب| باز از نهاد نوحهسرایان، فراز و پست | آشوب رستخیز به عالم شد آشکار }} | ||
{{ب| | {{ب| آهم به چرخ رفت و، سرشکم به خاک ریخت | اکنون نتیجۀ دل پرغم شد آشکار }} | ||
{{ب| | {{ب| ز افغان سینه، ابر پیاپى پدید گشت | ز امواج دیده، سیل دمادم شد آشکار }} | ||
{{ب| | {{ب| آهم: شراره خیز و،سرشکم: ستارهریز | این آب و آتشى است که توام شد آشکار }} | ||
{{ب| | {{ب| نظم ستارگان مگر از یکدگر گسیخت! | یا اشک این عزاست که گردون ز دیده ریخت <ref>همان،ص ۲۷۴.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
{{ب| | '''۳''' | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| بست آسمان کمر چو به آزار اهل بیت | بگشود در زمین بلا، بار اهل بیت }} | |||
{{ب| بر یثرب و حرم دو جهان سوخت، تا فتاد | با کربلا و کوفه سر و کار اهل بیت }} | |||
{{ب| روزى لواى آل على شد نگون، که زد | خرگه به صحن ماریه، سردار اهل بیت }} | |||
{{ب| روزى لواى آل على شد | |||
{{ب| ز آن کاروان جز آتش حسرت به جا نماند | چون کوچ کرد قافله سالار اهل بیت }} | {{ب| ز آن کاروان جز آتش حسرت به جا نماند | چون کوچ کرد قافله سالار اهل بیت }} | ||
{{ب| لبتشنه جان | {{ب| لبتشنه جان سپرد، مگر برد دجله را | سیل سرشک دیدۀ خونبار اهل بیت؟ }} | ||
{{ب| دشمن ندانم آتش کین در خیام زد؟ | یا در گرفت ز آه | {{ب| دشمن ندانم آتش کین در خیام زد؟ | یا در گرفت ز آه شرر بار اهل بیت؟! }} | ||
{{ب| گردون چرا نگون نشد آن دم که از حرم | شد بر | {{ب| گردون چرا نگون نشد آن دم که از حرم | شد بر سپهر، نالۀ زنهار اهل بیت؟ }} | ||
{{ب| از آتش سموم مخالف به کربلا | یک گل نماند در همه گلزار اهل بیت }} | {{ب| از آتش سموم مخالف به کربلا | یک گل نماند در همه گلزار اهل بیت }} | ||
{{ب| بعد از برادران و عزیزان و همرهان | حسرت:سپاه | {{ب| بعد از برادران و عزیزان و همرهان | حسرت: سپاه و، آه: علمدار اهل بیت! }} | ||
{{ب| تشویش و خوف و واهمه:غمخوار بیکسان! | اندوه و رنج و حسرت و غم:یار اهل بیت! }} | {{ب| تشویش و خوف و واهمه: غمخوار بیکسان! | اندوه و رنج و حسرت و غم: یار اهل بیت! }} | ||
{{ب| زنجیر و غل و بند:نگهدار پور و دخت! | شمشیر و تازیانه:پرستار اهل بیت! }} | {{ب| زنجیر و غل و بند: نگهدار پور و دخت! | شمشیر و تازیانه: پرستار اهل بیت! }} | ||
{{ب| خاشاک دشت:مرهم اعضاى کشتگان! | خوناب چشم:شربت بیمار اهل بیت! }} | {{ب| خاشاک دشت: مرهم اعضاى کشتگان! | خوناب چشم: شربت بیمار اهل بیت! }} | ||
{{ب| خفتى به خاک و خون تو | {{ب| خفتى به خاک و خون تو و، در ماتمت ندید | جز خواب مرگ، دیدیدۀ بیدار اهل بیت }} | ||
{{ب| نگذاشت خصم سفله حجابى به هیچ وجه | جز گرد ماتم تو به رخسار اهل بیت! }} | {{ب| نگذاشت خصم سفله حجابى به هیچ وجه | جز گرد ماتم تو به رخسار اهل بیت! }} | ||
{{ب| این جور از سلالۀ | {{ب| این جور از سلالۀ آدم، زیاد بود | عُشرى از آن هم، از همه عالم زیاد بود <ref>همان، ص ۲۷۵-۲۷۶.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}}۴ | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| تنها نه خاکیان به تو جیحون گریستند | در ماتم تو، جن و ملک خون گریستند }} | |||
{{ب| خاکم به سر، برآر سر از خاک و در نگر | تا بر تو آسمان و زمین چون گریستند }} | |||
{{ب| | {{ب| چون سیل خون نشست زمین را؟ که عرش و فرش | از حد و نظم و ضابطه، بیرون گریستند }} | ||
{{ب| | {{ب| تا از عطش کبود شدت لب، فرات و نیل | از رود دیده سیل جگرگون گریستند }} | ||
{{ب| | {{ب| تا بر سنان، سرت سوى گردون بلند شد | بر فرشیان، ملایک گردون گریستند }} | ||
{{ب| | {{ب| هر چند خود ز اهل زمین سرزد این عمل | افلاکیان بر اهل زمین خون گریستند }} | ||
{{ب| | {{ب| بر تشنگان کشتۀ کوى تو، کاینات | از زخم کشتگان تو افزون گریستند }} | ||
{{ب| | {{ب| شد جیب روزگار به خون رشک لالهزار | خلقى ز بس به پهنۀ هامون گریستند }} | ||
{{ب| | {{ب| شد این عزاى خاص چنان عام، تا به هم | هشیار و مست و عاقل و مجنون گریستند }} | ||
{{ب| سوزند آفرینش اگر در غمت، سزاست | بر داغ ابتلاى تو این سوختن به جاست <ref>همان، ص ۲۷۶.</ref> }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{ب| سوزند آفرینش اگر در | |||
'''۵''' | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| یک تیر از کمان حوادث برون نشد | کآن را قدر به سینۀ او رهنمون نشد! }} | {{ب| یک تیر از کمان حوادث برون نشد | کآن را قدر به سینۀ او رهنمون نشد! }} | ||
{{ب| در حیرتم که با همه سنگینى | {{ب| در حیرتم که با همه سنگینى دلى، سپهر | از تاب آتش جگرش آب چون نشد؟ }} | ||
{{ب| | {{ب| آبى که بسته ماند بر اسباط مصطفى | در کام قبطیان ظلوم از چه خون نشد؟ }} | ||
{{ب| | {{ب| معمار هشت روضۀ مینو ز دست رفت | این طاق نه رواق چرا بیستون نشد؟ }} | ||
{{ب| | {{ب| با آنکه موج خون شهیدان به چرخ رفت | یا للعجب که روى فلک لالهگون نشد! }} | ||
{{ب| | {{ب| گردون دون نگر، که به میدان کفر و دین | جز بر مراد مردم بیدین دون نشد }} | ||
{{ب| | {{ب| ظلمى که شد بر آل پیمبر، به هیچکس | از ابتداى خلق جهان تا کنون، نشد }} | ||
{{ب| | {{ب| سرى نهفتهاند درین، ورنه ز انبیا | یک تن به صد هزار بلا آزمون نشد }} | ||
{{ب| در حق یک تن، این همه جور و ستم چرا؟ | بر روى یک دل، این همه اندوه غم چرا؟ <ref>همان، ص ۲۸۳.</ref> }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
'''۶''' | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| در داد تن به مرگ، چو کارش ز جان گذشت | بگذاشت پاى بر سر جان، وز جهان گذشت }} | |||
{{ب| | {{ب| آمد به حربگاه و، به هر گام ز اهل بیت | صد رستخیز عام بر آن ناتوان گذشت }} | ||
{{ب| | {{ب| چندان به کشتگان خود از چشم و دل گریست | کآب از رکاب پر شد و خون از عنان گذشت }} | ||
{{ب| | {{ب| دشمن، ز شق کمانى خود دست برنداشت | هر چند تیر نالۀ وى ز آسمان گذشت }} | ||
{{ب| | {{ب| از تاب زخم و، کوشش حرب و، غم حریم | جان ناگذشته از سر تن، تن ز جان گذشت! }} | ||
{{ب| | {{ب| و آن گه به روى خاک درافتاد و، کار او | از گرز و تیغ و دشنه و تیر و سنان گذشت }} | ||
{{ب| و آن | {{ب| در موج اشک و خون گلو، تشنه جان سپرد | وز پیش چشمش آن دو سه نهر روان گذشت }} | ||
{{ب| برق ستیزه، خشک و ترش برگ و بار سوخت | بر یک بهار گلشن او، صد خزان گذشت }} | |||
{{ب| برق | |||
{{ب| مردان به خاک و خون همه خفتند تشنهکام | با آنکه موج اشک زنان از میان گذشت }} | {{ب| مردان به خاک و خون همه خفتند تشنهکام | با آنکه موج اشک زنان از میان گذشت }} | ||
{{ب| تنها به راه دوست نه دست از حرم کشید | بفشرد پاى | {{ب| تنها به راه دوست نه دست از حرم کشید | بفشرد پاى و، بر سر خود هم قلم کشید <ref>همان، ص ۲۹۱.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
{{ب| بیمار | '''۷''' | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| بیمار کربلا، به تن از تب توان نداشت | تاب تن از کجا؟ که توان بر فغان نداشت }} | |||
{{ب| گر تشنگى ز پا | {{ب| گر تشنگى ز پا نفکندش، غریب نیست | آب آن قدر که دست بشوید ز جان نداشت }} | ||
{{ب| در کربلا کشید | {{ب| در کربلا کشید بلایى، که پیش وَهْم | عرش عظیم طاقت نیمى از آن نداشت }} | ||
{{ب| ز آمدْ شدِ غم اسرا در سراى دل | جایى براى حسرت آن کشتگان نداشت }} | {{ب| ز آمدْ شدِ غم اسرا در سراى دل | جایى براى حسرت آن کشتگان نداشت }} | ||
خط ۱۹۰: | خط ۲۴۵: | ||
{{ب| جامى به کام تفتۀ طفلان از آن نریخت | کاو غیر اشک در نظر آبى روان نداشت }} | {{ب| جامى به کام تفتۀ طفلان از آن نریخت | کاو غیر اشک در نظر آبى روان نداشت }} | ||
{{ب| در دشت فتنه | {{ب| در دشت فتنه خیز، کز آن سروران تنى | جز زیر تیغ و سایۀ خنجر امان نداشت؛ }} | ||
{{ب| از | {{ب| این صید هم که ماند نه از باب رحم بود | دیگر سپهر، تیر جفا در کمان نداشت }} | ||
{{ب| | {{ب| یا کور شد جهان، که نشانى ازو ندید | یا کاست او چنان، که ز هستى نشان نداشت }} | ||
{{ب| از | {{ب| از بهر دوستان وطن، غیر داغ و درد | مىرفت سوى یثرب و، هیچ ارمغان نداشت }} | ||
{{ب| | {{ب| تا شام هم، ز کوفه در آن آفتاب گرم | بر فرق جز سر شهدا، سایبان نداشت }} | ||
{{ب| از یک شرار آه، چرا چرخ را نسوخت؟ | در سینه، آتش غم خود گر نهان نداشت }} | |||
{{ب| چون مرغ سربریده و، چون صید خورده تیر | جان از حیات: سرد و، دل از زندگیش: سیر <ref>همان، ص ۲۹۳.</ref> }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{ب| در شرح این ستم که نگفتم یک از هزار | چون نامه:روسیاهم و چون خامه:شرمسار }} | '''۸''' | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| در شرح این ستم که نگفتم یک از هزار | چون نامه: روسیاهم و چون خامه: شرمسار }} | |||
{{ب| آن داستان کجا | {{ب| آن داستان کجا و، کجا این بیان سست؟ | از گفت خویش آمدم اینک به اعتذار }} | ||
{{ب| این امر ناصواب که شد وضع در زمین | تغییر یافت تا ابد اوضاع روزگار }} | {{ب| این امر ناصواب که شد وضع در زمین | تغییر یافت تا ابد اوضاع روزگار }} | ||
{{ب| هر صبح و شام گه ز | {{ب| هر صبح و شام گه ز فلق، گاه از شفق | گردون به بر لباس غضب پوشد آشکار }} | ||
{{ب| روح | {{ب| روح القدس، هر آینه با صد هزار چشم | تا حشر گرید از غم این کشته، زار زار }} | ||
{{ب| در سوگ این ستم | {{ب| در سوگ این ستم زده، فرزند مام دهر | هر شام گیسوان کند از مویه تار تار }} | ||
{{ب| | {{ب| دهقان، به فرق سنبل و ریحان بهار و دى | خاک سیاه ریزد ازین غصه بار بار }} | ||
{{ب| | {{ب| کاش، آبیار ابر به دامان دشت و کوه | سیلاب خون روانکند از چشم جویبار }} | ||
{{ب| هر شب به فرق اهل عزا تا | {{ب| هر شب به فرق اهل عزا تا سحر، سپهر | انجم به جاى دامن گوهر کند نثار }} | ||
{{ب| یک | {{ب| یک نم، به چشم دجله و شط آب شرم نیست | خشکیدى ادنه ز آتش خجلت سرابوار }} | ||
{{ب| آمد | {{ب| آمد خزان، بهار جوانان هاشمى | یا رب دگر مباد خزان را ز پى بهار! }} | ||
{{ب| آویزدت به دامن دل خارهاى غم | روزى اگر به خاک شهیدان کنى گذار }} | {{ب| آویزدت به دامن دل خارهاى غم | روزى اگر به خاک شهیدان کنى گذار }} | ||
{{ب| بر حصیر ذلت | {{ب| بر حصیر ذلت و، جن بر سریر جاه | از کین مهر شکوه کنم یا ستیز ماه؟ <ref>همان، ص ۳۱۴.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}}۹ | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| گیتى پس از تو دایرهاش بىمدار باد | افلاک: با درنگ و، زمین: بیقرار باد }} | |||
{{ب| گیتى پس از تو دایرهاش بىمدار باد | افلاک:با درنگ | |||
{{ب| تا تلخ شد زبان به دهان تو از عطش | شهد و شکر به کام جهان ناگوار باد }} | {{ب| تا تلخ شد زبان به دهان تو از عطش | شهد و شکر به کام جهان ناگوار باد }} | ||
{{ب| از حسرت | {{ب| از حسرت تو، شربت تسنیم و سلسبیل | غلمان و حور را به دهان زهرمار باد }} | ||
{{ب| با وصف تشنهکامىات اندر کنار شط | جارى به | {{ب| با وصف تشنهکامىات اندر کنار شط | جارى به دجله ،خون دل از چشمهسار باد }} | ||
{{ب| تا پود و تار جسم | {{ب| تا پود و تار جسم تو، پامال پهنه گشت | موجود را، گسسته ز هم پود و تار باد }} | ||
{{ب| رفع عطش چو از تو | {{ب| رفع عطش چو از تو نشد، جاودان چه سود | کز اشک دیده دامن ما جویبار باد }} | ||
{{ب| ز اندیشۀ حدیث تو هر دل که وارهید | محصور حکم حادثۀ روزگار باد }} | {{ب| ز اندیشۀ حدیث تو هر دل که وارهید | محصور حکم حادثۀ روزگار باد }} | ||
خط ۲۵۲: | خط ۳۰۶: | ||
{{ب| بر هر تنى که سوگ تو ناسازگار شد | فرسودۀ زمانۀ ناسازگار باد }} | {{ب| بر هر تنى که سوگ تو ناسازگار شد | فرسودۀ زمانۀ ناسازگار باد }} | ||
{{ب| گر در غمت ندیده | {{ب| گر در غمت ندیده «صفائی» دوام عیش | مفتون این سراچۀ ناپایدار باد }} | ||
{{ب| چشم شفاعت ار ز تو دارد به دیگرى | دور از جوار رحمت پروردگار باد }} | {{ب| چشم شفاعت ار ز تو دارد به دیگرى | دور از جوار رحمت پروردگار باد }} | ||
{{ب| شاها!به | {{ب| شاها! به خویشم، از همه کس بىنیاز خواه | در حشرم، از شفاعت خود سرفراز خواه <ref>همان، ص ۳۲۹ و ۳۳۰.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
'''۱۰''' | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| در سوگ این ستمزدگان بحر و برگریست | هرچَ <ref>هرچه.</ref> اندر آسمان و زمین، خشک و تر گریست }} | |||
{{ب| آن شب، زمین به خوارىشان سختتر گداخت | آن شب، زمان به زارىشان زارتر گریست }} | |||
{{ب| | {{ب| کاندر خرابه، دختر خردش رقیه نام | چون شمع صبح، از سر شب تا سحر گریست }} | ||
{{ب| | {{ب| از شور گریهاش، همه بینا و کور سوخت | از سوز نالهاش، همه شنوا و کر گریست }} | ||
{{ب| | {{ب| شمعى به بزم ماتمیان، همچو او نسوخت | چندان که غرق اشک فتد تا کمر، گریست }} | ||
{{ب| چون مرغ نیم کشتۀ گم کرده آشیان | بر پاى دام حادثه، سر زیر پر گریست }} | |||
{{ب| چون مرغ نیم کشتۀ گم کرده آشیان | بر پاى دام | |||
{{ب| نَز <ref>نه از.</ref> زخم ناى و آبلۀ پاى و طعن نى | نز رنج راه و سختى طول سفر گریست }} | {{ب| نَز <ref>نه از.</ref> زخم ناى و آبلۀ پاى و طعن نى | نز رنج راه و سختى طول سفر گریست }} | ||
خط ۲۷۷: | خط ۳۳۱: | ||
{{ب| بهر پدر نه در به درىهاى خویش بود | هرچَ اندر آن خرابۀ بىبام و در گریست }} | {{ب| بهر پدر نه در به درىهاى خویش بود | هرچَ اندر آن خرابۀ بىبام و در گریست }} | ||
{{ب| ز اندیشۀ مدارِ | {{ب| ز اندیشۀ مدارِ وى، آن روز شمس سوخت | در فکرت حیات وى، آن شب قمر گریست }} | ||
{{ب| دردا که این قضیه هنوز است ناتمام | چندان که بختم از تف دل باز مانده خام <ref> | {{ب| دردا که این قضیه هنوز است ناتمام | چندان که بختم از تف دل باز مانده خام <ref>همان، ص ۳۴۶.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
=== تضمین غزل سعدى === | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| آه کزین سفر نشد جز تب و تاب حاصلم | داد ز سعد روشنم!واى زِ بختِ مقبلم }} | {{ب| آه کزین سفر نشد جز تب و تاب حاصلم | داد ز سعد روشنم!واى زِ بختِ مقبلم }} | ||
{{ | {{م| رخت کجا کشم؟ کزین غایله خیز منزلم }} | ||
{{ب| | {{ب| «بار فراق دوستان بس که نشسته بر دلم | مىرود و نمىرود ناقه به زیر محملم» }} | ||
{{ب| کى خبرش ز حال من پاى نرفته در گلى؟ | لطمۀ موج غم بود رنج فزاى هر دلى }} | {{ب| کى خبرش ز حال من پاى نرفته در گلى؟ | لطمۀ موج غم بود رنج فزاى هر دلى }} | ||
{{ | {{م| عیش کند چو آدمى، رخت کشد به ساحلى }} | ||
{{ب| | {{ب| «بار بیفکند شتر چون برسد به منزلى | بار دل است همچنان، ور به هزار منزلم!» }} | ||
{{ب| حسرت زلف قاسمام برد ز تاب | {{ب| حسرت زلف قاسمام برد ز تاب تن، گرو | سنبل جعد اکبرم، حسرت کهنه ساخت نو }} | ||
{{ | {{م| دل که اسیر سلسله، تن نرود به تاز و دو }} | ||
{{ب| | {{ب| «اى که مهار مىکشى! صبر کن و سبک مرو | کز طرفى، تو مىکشى وز طرفى سلاسلم» }} | ||
{{ب| اى ز سپهر | {{ب| اى ز سپهر سختکین، تشنۀ دشت ابتلا | وى ز زمین سستپى، غرقۀ قلزم فنا }} | ||
{{ | {{م| خفته به خاک کربلا، کشته: تو و اسیر: ما }} | ||
{{ب| | {{ب| «بار کشیدۀ جفا، پرده دریدۀ وفا | راه ز پیش و، دل ز پس، واقعهاى است مشکلم!» }} | ||
{{ب| در | {{ب| در غمت، آه سینه را این تب و تاب کى شود؟ | دیدۀ اشکبار را، لجّه: سراب کى شود؟ }} | ||
{{ | {{م| رفتم و، طلعت تو را هجر نقاب کى شود؟ }} | ||
{{ب| | {{ب| «معرفت قدیم را، بعد: حجاب کى شود؟ | گرچه به شخص غایبى، در نظرى مقابلم» }} | ||
{{ب| در طلب | {{ب| در طلب تو، از ازل چشم و دلم به چار سو | گشته زبان به گفتگو، رفته نظر به جستجو }} | ||
{{ | {{م| تا ابدم نهان و فاش از پى توست راى و رو }} | ||
{{ب| | {{ب| «آخر قصد من تویى، غایت جهد و آرزو | تا نرسم، ز دامنت دست امید نگسلم» }} | ||
{{ب| تا سر تو جدا ز | {{ب| تا سر تو جدا ز تن، سر به بدن: وبال من | بعد تو انتساب جان، موجب انفعال من }} | ||
{{ | {{م| یاد تو از روان من، نام تو از مقال من }} | ||
{{ب| | {{ب| «ذکر تو از زبان من، فکر تو از خیال من | چون برود؟ که رفتهاى در رگ و در مفاصلم» }} | ||
{{ب| اى که فتاده در غمت نظم شکیبم از نسق | وى که به | {{ب| اى که فتاده در غمت نظم شکیبم از نسق | وى که به سوگت، آهِ من برده از آسمان سبق }} | ||
{{ | {{م| گر نظرى کنى به من، برگذرم ز نُه طبق }} | ||
{{ب| | {{ب| «ور گذرى کنى، کند کشتۀ صبر من ورق | ور نکنى، چه بردهد بیخ امید باطلم؟» }} | ||
{{ب| جنبش مهر را همى دیگ سکون جدا پزم | آتش هجر را جدا دست به لب فراگزم }} | {{ب| جنبش مهر را همى دیگ سکون جدا پزم | آتش هجر را جدا دست به لب فراگزم }} | ||
{{ | {{م| یک دل و داغ چند تن؟! آه چنین کجا سزم }} | ||
{{ب| | {{ب| «داروى درد شوق را با همه علم، عاجزم | چارۀ کار عشق را با همۀ عقل، جاهلم» }} | ||
{{ب| | {{ب| چند «صفایى» از غمش دست ملال بر دلى؟ | وز مژۀ محیط زا، پاى نشاط در گلى؟ }} | ||
{{م| گویى اگرچه حاصلى نیست مرا ازین، ولى }} | |||
{{ب| «سنت عشق «سعدیا!» ترک نمىکنم، بلى | کى ز دلم بدر رود خوى سرشته در گلم؟» <ref>همان، ص ۴۱۲ و ۴۱۳.</ref> }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
=== تضمین غزل سعدى === | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| دیدى آخر که فلک ریخت چه خاکى بر سرم؟ | کز سر نعش تو باید نگران درگذرم }} | {{ب| دیدى آخر که فلک ریخت چه خاکى بر سرم؟ | کز سر نعش تو باید نگران درگذرم }} | ||
{{ | {{م| اینک از کوى تو پیش آمده راه سفرم }} | ||
{{ب| | {{ب| «مىروم، وز سر حسرت به قفا مىنگرم | خبر از پاى ندارم که زمین مىسپَرم» }} | ||
{{ب| چون روم من که ز غم جان و دلم مىپیچد | چون سلیم این تن طاقت | {{ب| چون روم من که ز غم جان و دلم مىپیچد | چون سلیم این تن طاقت گسلم، مىپیچد }} | ||
{{ | {{م| وز سرشک مژگان پا به گلم مىپیچد }} | ||
{{ب| | {{ب| «پاى مىپیچم و، چون پاى دلم مىپیچد | بار مىبندم و، از بار فروبستهترم» }} | ||
{{ب| گاه صد لجّه خون ز اشک غماندوز کنم | گاه صد مشعله از نالۀ دلدوز کنم }} | {{ب| گاه صد لجّه خون ز اشک غماندوز کنم | گاه صد مشعله از نالۀ دلدوز کنم }} | ||
{{ | {{م| صبح: خون گریم و شام: آه فلک سوز کنم }} | ||
{{ب| | {{ب| «وه که گر بر سر کوى تو شبى روز کنم | غلغل اندر ملکوت افتد از آه سحرم» }} | ||
{{ب| دل به جان آمد | {{ب| دل به جان آمد و، تن در غم هجران اجل | خرّم آن دم که زنم چنگ به دامان اجل }} | ||
{{ | {{م| شاید ار بعدِ تو باشم همه، جویانِ اجل }} | ||
{{ب| | {{ب| «چه کنم؟ دست ندارم به گریبان اجل | تا به تن در غم تو پیرهن جان بدرم» }} | ||
{{ب| | {{ب| چشم، یک چشم زد ار جانب ما باز کنى | با اسیران همه یک لحظه سخن ساز کنى }} | ||
{{ | {{م| و آن گه از حالت من پرسشى آغاز کنى }} | ||
{{ب| | {{ب| «هر نوردى که ز طومار غمم باز کنى | حرفها بینى آلوده به خون جگرم» }} | ||
{{ب| ناقه را پا به | {{ب| ناقه را پا به گل، از قطرۀ دریا زایم | باز دشمن برد از کوى توام، چون پایم! }} | ||
{{ | {{م| روى در راه و، به بالین تو محکم رایم }} | ||
{{ب| | {{ب| «به قدم رفتم و، ناچار به سر، بازآیم | گر به دامن نرسد دست قضا و قَدرم» }} | ||
{{ب| برد تا ذلّ غیاب تو ز دل عزّ شهود | داد بر باد عدم یاد توام خاک وجود }} | {{ب| برد تا ذلّ غیاب تو ز دل عزّ شهود | داد بر باد عدم یاد توام خاک وجود }} | ||
{{ | {{م| حسرت وصل نشاندم همه در آتش و دود }} | ||
{{ب| | {{ب| «آتش هجر ببرد آب من خاکآلود | بعد ازین، باد به گوش تو رساند خبرم» }} | ||
{{ب| تا تو را غنچۀ کام از دم پیکان بر رُست | همه اسباب شکست دل | {{ب| تا تو را غنچۀ کام از دم پیکان بر رُست | همه اسباب شکست دل ما، گشت درست }} | ||
{{ | {{م| رشتۀ زندگى از مرگ تو، سخت آمد سست }} | ||
{{ب| | {{ب| «خاک من، زنده به تأثیر هواى لب توست | سازگارى نکند آبوهواى دگرم» }} | ||
{{ب| سوخت در آتش | {{ب| سوخت در آتش دل، یاد برت خرمن من | برو سیل مژه برتاب رخت گلشن من }} | ||
{{ | {{م| نخل بالاى تو، انگیخته گرد از تن من }} | ||
{{ب| | {{ب| «خار سوداى تو، آویخته در دامن من | شرمم آید که به اطراف گلستان نگرم }} | ||
{{ب| گر بدین دیده ز دیدار تو واخواهم ماند | لیک دل بر سر خاک تو به جا خواهم ماند }} | {{ب| گر بدین دیده ز دیدار تو واخواهم ماند | لیک دل بر سر خاک تو به جا خواهم ماند }} | ||
{{ | {{م| چون «صفائی» کىات از قید رها خواهم ماند؟ }} | ||
{{ب| «گر به دورىّ سفر، از تو جدا خواهم ماند | تو چنان دان که همان سعدى کوته نظرم» <ref>همان، ص ۴۱۵و ۴۱۶.</ref> }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
==منابع== | |||
*[[دانشنامه شعر عاشورایی انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم|دانشنامهی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج ۲، ص: ۹۷۳-۹۷۹.]] | |||
*[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا، زمزم هدایت، ج ۱، ص ۴۱۰-۴۲۱.]] | |||
==پی نوشت== | |||
[[رده:شاعران]] | |||
<references /> | |||
[[رده:شاعران قرن سیزدهم]] | |||
[[رده:شاعران فارسی زبان]] | |||
[[رده:شاعران ایرانی]] |