لطم زنی
لطم زنی گونه‌ای از مراسم سوگواری شیعیان عرب است که در آن زنان همراه با خواندن دسته جمعی نوحه با ریتمی مشخص با کف دست بر سر و صورت خود می‌زنند.
تاریخچه مراسم[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در برخی از مقاتل از جمله لهوف، نقل شده است که زنان اهل بیت در روز عاشورا بر صورت خود می‌زدند و گریه می‌کردند. در زیارت ناحیه مقدسه هم به این موضوع اشاره شده‌است. ظاهرا همین عمل زنان اهل بیت، مستند لطم زنی به عنوان آیین مذهبی بوده‌است.
نحوه اجرای مراسم[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در لطم زنی زن نوحه خوانه که «ملایه» نام دارد، نوحه‌ای عربی می‌خواند و حاضران در حالی که نسشته‌اند مصرعی از نوحه را همخوانی کرده و آوای «آحا آحا آحا» که نوعی آوای سوگوارانه است را تکرار می‌کنند و به سینه می‌زنند. سپس روضه خوانده می‌شود و در ادامه، بخش اصلی لطم زنی آغاز می‌شود. این بخش خود از چهار مرحله متفاوت در ریتم و اجرا تشکیل شده‌است.
- در مرحله اول عزاداران دو به دو به راست رو برمی‌گردانند. به این مرحله لطم زنی، «فزاعیه» گفته می‌شود که مرحله متوسط لطم زنی بین حالت تند و متوسط است.
- مرحله دوم «ثگلیه» نام دارد که حد کند لطم زنی است. در این مرحله زنان که اغلب جوان هستند، دایره وار می‌ایستند. دختران خردسال هم در میان دایره بزرگ سالان دایره‌ای کوچک تشکیل می‌دهند. این دایره به سمت راست می‌چرخد، به این صورت که ابتدا یک قدم برداشته می‌شود و سپس سر و نیم تنه به بالا می‌رود و قدمی دیگر به طرف راست برداشته می‌شود. در هنگام بالا آمدن نیز آوای «آحا آحا آحا» گفته می‌شود. در همین حالت عزاداران با دو دست بر صورت خود می‌زنند.
- مرحله سوم «مربعه» است و در آن جا به جایی افراد به صورت خارج شدن افراد خسته از مراسم و ورود افراد تازه نفس صورت می‌گیرد. در حالت مربعه دو نفر با قدری فاصله روبروی هم وارد دایره می‌شوند و بر پیشانی خود می‌زنند. در همین حالت دوبار به طرف راست و یکبار به طرف چپ حرکت می‌کنند و در بازگشت از سمت چپ برعکس جاها را عوض می‌کنند. در حالت مربعه رفتارها تند و سریع است.
- پایان بخش لطم زنی مرحله‌ای سریع است که «هوسه» نام دارد و در صورت تقاضا و توانایی عزاداران انجام می‌شود. در غیر این صورت عزاداری در مرحله مربعه به پایان میرسد. در مرحله هوسه ملایه ابتدا چهار بیت مصیبت را قرائت می‌کند و در ادامه یک بیت نوحه را با ریتم تند می‌خواند. عزاداران بر سر می‌زنند و همان بیت را تکرار می‌کنند. در بیت آخر نام امام حسین(ع) ذکر شده و عزاداران در همان حال که بر سر می‌زنند و به طرف بالا می‌پرند، این بیت را بارها تکرار می‌کنند و لطم زنی با دعا و سلام به امامان به پایان میرسد.
تغییرات مراسم با گذشت زمان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اخیرا لطم زنی در میان اعراب شیعه عراقی اعراب خوزستان ایران و همچنین مهاجر در تهران با تفاوتهایی برگزار می‌شود. لطم زنی اغلب در عزاداری عاشورا و گاه در روزهای شهادت دیگر معصومین برگزار می‌شود. در سالهای اخیر همچنین در برخی شهرهای ایران مجالسی با عنوان لطمه زنی برگزار می‌شود که در آن عزاداران به جای زدن به صورت و کف دست، به ایجاد خراش و جراحت در صورتشان با ناخن می‌پردازند.