شرر بیگدلى آذرى قمى: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۹٬۵۱۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۵ آوریل ۲۰۱۶
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۴: خط ۴۴:
تابنده شمعِ دودۀ عزّ و علا،حسین
تابنده شمعِ دودۀ عزّ و علا،حسین


با این عزا به دست شقایق خضاب چیست؟..............در گوش گل ز ناى عنادل 1رباب چیست؟  
با این عزا به دست شقایق خضاب چیست؟..............در گوش گل ز ناى عنادل<ref>جمع عندلیب به معناى بلبل و هزاردستان.</ref> رباب چیست؟  


آشفته موى دختر زهرا به حیرتم..............زلف بنفشه طرّۀ سنبل به تاب چیست؟  
آشفته موى دختر زهرا به حیرتم..............زلف بنفشه طرّۀ سنبل به تاب چیست؟  
خط ۵۰: خط ۵۰:
آگاه اگر نه از عطش کودکان وى..............این قطره‌هاى اشک به چشم سحاب چیست؟  
آگاه اگر نه از عطش کودکان وى..............این قطره‌هاى اشک به چشم سحاب چیست؟  


نادیده چرخ پیراگرش جامه لاله‌گونبا.............. قامت خمیده به نیلى ثیاب 2چیست؟
نادیده چرخ پیراگرش جامه لاله‌گونبا.............. قامت خمیده به نیلى ثیاب<ref>جمع ثوب،به معناى جامه و لباس.</ref> چیست؟


اى ماه!ماه رایت 3او گرنه سرنگون..............خرگاه آسمان ز تو زرین طناب چیست؟  
اى ماه!ماه رایت<ref>پرچم.</ref> او گرنه سرنگون..............خرگاه آسمان ز تو زرین طناب چیست؟  


اى آسمان!به پرسش این ماجرا تو را..............در حیرتم که در صف محشر جواب چیست؟  
اى آسمان!به پرسش این ماجرا تو را..............در حیرتم که در صف محشر جواب چیست؟  


اى دهر!دختران وى‌اند از تو بى‌حجاب..............این خصمى 4تو با پسر بو تراب چیست؟  
اى دهر!دختران وى‌اند از تو بى‌حجاب..............این خصمى<ref>دشمنى.</ref> تو با پسر بو تراب چیست؟  


صف‌ها کشیده شد چو به میدان کربلا
صف‌ها کشیده شد چو به میدان کربلا
خط ۷۰: خط ۷۰:
زهر ملال،در قدح شیخ و شاب ریخت..............جام نشاط،در کف پیر و جوان شکست  
زهر ملال،در قدح شیخ و شاب ریخت..............جام نشاط،در کف پیر و جوان شکست  


در باغ دین،ز صَرصَر 1بیداد اهل کین..............آمد به شاخ سرو و گل و ارغوان شکست  
در باغ دین،ز صَرصَر<ref>باد شدید و سرد.</ref> بیداد اهل کین..............آمد به شاخ سرو و گل و ارغوان شکست  


تا برگ لاله از نفس گرم برق سوخت..............تا شخ سرو از دم سرد خزان شکست  
تا برگ لاله از نفس گرم برق سوخت..............تا شخ سرو از دم سرد خزان شکست  
خط ۸۴: خط ۸۴:
کاى بى‌کسان!چو جناب یثرب گذر کنید..............اول گذر به تربت خیر البشر کنید  
کاى بى‌کسان!چو جناب یثرب گذر کنید..............اول گذر به تربت خیر البشر کنید  


گر آب چشمتان بگذارد به جاى من..............از خاک پاک او همه کُحل 2بصر کنید  
گر آب چشمتان بگذارد به جاى من..............از خاک پاک او همه کُحل<ref>توتیا.</ref> بصر کنید  


این تب که سوخت جان جگر گوشه مرا..............عنّاب اگر نه چاره به لخت جگر کنید  
این تب که سوخت جان جگر گوشه مرا..............عنّاب اگر نه چاره به لخت جگر کنید  
خط ۱۰۴: خط ۱۰۴:
اى گمرهان!نظاره به طفلان اشک من..............این طفل را به قطرۀ آبى هدایتى  
اى گمرهان!نظاره به طفلان اشک من..............این طفل را به قطرۀ آبى هدایتى  


هرگز نبودى از عطشش گرنه آب چشم..............مى‌کرد اگر ز دیده به کامش سرایتى
هرگز نبودى از عطشش گرنه آب چشم..............مى‌کرد اگر ز دیده به کامش سرایتى  
 
ناکرده تر ز قطره آبى گلو که کرد..............پیکان آبدار خدنگش سقایتى!
 
سیرابیش چو دید ز پیکان آبدار..............بى‌اختیار بر لبش آمد شکایتى
 
کاى قوم نابکار!نه آخر به روزگار..............دارد جفا نهایتى و جور غایتى؟
 
این طفل تیر خورده ناخورده شیر من..............جرمش کدام بود و کدامش جنایتى؟
 
بر خاک هر خطى که گلویش به خون نگاشت..............باشد به بیگناهى این کودک آیتى
 
با اشک و آه برد تنش پس به قتلگاه
 
آمد سُها<ref>نام ستاره‌اى است در دُبِّ اصغر.</ref> به جلوه‌گه آفتاب و ماه
 
چون نوبت شهادت سالار دین رسید..............هنگام سوگوارى روح الامین رسید
 
پس ناوکى ز شست یکى تیره روزگار..............بر سجده‌گاه قبله اهل یقین رسید
 
زان یک خدنگ ناصیه‌فرساى جانگزا..............چندین هزار رخنه به بنیان دین رسید
 
آمد ز زین سپهر سعادت زمین گزین..............چون نوبت شقاوت شمر لعین رسید
 
پس خنجرش-که آه زبانم بریده باد!- ..............بر حنجر شریف امام مبین رسید
 
سیلاب خون چشم جهان ز آسمان گذشت..............تا خون ناحقش ز گلو بر زمین رسید
 
از چشمه‌ساز خنجرش آمد چو تر گلو..............نوبت به آب کوثر و ماء معین<ref>آب پاک و روان.</ref> رسید
 
تن از پى زیارت امت به خاک ماند..............جان در جوار رحمت جان‌آفرین رسید
 
سر بر سر سنانِ سنان<ref>سنان بن انس از سرکردگان سپاه کفر در روز عاشورا.</ref> رفت و تن بماند
 
هم بى‌لباس آن تن و هم بى‌کفن بماند
 
چون بیگناه کشته شد آن شاه دین‌پناه..............آمد ز دود آه اسیران فلک سیاه
 
چندان که اشکشان به رخ از شامیان جنود! ..............چندان که آهشان به لب از کوفیان سپاه!
 
هر سو ز تشنگان،چو بر آن کشتگان نظر..............هر سو ز خستگان چو بر آن تشنگان نگاه
 
چندان که سیل موسم باران به دیده اشک..............چندان که برق فصل بهاران به سینه آه
 
دستى که بسته بود به سالار خیمه عهد..............هر سو گشاده گشت به تاراج خیمه‌گاه!
 
در نیزه‌ها به جلوه سر سروران دین..............گفتى شهاب مطلع خورشید گشت و ماه
 
نه بر لب سکینه به جز:واى جَدَّتى! ..............نه بر زبان فاطمه جز:وامحمّداه!
 
هر دم سکینه گشته ز زینب پناه‌جو..............از بى‌پناه اگرچه نجوید کسى پناه
 
دستى که تیغ کین به نژاد خلیل زد
 
بندى گران به پاى امام علیل<ref>تعبیر بسیار نارسا و ناروایى است.</ref> زد
 
چون راهشان به مقتل شاه ز من<ref>مخفّف زمان.</ref> فتاد..............گردون ز بانگ نوحه توانش ز تن فتاد
 
مرغان بال بسته صیاد دیده را..............نظاره بر صنوبر و سرو و سمن فتاد
 
هر جا ز نغمۀ بلبل دستانسرا خموش..............هر جا ز نطق طوطى شکّرشکن فتاد
 
کلثوم بر جراحت عباس موفشان..............یا در یمن گذار غزال ختن فتاد؟
 
با آه و ناله عترت آل رسول را..............بر گرد کشتگان ستم انجمن فتاد
 
ز آن انجم چو مونس یعقوب اهل بیت<ref>مراد از(یعقوب اهل بیت)وجود نازنین امام زین العابدین و مقصود از مونس یعقوب اهل بیت وجود مقدس حضرت زینب کبرى-سلام اللّه علیهما-است.</ref> ..............چشمش به چشم یوسف گلپیرهن فتاد
 
آهى ز دل کشید جگرسوز کآتشى..............بر خرمن سکون زمین و ز من فتاد
 
کاى آسمان!هنوز ز اطلس قبا؟مگر..............آگه نیى که کشته من بى‌کفن فتاد؟
 
آورد رو به یثرب و چشمى پرآب کرد
 
با ناله پس به سید بطحا خطاب کرد
 
کاین شهریار کشته به خنجر حسین توست..............این پادشاه بى‌سر و افسر حسین توست
 
این لاله‌گون قبا که به جنت ز ماتمش..............از سر کشیده فاطمه معجر حسین توست
 
این عنبرین کلاله که بهرش بریده حور..............در خلد گیسوان مُعَنْبر حسین توست
 
این بسملى که هست به سوگش ز اشک شور..............زمزم دلیل گریه هاجر حسین توست
 
این کشته‌اى که جبرئیل امین بسته سایبان..............بر جسم پاره پاره‌اش از پر حسین توست
 
این تشنه‌لب که شست ز آب فرات دست..............سیراب شده ز چشمه خنجر حسین توست
 
این پاکدین که بى‌کفنش مانده در زمین..............بر روى خاک جسم مطهر حسین توست
 
این ناخداى کشتى دین کز سفینه‌اش..............در بحر خون گسیخته لنگر حسین توست
 
این تشنه‌اى که حقّه لعلش ز زخم تیر..............آمد تهى ز رشته گوهر حسین توست
 
با آه پرسوز و تَف<ref>حرارت.</ref> آن ماهِ بى‌کلَف<ref>حرارت.</ref>
 
پس کرد رو به تربت شاهنشه نجف
 
کاین دست ما و دامنت اى دست کردگار! ..............دستى به دادخواهى ما ز آستین برآر
 
در انتقام خون شهیدان تشنه‌کام..............چشم امید ما نبود جز به ذو الفقار
 
از موخ خون تشنه‌لبان فوج کوفیان..............نعل ستورشان همه شد لعل آبدار
 
جز موى دختران تو بر نعش کشتگان..............بر ریو لاله‌زار که دیده بنفشه‌زار؟
 
با آب دیده از رخ عابد<ref>مراد وجود نازین امام زین العابدین-علیه السلام-است.</ref> بشوى گرد..............درِّ یتیم و آن گهى آلوده در غبار؟!
 
آنان که بهر محملِ‌شان زیبد،ار دهد..............تن زیر بار ناقه صالح به افتخار
 
اینک سوار ناقه عریان به حیرتم..............کز بختیان<ref>جمع بُختى/شتر قوى هیکل و دو کوهانه و در اینجا کنایه از سیارگان آسمانى است</ref> چرخ چرا نگسلد مهار؟
 
دل را تهى ز شکوه چو با بوتراب کرد
 
با جده‌اش-خدیجه کبرى-خطاب کرد
 
کز پا فتاد سرو خرمان فاطمه..............پژمرده گشت غنچه خندان فاطمه
 
هر قطره خون شد از غم و از دیده‌اش چکید..............شیرى که خورده بود ز پستان فاطمه
 
از تن جدا ز خنجر و بر نیزه جلوه‌گر..............آن سر که بود زینت دامان فاطمه
 
جمعى ز زادگان تو مقتول و شاهدم<ref>شاهد من گواه من.</ref> : ..............اینک به خلد موى پریشان فاطمه
 
هر دم به ماتمى زندش چاک تا فتاد..............در دست روزگار گریبان فاطمه
 
ترسم گشاده رو به جهان آید از جنان! ..............در این عزا تو باش نگهبان فاطمه
 
این کشتگان خنجر بیداد را بود..............عطر کفن ز غالیه مویان فاطمه
 
خاموش شد ز صَرصَر بیداد کوفیان..............شمع فروغ بخش شبستان فاطمه
 
از جدّه<ref>مراد وجود گرامى حضرت خدیجه کبرى-سلام اللّه علیها-است.</ref>، لب ز شکوه قتل برادرش
 
بست و گشود پس ز شکایت به مادرش
 
کاى مام مهربان!غم ما بیکرانه بین..............ناکام و ناامید به کام زمانه بین
 
ما را-که آفتاب بود فرش آستان-..............چون آفتاب فرش به هر آستانه بین!
 
آن دیده‌اى که خواب ز چشم غزال برد..............در خواب ناز تا ابدش بى‌فسانه بین
 
آن طرّه‌اى که تاب به جعد<ref>موى پرشکن،میو پیچیده و مسلسل.</ref> بنفشه داد..............صد عقده‌اش به دل ز تمنّاى شانه بین
 
آن سینه‌اى که مهبط<ref>محل فرود و هبوط.</ref> الهام غیب بود..............چندین هزار تیر بلا را نشانه بین
 
این بیکسان-که بلبل باغ رسالت‌اند-..............سر زیر پر کشیده خموش از ترانه بین
 
طاق رواقم از خم گردون دون نگر..............شمع وثاقم از تف آه شبانه بین
 
از جور بسته گردنم از ریسمان نگر..............از کین شکسته پیکرم از تازیانه بین
 
با مادرش چو طّى سخن در بقیع کرد
 
پس رو به سوى کشته سمّ نقیع<ref>زهرى که از عصاره مویز به دست مى‌آید و نیز به معناى زهرى که در آب سرد و گوارا حل شده باشد.</ref> کرد
 
کاى کشته به زهر اعادى<ref>جمع اعداد و جمع الجمع عدو،دشمن.</ref> برادرم! ..............در خاک و خون تپیده برادر،برابرم
 
سوز دلم ز سوده الماس بس نبود..............کاینک فلک شراره به خون زد ز خنجرم؟
 
نامحرمان ز روى گشودند بُرقَعم<ref>روبند و نقاب زنان.</ref> ..............بیگانگان ز فرق ربودند معجرم
 
طىّ زمان نمى‌کند از کینه آسمان..............داند فتاده وعده وصلش به محشرم<ref>یعنى:آسمان از حرکت باز ایستاده و مى‌داند که مرا وصال برادر در روز محشر دست خواهد بود.</ref>     
 
سیراب کرده خار بیابان ز خون خود..............لب تشنه شد شهید به خوارى برادرم
 
بر چهره خال هاشمى آلوده‌اش به خون..............نادیده دیده همچو سپندى بر آذرم
 
فارغ ز شکوه شد چو ز مسموم مبتلا<ref>مراد وجود نازنین امام حسن مجتبى-علیه السلام-است.</ref>
 
با گریه گفتن با تن مظلوم کربلا:
 
بى‌روى تابناک تو خور<ref>مخفف خورشید.</ref> در ظلام<ref>تاریک شب و مطلق ظلمت.</ref> باد! ..............بى‌لعل تو به غنچه تبسم حرام باد!
 
در خاک تیره روى تو!تا روز رستخیز..............رخسار صبح تیره‌تر از زلف شام باد!
 
افکند طشت آل نبى چون ز بام چرخ..............این طشت زر فتاده‌اش از طرفِ بام باد!
 
بالش شکسته باد!نیارد چو بعد ازین..............بویى ز گیسوان توام بر شمام باد
 
محراب مصطفى چو تهى از تو مقتدا..............زین پس قعود چرخ بدل بر قیام باد!
 
از پشت ذو الجناح چو شد واژگونه زین..............این خنگ تیزگام کشیده لگام باد!
 
بادا ز خون همچو تویى شرمسارى‌ام..............گویم اگر فلک ز پىِ انتقام باد!
 
زینب به روى نعش برادر چو شد ز هوش
 
کلثوم آمدش ز قفا نوبت خروش
 
کاى خسروى که رفته به نوک سنان سرت..............از تاب آفتاب به سر اینک افسرت!
 
اى طایر خجسته بام حرم!کشید..............سنگ کدام سنگدل آیا به خون پرت؟
 
در حیرتم که شیر خدا بیخبر چرا است..............کز تیر و نیزه آمده چون بیشه پیکرت<ref>این‌گونه سخن در مورد امیر مومنان على-علیه السلام-هم نشانه نقصان معرفت است و هم دلیل ترک ادب.</ref> ؟
 
بودى سرت به خاک-که خاکم بود به سر!- ..............چون کرد چاک،خنجرِ کین پاک حنجرت؟
 
معذور دار!شمر شریرم امان نداد..............تا زیر تیغ بر سر زانو نهم سرت
 
در حیرتم چگونه گشایم به روز حشر..............زین انفعال دیده به دیدار مادرت؟
 
عباس را درین سفر آیا چه داد دست؟..............کز دست داد یارى غمدیده خواهرت !<ref>یعنى در سفر کربلا براى حضرت عباس چه حادثه‌اى روى داده که از یارى خواهر تو دست کشیده است؟</ref>
 
دستى پى وداع به گردن نیاردم..............جان برادر!آه ز دست برادرت!
 
کردند آن ستیزه شعاران نابکار
 
بار دگر به ناقه عریانِ‌شان سوار
 
گشتند چون گروه سواران شترسوار..............از یکدگر گسست قطار فلک مهار
 
هر سو بنات<ref>جمع بنت،دختر.</ref> فاطمه گریان ز هودجى..............مانند کوکبى شده از برجى آشکار
 
تنها به خاک مانده تپان آسمان!شگفت..............سرها به نیزه گشته عیان آفتاب‌وار
 
آه از دمى که خیل اسیران کربلا..............افتادشان به قتلگه سروران گذار
 
جز طفل اشک پاک در آن رهگذر نکرد..............از مرحمت ز روى یتیمان کسى غبار
 
برخاست شورشى ز ستمدیدگان که رفت..............از خاکیان سکون و ز افلاکیان قرار
 
هم سیل اشک کرد به هفتم زمین گذر..............هم تیره آه برد به نه آسمان گذار
 
نزدیک شد که خیمه زنگارى سپهر..............از تندباد غم شورش پاره پود و تار
 
زینب که جسم پاک برادر نظاره کرد
 
کرد این خطاب و پیرهن صبر پاره کرد
 
کاى تشنه‌لب!به که بعد از تو رو کنم؟..............جویم کرا؟که درد دل خود به او کنم
 
گر پرسد از تو دختر زارت چه گویمش؟..............روزى که در مدینۀ جدّ تو رو کنم
 
غسلت نداد که به نعشت کند نماز..............بر من کز آب دیده دمادم وضو کنم<ref>یعنى:بر من لازم است که دمادم از اشک چشم خویش وضو کنم در حسرت اینکه دشمن تو را غسل نداد تا بر بدن مطهر تو نماز بخواند در اینجا این سوال مى‌تواند از شاعر پرسیده شود که آیا از دشمنى که امام را خارجى مى‌خواند انتظار غسل و نماز انتظار به جایى است؟!</ref>
 
چاکى گرفته زخم دل من که تا ابد..............او را به تار جان نتوانم رفو کنم
 
دردا حدیث درد و غمت کم نمى‌شود..............تا روز رستخیز اگر گفتگو کنم
 
خاکم به سر!که مى‌برم این آرزو به خاک..............روزى که خاک پاى تو را آرزو کنم
 
یعقوب جست گمشده خویش را و من
 
در حیرتم تو را به کجا جستجو کنم؟!<ref>این بند از ترکیب‌بند شرر فاقد بیت رابط است.</ref>
 
روزى که اهل بیت رسالت به شام شد..............یکباره صبح شام مبدّل به شام شد
 
ز آن بوم شوم از پى نظّاره مرد و زن..............آن یک به برزن آمد و این یک به بام شد
 
از یکدگر به جست و خبر دیده بازشان..............تا بر سُلالگان رسول انام شد
 
کاین آهو از چه دشت اسیرِ سمند گشت؟..............وین بلبل از چه باغ گرفتار دام شد؟
 
بستند بالشان ز چه در شرع مصطفى؟..............صید کبوتران حرم گر حرام شد
 
تا باخبر که شاه شهیدش-به نیزه سر-..............مشهود خاص آمد و منظور عام شد
 
در خنده آن‌که سکه به اسم یزید گشت! ..............در طعنه این که خطبه به نام امام شد!
 
با هم به مژده کز اسراى سپاه ما..............کاخ امیر پر ز کنیز و غلام شد!
 
مانند جغد نوحه‌گرى‌شان به صبح و شام
 
در شام تا مقیم به ویرانه‌شان مقام<ref>تشبیه نوحه‌گرى‌هاى اسراء-علیه السلام به آواى شوم جغد نهایت بى‌ذوقى و ترک نزاکت است.</ref>
 
بر این قتیل نوحه‌سرا جبرئیل باد! ..............خونخواهى‌اش به عهده ربّ جلیل باد!
 
زین کج خرام ناقه چو بطحا در انهدام..............گو منهدم حریم حرم هم ز پیل باد!
 
در تاب<ref>حرارت و گرمى.</ref> آفتاب جگر گوشه رسولش..............رمندگى ز سایه باغَش خلیل باد!
 
در بحر خون عزیز پیمبر چو غوطه‌ور..............گو یوسفى فتاده به دریاى نیل باد!
 
هجرت گزین ز کشور هستى چو شاه دین..............خضرش هم از زمانه زمان رحیل باد!
 
با جان دردناک چو خیزد(شرر)ز خاکبر.............. لب شفاعتش ز امام علیل باد<ref></ref>
 
در عین اضطراب چو خواهند ازو حساب..............روز جزا رسول امینش وکیل باد!
 
خلقى چو تشنه‌کام در آن رستخیز عام..............از کوثرش تمتع و از سلسبیل باد!
 
آرایشى ز حُلّۀ جنّت چو بر تنش
 
طوبى و سدره نیّر بر سر سایه افکنش<ref>ر.ک:فغان‌دل،مجموعه اشعار حسینعلى بیک شرر بیگدلى آذرى قمى به کوشش شمس الدین محمد على مجاهدى(پروانه)،قم،موسسه مطبوعاتى دار العلم،اردیبهشت ماه 1349.</ref>